مدارس؛ نیروی مهارناپذیر پاکستان

اوایل جولای سال ،۲۰۰۸ آصف علی زرداری، رهبرحزب مردم پاکستان در بیست و سومین کنگره بین المللی سوسیالیست ها در شهر آتن، در اظهاراتش از مبدل شدن مدارس به پناهگاه های شورشیان در مناطق قبایلی افغانستان و پاکستان خبر داد.
زرداری آن روز این وعده مشرف را تکرار کرد که حکومت وی متون تعلیمی مدارس پاکستان را بررسی نموده و هر نوع محتوایی که خشونت را ترویج کند، حذف خواهد نمود.
تعداد مدارس در پاکستان تقریباً به ۲۰۰۰۰ مورد می رسد ، این مدارس از منابع سرشار مالی برخوردارند که از دهه ۸۰ یعنی اوج پیمان سه جانبه ضیاء الحق با عربستان و امریکا توسط تشکیلات سعودیها تأمین می شود.
در رأس این مدارس دانشگاه هایی با گرایش تعالیم ایدئولوژیک هستند که معمولاً توسط یک فرد متنفذ تأسیس گردیده و شخص مزبور مسائل مالی مدرسه را که از طریق اعانه اعراب جمع آوری می گردد ، اداره می نماید. مدارس اغلب وابسته به عقاید مختلف همچو دیوبندی (اهل حدیث) و بریلوی و سلفی می باشند.
وفاق المدارس که تفکر مکتب دیوبندی را نمایندگی می کند دارای بیشترین ارقام مدارس بوده و حدس زده می شود که حدود ۱۰۰۰۰ مدرسه پاکستانی را تحت اداره خود دارد.
در جریان سالهای ۱۹۸۰ تعداد مدارس در پاکستان بسرعت افزایش یافت و شاگردان مدارس با حمایت همه جانبه کشورهای عربی حوزه خلیج فارس بویژه عربستان علیه شوروی سابق در افغانستان جنگیدند. اما بعد از ۱۱ سپتامبر ، نقش مدارس سلفی پاکستان به سوی ضدیت با غرب سوق پیدا کرد. این مدارس در همین راستا به سمت پذیرفتن شاگردان خارجی و آموزش یک نوع طالبانیسم جدیدی که درصدد بی ثبات نمودن دولت جدیدالتأسیس در افغانستان برآمده به جنگجوهای انتحاری پناه دادند.
بسیاری از محافل جهانی در بررسی های خویش نسبت به تعلیمات این مدارس سلفی در ارائه دیدگاه های خشونت بار در پاکستان، نگران اند. مخصوصاً بعد از اینکه گزارش شد که حمله کنندگان انتحاری ماه جولای ۲۰۰۵ شهرلندن ، در مدارس سلفی پاکستان آموزش دیده اند. سرمقاله یکی از روزنامه های پاکستانی، مدارس را ماشین تولید افرادی توصیف نمود که بعداً جامعه ۱۶۰ میلیونی پاکستان را به افراط گرایی و خشونت سوق می دهند.
طی سالیان گذشته حکومت های پاکستان اغلب برای اصلاح متون تعلیمی مدارس سعی نموده اند. یکی از این روش ها مذاکره میان حکومت و مدارس شخصی از طریق اتحادیه تنظیمات مدارس دینی و اتحادیه فدراسیون های مختلف مدارس بوده است. از همین طریق حکومت پرویز مشرف ، رئیس جمهور اسبق پاکستان سعی نمود تا مدارس، توسط دولت ثبت گردند. با وجود آن که در این طرح چند هزار مدرسه ثبت شد اما این حرکت قرین توفیق نشد در نتیجه دولت هنوز هم بر مدارس فوق کنترل ندارد.
در جولای ۲۰۰۷ طالبان مدرسه جامع حفصه به اتفاق دانش آموزان پسر مدرسه جامع فریدیه که هر دو توسط مولانا عبدالعزیز و مولانا عبدالرشید غازی ، امامان مسجد لال اسلام آباد، کنترل می شدند ، علیه دولت شورش کردند آنها که مستقیماً از طرف عرب های ثروتمند القاعده حمایت می شدند یک عمارت دولتی را برای چندین ماه تسخیر نمودند. مقاومت تسخیر کنندگان به یک حمله نظامی کشانیده شد و در نتیجه مولانا عبدالرشید غازی و ده ها حامی طالبان به قتل رسیدند. بعد از این واقعه نقش مدارس بار دیگر مطرح شد. هرچند این واقعه نقش مدارس را تضعیف ننمود و فعالیت های مدارس در سراسر پاکستان بصورت خودگردان باوجود وعده های مشرف برای اصلاح آنها ، ادامه یافت. به همین دلیل طرح زرداری برای مهار این مدارس از سوی اغلب گروه های مذهبی و احزاب سیاسی مورد تقبیح قرار گرفت ‎/ قاضی حسین احمد، رهبر حزب جماعت اسلامی پاکستان اظهارداشت که بیانیه آصف علی زرداری بازتاب دهنده بیانیه های رئیس جمهور مشرف است که توسط آن پاکستان تلاش می ورزید تا به غرب اطمینان همبستگی دهد.
قاضی حسین احمد هشدار داد که زرداری و دیگر رهبران پاکستانی باید سروصدای سودجویانه علیه مدارس را که از اصطلاح «پاکستان سرزمین تروریستان» ، بهره می گیرند خاموش سازند.
حسن حماد ، مسئول بخش سازمان جماعت اسلامی در شهر کراچی نیز اظهار داشت که دولت پاکستان به دستور ایالات متحده امریکا، برنامه مهار مدارس را تعقیب می کند. او حتی تهدید کرد که زرداری قبل از هراقدام علیه مدارس باید از سرنوشت رهبران گذشته پاکستانی پند بگیرد و اظهار نمود که مدارس به مثابه پاسداران سرحدات عقیدتی پاکستان محسوب می گردند.
امریکا این خطر را در یافته که مدارس سلفی امروز منشأ احساسات ضد غربی است آنها همه مظاهر اجتماعی و سیاسی غرب را نفی می کنند تا حدی که حتی ورزش کریکت را یک دسیسه می نگرند. در اوایل سال ۲۰۰۸ وفاق المدارس العربیه ، اقدام جهت برگزاری مسابقات کریکت را محکوم نمود.
آنهایی که این کانون های آموزشی را منشأ بحران آینده می دانند از این نظریه تبعیت می کنند که مدارس در پاکستان تعریف کننده ترکیب وهویت جامعه و ملت پاکستان تلقی می شود.
در این راستا مولوی های پاکستان از دولت خواسته اند تا محصلین خارجی که اغلب از اتباع تندرو عرب هستند را در فهرست سیاه ، درج ننماید.
در این زمینه اغلب احزاب با حزب مردم زرداری مخالفند چنان که چودری شجاعت حسین، رهبر حزب مسلم لیگ پاکستان که تقریباً حدود یک دهه مشاور پرویز مشرف بود، گفته است که مدارس بزرگترین سازمانهای جهانی غیردولتی هستند که بیش از دو میلیون شاگرد اعم از طبقه مرد و زن از دون ترین بخش های جامعه در آنجا پناه گرفته اند.
با این همه افزایش فعالیت های نظامی طالبان و حملات انتحاری متواتر در افغانستان و پاکستان توجه بین المللی را بر نقش مدارس در سرحد افغانستان و پاکستان جلب نموده است. گزارشات حاکی از آن است که «طالبان پنجابی» نیز به مناطق قبایلی رخنه کرده و از آنجا برای مقابله با نظامیان امریکایی و قوای ائتلاف وارد افغانستان می شوند.
عیاض سومرو ، وزیر قانون و امور پارلمانی ولایت سند پاکستان ، اظهار داشته که چندین مدرسه ولایت سند در حملات تروریستی دست داشته اند.
در این حال علی شیر حیدری، شخصیت برجسته پاکستانی طی خطابه ای برای مدارس و علما در شهر کراچی ، اظهار داشت: «این وظیفه علما است تا جان خود را برای موعظه و ایدئولوژی در خطر بگذارند».
بر اساس گزارش مراکز اطلاعاتی پاکستان ۸۰ مدرسه مانند مسجد سرخ و مسجد جامع حفصه واقع در اسلام آباد ، توانایی مقابله با دولت را دارند و مستعد شورش هستند : شوکت جاوید، رئیس عمومی پلیس ولایت پنجاب اظهار نموده که أم حسن ، همسر مولانا عبدالعزیز، رهبر شورشیان مسجد لال، محصلین زن مدرسه سلفی حفصه واقع در اسلام آباد را طوری تعلیم وتربیت می دهد تا بمبگذاران انتحاری به بارآیند.
اکنون دهها طالب از مدارس شمال غربی پاکستان به سوی افغانستان گسیل شده اند و توسط طالبان برای اجرای حملات انتحاری جذب شده اند.

مهین السادت صمدی

منبع : روزنامه ایران