به‌خاطر قلبتان بخوابید!

وقتی صحبت از بیماری‌های قلبی به میان می‌آید، آدم ناخودآگاه دست و دلش می‌لرزد. قلب برای همه آدم‌ها نماد زندگی است. کافی است یک نفر در مورد سلامت قلب چیزی از ما بپرسد. آن وقت در یک چشم به هم زدن کلی توصیه ساده و تکراری بهداشتی کنار هم خواهیم چید. از کاهش وزن و رعایت رژیم غذایی گرفته تا ورزش و ترک سیگار و کم کردن استرس. پژوهشگران اما به تازگی یک توصیه عجیب و غریب را هم به دانسته‌های ما اضافه کرده‌اند. توصیه‌ای که اگر تا امروز در یک مسابقه تلویزیونی شرکت داشتیم حتما به عنوان گزینه غلط انتخاب می‌کردیم و آن توصیه عجیب و البته دوست‌داشتنی چیزی نیست جز خوابیدن...
اغلب توصیه‌هایی که تا به حال در مورد پیشگیری از بیماری‌های قلبی و عروقی مطرح شده است، رویکردی پرهیزی داشته‌اند. شاید بتوان گفت انجام منظم حرکات نرمشی در این زمینه تنها استثنا باشد. با وجود این نتایج پژوهش‌های جدید نشان می‌دهد که داشتن خواب کافی نیز به میزان قابل توجهی از ابتلا به بیماری‌های قلبی عروقی می‌کاهد.
● یک مطالعه جدید
بر اساس نتایج یک مطالعه جدید که در مجله انجمن پزشکی آمریکا (AMA) به چاپ رسیده است، تصلب شرایین قلبی در کسانی که به اندازه کافی نمی‌خوابند، بسیار بیشتر از کسانی است که خواب کافی دارند. در این مطالعه از حدود ۵۰۰ نفر شرکت‌کننده، در مورد نحوه خوابیدن و ساعت‌هایی که در رخت‌خواب می‌گذرانند سوال شد. همچنین از وسایلی که به حرکت حساس بودند برای تخمین دقیق‌ ساعت‌های حقیقی خواب افراد استفاده شد. این وسایل حساس به کمر شرکت‌کنندگان بسته می‌شد.
● نتایج مطالعه
این مطالعه به مدت ۵ سال ادامه پیدا کرد تا سرانجام نتایج عجیب و جالب آن منتشر شد:
در حدود یک‌سوم کسانی که شبانه کمتر از ۵ ساعت خوابیده بودند، علایم گرفتگی عروق قلبی مشاهده شد، در حالی که تنها ۶ درصد افرادی که خواب شبانه آنها بیشتر از ۷ ساعت بود دچار چنین علایمی شده بودند. نکته مهم آن است که در شروع مطالعه تمام ۵۰۰ نفر شرکت کننده در این پژوهش به دقت مورد معاینه قرار گرفته بودند و در هیچ کدام علایم و شواهدی که نشان‌دهنده ناراحتی‌های قلبی باشد، مشاهده نشد. پژوهشگران پس از بررسی سایر عواملی که می‌توانست در علامتدار شدن این افراد موثر باشند، به این نتیجه رسیدند که تنها یک ساعت خواب شبانه می‌تواند میزان تصلب شرایین آنها را ۳۳ درصد کاهش دهد. این میزان کاهش معادل منفعتی است که قلب یک بیمار فشارخونی از کاهش ۱۷ میلی‌متری فشارخون به دست می‌آورد. البته سردبیر نشریه (AMA) دکتر لادردیل، معتقد است که نتایج این پژوهش رابطه علت و معلولی را بین کم‌خوابی و بیماری‌های قلبی اثبات نمی‌کند. دکتر لادردیل می‌گوید: «این اولین گزارش در چنین پژوهش‌هایی است و قادر نیست علت زمینه‌ساز این رابطه را با قطعیت اعلام کند. تا زمانی که علت واقعی این رابطه کشف نشده باشد، صادر کردن یک نظریه جدید کار دستی به نظر نمی‌رسد.» شاید اشاره دکتر لادردیل به این قضیه باشد که بی‌خوابی خود عاملی برای بالا رفتن فشارخون هم محسوب می‌شود و فشار خون به تنهایی مهم‌ترین علت بروز تصلب شریان‌های قلبی است. فشارخون درمان نشده می‌تواند با کاهش ۱۰ تا ۲۰ سال عمر بیماران همراه باشد. بیماری‌های قلبی شایع‌ترین علت مرگ و میر بیماران فشارخونی هستند.
● رابطه کم‌خوابی و فشارخون
مطالعات گسترده‌تری که روی نزدیک به ۵ هزار نفر و آن هم در طول ۱۰ سال صورت گرفته به روشنی رابطه فشارخون و تعداد ساعت‌های خواب را آشکار ساخته است. این مطالعه با همکاری دانشگاه کلمبیای آمریکا انجام شده و در نشریه معتبر (فشارخون) به چاپ رسیده است. نتایج این مطالعه نشان می‌دهد که ۲۴ درصد افرادی که خواب شبانه آنها کمتر از ۵ ساعت بوده است به فشارخون مبتلا شده‌اند و اما این درصد در مورد کسانی که ۷ تا ۸ ساعت خوابیده‌اند تقریبا نصف است. خواب به قلب ما این اجازه را می‌دهد تا در ساعت‌های مشخصی سرعت خود را پایین بیاورد و فشارخون هم کاهش می‌یابد بنابراین کسانی که کمتر می‌خوابند، متوسط فشارخون و تعداد ضربان قلب آنها در طول ۲۴ ساعت بالاتر است. حال اینکه کم‌خوابی بدون در نظر گرفتن اثر آن بر افزایش فشارخون تا چه حد بر بیماری‌های قلبی موثر است، هنوز جواب روشنی ندارد. دکتر پاتل، استاد دانشگاه و پزشک متخصص خواب می‌گوید: «مطالعات زیادی ارتباط کم‌خوابی و بیماری‌های قلبی را مورد بررسی قرار داده‌اند اما مطالعه جدید، اولین پژوهشی است که به سنجشی واقعی بر پایه تعداد ساعات خواب شبانه دست زده است. به هر حال نکته مبهم در اینجا این است که آیا واقعا کمبود خواب باعث ایجاد تغییرات فیزیولوژیک در قلب می‌شود یا اینکه عامل سومی وجود دارد که موجب هر دو مشکل یعنی کم‌خوابی و بیماری‌های قلبی می‌شود. مثلا ممکن است کسانی که تحت فشار و استرس بیشتری نسبت به سایرین هستند هم دچار کم‌خوابی و هم دچار بیماری‌های قلبی شوند. در این شرایط اگر به طریقی آنها را وادار به خواب بیشتر بکنیم، همچنان خطر ایجاد بیماری‌ قلبی به قوت خود باقی می‌ماند.» دکتر لادردیل سردبیر نشریه (AMA) هم با وجود تمام ابهاماتی که به این مطالعه وارد می‌کند همچنان راه این توجیه علمی را بازمی‌گذارد: «کمبود خواب موجب تغییراتی نظیر افزایش هورمون استرس (کورتیزول) در خون می‌شود که در طولانی مدت می‌تواند در کنار افزایش فشارخون ناشی از کم‌خوابی موجب ایجاد بیماری‌های قلبی و عروقی شود.» به هر ترتیب، نتایج این پژوهش‌ها با تمام حرف و حدیث‌هایی هم که دنبالشان به راه افتاده برای آدم‌های خوش‌خواب خبر بدی به نظر نمی‌رسد!

دکتر یاشا نهرینی

منبع : روزنامه سلامت