ما همگی گم شده ایم

▪ روز حسرت
▪ نویسنده: علیرضا افخمی / سجاد ابوالحسنی
▪ کارگردان: سیروس مقدم
▪ بازیگران: مهراوه شریفی نیا/ فرامرز قریبیان/ افسانه بایگان/ رحیم نوروزی/ پوریا پورسرخ/ اسماعیل خلج و...
▪ خلاصه داستان: «مسعود» در یک حادثه اتومبیل، باعث تصادف همسرش (معصومه) و زمینگیر شدن او شده است و همزمان با خانه نشین شدن معصومه، او با دختری به نام فریده ازدواج می کند. فریده معتاد می شود و خودش را به معصومه معرفی می کند. معصومه همزمان با تحمل این رنج می میرد و پس از مرگ او نشانه هایی از جهان غیرواقع بر نرجس (مادر مسعود) ظاهر می شود و...
سرآغاز تولید و پخش سریالهای تلویزیونی ویژه ماه رمضان به بیش از یک دهه پیش و همزمان با تولید سریال «نیمه پنهان ماه» برمی گردد. پرداختن به مضامین اخلاقی و مذهبی و همزمانی وقوع این حوادث با روزهای ماه رمضان، نخستین تجربیات مجموعه های تلویزیونی مناسبتی ماه مبارک را رقم زدند و این همزمانی به واسطه انتقال معنا و ارزشهای محتوایی این سریالها، آن هم در روزهایی که بینندگان تلویزیون بیش از هر زمان دیگری به اخلاق و روشهای پسندیده اخلاق مذهبی اهمیت می دهند، موفقیت سریالهای مشابه بعدی را هم تضمین کرد.
اما در چند ساله اخیر، ویژه برنامه های مناسبتی تلویزیون به گونه ای در جدول پخش قرار گرفته اند که در چند نوبت سریالهایی با محتوای مشترک و مضامین متفاوت از کانالهای مختلف به روی آنتن بروند و باز هم در همین چند سال اخیر عادت شده که یک سریال طنز تلویزیونی در شبکه سوم سیما و یک سریال جدی و پر تعلیق که ریشه در ارتباط دنیای واقعیت و ماورا دارد از شبکه اول سیما، پرمخاطب ترین و بهترینهای مناسبتی ماه رمضان باشند.
سریال تلویزیونی «روز حسرت» در ادامه چنین روندی و به دنبال مجموعه هایی چون «او یک فرشته بود»، «اغماء» و... امسال به کارگردانی سیروس مقدم در شبکه یک تولید شده و در حال حاضر پخش می شود.
سیروس مقدم که سابقه تولید سریالهای موفق و پربیننده متعددی را هم داشته، این بار در «روز حسرت» مضمونی کاملاً اخلاقی و مبتنی بر درسهای مذهب را دستمایه کارش قرار داده است. تم اصلی سریال او همان جدال همیشگی خیر و شر است. مبارزه ای که در سریالهای مشابه سالهای قبل، به تقابل کلیشه ای فرستاده ای شیطانی با انسان/ فرشته های داستان تبدیل شده بود و معمولاً یک روحانی به عنوان پشتوانه مذهبی و اخلاقی بر جریان امور نظارت داشت و در بهترین شرایط به کمک انسان/ فرشته داستان می آمد.
این دست مضامین در چند ساله اخیر و به ویژه در روزهای ویژه ماه مبارک رمضان به شدت مورد استقبال مخاطبان قرار گرفتند و احتمالاً همین استقبال هم باعث شده که برنامه سازان تلویزیونی دست به کار تکرار موفقیتهای گذشته شان بزنند و به جلب توجه مخاطبانشان امیدوار باشند.
البته این امیدواری در مورد «روز حسرت» تا حد مطلوبی هم محقق شده است. سیروس مقدم به شیوه خودش و با کمک فیلمنامه خوب افخمی و ابوالحسنی، ضمن آنکه با دوری از افراط در پرداخت بیش از اندازه بعد ماورایی داستان، ارزش و اعتبار درگیریها و تعلیق ساختاری داستان را زیر سوال نبرده، به زیبایی توانسته تقابل سنتی میان خیر و شر را در زندگی آدمهای داستانش عمق ببخشد و آنها را به خوبی در تقابل و درگیری با هم قرار دهد. ویژگی مهم کار افخمی در این رابطه را می توان در شخصیت پردازی ها و انتخاب شخصیتها مورد توجه قرار داد. در واقع شیطان و فرشته داستان «روز حسرت»، مثل نمونه های مشابه از حد معمول باورپذیری خارج نمی شوند و خودشان را در ظاهری باورپذیر از رفتارهای تحریک شده انسانی به نمایش می گذارند. شیطان «روز حسرت» نه تبدیل به گرگ و روباه و خرس می شود، نه از انسانی به انسانی دیگر تغییر ظاهر می دهد و نه همچون روح در خانه ها سرگردان می گردد. این شیطان در واقع حضوری از پلیدی رفتار در جسم و ظاهر آدمی است که به مراتب جدیتر، باورپذیرتر (و با توجه به امکانات تولید سریال ما) منطقی تر هم مورد توجه قرار گرفته است.
«روز حسرت» علاوه بر رعایت تناسب و منطق در باورپذیری ماجراها و رویدادهایش داستان خوبی هم دارد. داستان این مجموعه تلویزیونی با محور قرار دادن یک رویداد اصلی موقعیت ها و رویدادهایی را هم برای گریز از یکنواختی مورد پرداخت قرار داده که هرازچندگاه یکی از این موقعیتها از حاشیه به متن کشانده شده و پیچشها و تعلیق دراماتیک را به گونه ای مناسب و هدفمند امکان پذیر می سازند. همین پیچیدگی ارتباطات رویدادهای داستانی هم هست که نه تنها روایت مجموعه را دچار سکون و تکرار نمی کند بلکه در هر قسمت (به تناسب) موقعیتی جدید را برای ایجاد تعلیق دراماتیک و جذابیت ارتباط، مرکز توجه پرداخت قرار می دهد و مخاطب را با اتفاقی جدید مواجه می سازد.
سیروس مقدم، علاوه بر دقت در پرداخت و انتخاب درست موقعیتها در فیلمنامه اثرش، در حوزه پرداخت نیز کمتر دچار اشتباه می شود و به جای روکردن دست تولیدکننده و سازندگان فیلم، حضور خودش به عنوان کارگردان را به گونه ای نامحسوس بر جای می گذارد. دوربین کارگردان در «روز حسرت» کمتر خودش، رویدادش و سوژه اش را لو می دهد اما در عوض به گونه ای که همه چیز برملا نشود، ذهن مخاطب را نسبت به رویدادها تنظیم می کند و به دیدگاه او جهت می دهد. به عنوان مثال می توان نماهای high Angel (از زاویه بالای) دوربین را با لنز واید در سکانس ها و پلانهای انتخاب شده ای که مسعود به تنهایی در آنها قرار می گیرد یا نماهای نامتعادل و بسته از چهره حامد با گریم خوب و بازی آرام و عمیق رحیم نوروزی را نمونه آورد. سیروس مقدم در این فصلها بدون آنکه حضور خودش یا دوربین اش را در مقابل سوژه برای تماشاگر فاش کند با ظرافت و دقت، عمل کرده و تنها موضع گیری مخاطب در مقابل سوژه را تحت تأثیر قرار می دهد.
هر چند باید اعتراف کرد که مقدم و نویسندگان فیلمنامه «روز حسرت» جاهایی از سریال را هم بدون توجه به این ظرافتها از محدوده تعادل خارج ساخته و به فانتزی افراطی ذهنیت ماورایی نزدیک کرده اند. بی راه نیست اگر فصلهای متعدد مربوط به ارتباط شهودی نرجس با دنیای ماورایی را هر چند به دیده اغماض، کمتر منطقی و در راستای تناسب با سایر بخشهای کار ببینیم. هر چند ارتباط نرجس با مشاهدات غیرواقعی یا بعد حقیقت گرایانه موضوع در بخشهایی از سریال لازمه پرداخت است و بر جذابیت و شکل دادن به مضمون کمک می کند؛ اما مهمتر اینکه در این حوزه، پرداخت ناسنجیده یا اضافه از حد می تواند بسیار خطرناکتر از حذف جذابیتها و ضرورتهای طرح آن باشد. به علاوه اینکه کارگردان در به تصویر کشیدن این صحنه ها به لحاظ تکنیکی هم با ضعفها و کاستی هایی روبه روست و پرداختن بیش از اندازه به آنها لطمه بیشتری به کارش می زند.
نکته مهم و قابل توجه دیگر در مورد «روز حسرت» حضور بازیگران آن و توجه به سوابق، اسامی و نوع حضور آنها در سریال است. در میان همه بازیگران سریال مقدم مهراوه شریفی نیا و فرامرز قریبیان را می توان بیشتر مورد توجه قرار داد. حضور فرامرز قریبیان در یک سریال تلویزیونی با توجه به چهره سینمایی این بازیگر محبوب قدیمی برای مجموعه یک نقطه مثبت و قابل توجه است.
فرامرز قریبیان در نقش حاج رضا - که مسلماً در قسمتهای بعدی حضوری چشمگیر خواهد داشت - امتیاز بزرگی است که ضمن بالا بردن ارزشهای سریال در حوزه بازیگری، بر جذابیتها و قوتهای آن نیز خواهد افزود.
اما در کنار قریبیان، بازی خوب و باورپذیر مهراوه شریفی نیا در یکی از مهمترین نقشهای او، تاکنون، بیشتر به چشم می آید. شریفی نیا در «روز حسرت» خوب، ساده، باورپذیر و منطقی به ایفای نقش می پردازد و مسلماً یکی از نقاط قوت کار سیروس مقدم در زمینه جذب مخاطب و بالا بردن کیفیت اجرای سریال خواهد بود. بعد از شریفی نیا، به نظر می رسد که رحیم نوروزی - حتی با وجود نقش کمتری که نسبت به بقیه بازیگران دارد - از سایرین موفق تر است. نوروزی از یک سو به واسطه اهمیت شخصیت و نقش و از سوی دیگر به خاطر نوع بازی خودش در «روز حسرت» مورد توجه قرار می گیرد. هر چند باز هم از هر دو جنبه می توانست در این سریال بازیگر و شخصیت جذابتر و بهتری داشته باشد، در صورتی که شخصیت او در «روز حسرت» بیشتر و بهتر از این مورد توجه قرار می گرفت.
شاید بهتر باشد پیش از اشاره به حضور دو بازیگر اصلی دیگر سریال، حضور مهتاب نصیرپور را هم به عنوان بازیگردان این مجموعه مورد تأکید و توجه قرار دهیم. اما کار نصیرپور و سیروس مقدم در صورتی می توانست کم نقص تر و بهتر مورد ارزیابی قرار گیرد که بازیگران نقشهای نرجس و مسعود به گونه ای مناسب تر و با دقت بیشتر انتخاب شده و در کنار مجموعه قرار گیرند.
افسانه بایگان حتی با توجه به این که بازی متوسط و نزدیک به مطلوبی را ارائه می دهد، بهترین گزینه برای ایفای نقش نرجس نیست، شاید درست نباشد که از گزینه های مناسب تری مثل «پروانه معصومی» و... برای این نقش، نامی به میان بیاید اما مسلماً کمی دقت و وسواس در مورد انتخاب این نقش مهم می توانست از کاستی و کمبودهای احتمالی کار بکاهد. ضمن اینکه در کنار همه اینها می بایست بازی بسیار ضعیف و کند و تقلیدی پوریا پورسرخ را هم مورد انتقاد قرار دهیم. پورسرخ که در این سریال یکی از کلیشه ای ترین نقشهای سالهای اخیر تلویزیون را بازی می کند تا به اینجای کار واقعاً در مقابل نقشهای مقابلش کم آورده و این ویژگی مسلماً تقابل و درگیری میان نیروهای خیر و شر را در داستان و سریال به گونه ای ملموس تحت تأثیر قرار داده است. بازی سرد و بی حال پوریا پورسرخ که از کلیشه حضور چند ساله محمدرضا فروتن بر پرده سینما تقلید شده هیچگاه نمی تواند در مقابل تنش های قوی و حضور تأثیرگذار شریفی نیا در نقش مقابل او قرار گیرد و از این رو نمایشی شدن مبارزه نیروهای متضاد و برابر ستیز داستان را هم تحت تأثیر منفی قرار داده است.
در مجموع «روز حسرت» با توجه به برخی کاستیها و با در نظر گرفتن نقاط مثبت بیشتری که دارد یکی از سریالهای پرطرفدار و خوش ساخت ماه رمضان امسال است و امیدواریم که این مسیر درست را تا پایان هم ادامه بدهد و به سرانجام برساند.

مهدی نصیری

منبع : روزنامه قدس