این بار از نوع ژن

همه ما در طول زندگی مان گرفتار بیماری های سخت و آسانی شده ایم كه بسیاری از آنها با داروهای مختلف درمان شده اند. این داروها می توانند منشاء شیمیایی یا گیاهی داشته باشند. اما وجه مشترك تمام آنها در این است كه آنها در درمان بیماری های ژنتیكی كارایی ندارند. البته این بدان معنا نیست كه بیماران ژنتیكی از هیچ دارویی استفاده نمی كنند بلكه مفهوم آن این است كه با این داروها عامل اصلی بیماری از بین نمی رود و درمان قطعی نخواهد بود. علم بیوتكنولوژی پزشكی برای درمان این بیماری ها دارویی از جنس بیماری طراحی كرده است یعنی ژن. ژن درمانی یعنی افزودن نسخه های فعال ژن مسئول آن بیماری كه توسط ناقلین مختلف به بدن بیمار وارد می شوند. در چهاردهم سپتامبر سال ۱۹۹۰ اشانتی اولین بیماری بود كه تحت ژن درمانی قرار گرفت. او دچار بیماری SCID كه یك بیماری با نقص ایمنی است بود. در این بیماری آنزیم آدنوزین دی آمیناز ساخته نمی شود كه برای عملكرد صحیح سیستم ایمنی ضروری است. تزریق آنزیم به خون نیز به دلیل تجزیه شدن آن امكان پذیر نبود. پزشكان مقداری از سلول های سفید خون اشانتی را از بدنش خارج كردند و بعد از وارد كردن ژن این آنزیم به داخل آنها تزریق سلول های حامل ژن مورد نظر را طی چهار بار تزریق در چهارماه انجام دادند و حال بیمار رو به بهبودی رفت. تاكنون صدها بیمار با روش ژن درمانی مورد مداوا قرار گرفته اند و قطعا استفاده كنندگان آن نیز در سال های آینده بیشتر خواهند شد. وارد كردن ژن می تواند به دو طریق انجام شود: درمان درون بدن In vivo یعنی وارد كردن ژن به داخل بدن بیمار و درمان خارج از بدن Exvivo بدین صورت كه افزودن ژن بر روی سلول هایی كه از بیمار خارج شده است صورت می گیرد و سپس سلول های حاوی ژن های سالم را وارد بدن بیمار می كنند. البته در حال حاضر ژن درمانی فقط بر روی سلول های سوماتیك غیرجنسی امكان پذیر است. یكی از مشكلات اصلی در راه توسعه ژن درمانی یافتن ناقل مناسب ژن های درمانی به سلول های پذیرنده است. یكی از مناسب ترین ناقلین، ویروس ها هستند. البته برای جلوگیری از تكثیر ویروس در داخل بدن حجم عمده ای از آن برداشته می شود. البته بسته به نوع بیماری انواع مختلف ویروس در انتقال ژن ها كارایی دارند. روش دیگری كه برای انتقال ژن استفاده می شود و اثرات جانبی ویروس ها را هم ندارد استفاده از لایه های چربی لیپوزوم ها است كه یكی از معایب آنها كارایی بسیار پایین در انتقال ژن به سلول های هدف است.
كارایی این روش درمانی در مورد بسیاری از بیماری های ژنتیكی دیگر مانند تالاسمی، هموفیلی، فیبروزكیستی و بیماری های نقص ایمنی نیز بررسی شده است. تئوری ژن درمانی می تواند برای دوباره سازی نطفه نیز به كار رود. اصلاح این سلول ها روی همه نسل های بیمار اصلی اثر خواهند گذاشت. ولی این مسئله با مفاهیم اخلاقی روبه رو است. یكی از مهمترین كاربردهای ژن درمانی، در درمان سرطان ها است. به علت این كه انواع مختلف ژن ها در ایجاد سرطان ها دخیل هستند. روش های ژن درمانی بسیار متفاوت می شود اما الگوی اصلی شناسایی آنها و جایگزینی آنها با ژن های صحیح است. البته تاكنون هیچ روشی از ژن درمانی، موفق به ریشه كن كردن تمام سلول های بیمار و توموری نشده است. ممكن است كه ژن درمانی هرگز به طور كامل موفقیت آمیز نباشد، ولی به یك روش درمانی جدید تبدیل خواهد شد تا به همراه جراحی و داروهای لازم و درمان های پرتوی مورد استفاده قرار گیرد.
آیدا عرب حلوائی

منبع : روزنامه شرق