مرزهای خاکستری

برای همگی ما پیش آمده كه گاهی مواقع در جریان تعاملات اجتماعی یا در برخورد با دیگران تحت تاثیر رفتار پسندیده فردی قرار گرفته و با خود گفته ایم كه فلانی چقدر با شخصیت است! و یا در اثر برخوردی ناپسند و خارج از نزاكت اجتماعی فردی، متأثر شده و او را بی شخصیت تلقی كرده ایم. در این حالت از دیدگاه ها، شخصیت همان رفتارهای پسندیده و مناسب است كه در نبود آن فرد به انسانی بی شخصیت تبدیل می شود. اما باید توجه داشت كه روانشناسان به هیچ وجه چنین طرز تلقی را از شخصیت درست نمی دانند. حال این سؤال مطرح می شود كه شخصیت چیست و چه افرادی دچار اختلال شخصیت هستند؟ از نظر روانشناسی شخصیت به مجموعه صفات هیجانی و رفتاری اطلاق می شود كه در شرایط معمول معرف شخص بوده و برای هر فردی نسبتاً ثابت و قابل پیش بینی است.
اگر این صفات شخصیتی غیرقابل انعطاف باشد و به اختلال ذهنی و اختلال در عملكرد شخص منجر شود، اختلال شخصیت مطرح می شود.
آنچه می خوانید مروری است بر یكی از شایع ترین اختلالات شخصیتی و راه های درمان آن، با عنوان اختلال شخصیت مرزی . اختلالی كه شاید شما هم بتوانید با كمی دقت آن را در اطرافیانتان تشخیص دهید.
مهمترین علامت مشخصه بیماران مبتلا به اختلال شخصیت مرزی، بی ثباتی فوق العاده در مسایل عاطفی، خلق و خوی، رفتار و عزت نفس است و به نظر می رسد كه این قبیل افراد همیشه در یك بحران قرار دارند. نوسان خلق نیز در آنها بسیار شایع است . بیمار لحظه ای اهل بحث و مجادله و لحظه ای دیگر افسردگی نشان می دهد و زمانی دیگر از وجود هرگونه احساس در خود شكایت می كند. ماهیت دردناك زندگی این افراد را در اقدام های مكرر خودآزارانه می توان مشاهده كرد. این بیماران ممكن است به قصد اخذ كمك از دیگران اقدام به تیغ زدن مچ دست و رفتارهای خودآزارانه دیگر نمایند یا ابراز خشم كرده و خود را به طریقی از عواطف غیرقابل مقاومت رها سازند.
شخصیت مرزی در بین دیگر اختلالات شخصیت در به بازی گرفتن دیگران همتا ندارد. بیماران مرزی تنهایی را خوب تحمل نكرده و جستجوی همنشین را هر چند نامطلوب به تنها نشستن و احساس پوچی و بی كسی ترجیح می دهند. این افراد نسبت به شرایط محیطی نیز بسیار حساس هستند. حتی ممكن است هنگام اتمام یك جلسه نیز خشم نامناسبی از خود نشان دهند چون گمان می كنند كه این تنهایی و ترك شدن دلالت بر بد بودن آنهاست. خرج كردن پول بدون احساس مسئولیت، رانندگی بی احتیاط، سوءمصرف مواد، پرخوری دوره ای و افكار مكرر خودكشی به طور دائم همراه با شخصیت های مرزی است.
به طوری كه خودكشی های موفق در بین ۸ تا ۱۰ درصد از این افراد رخ می دهد و خودآزاری (مثلا بریدن یا سوزاندن) نیز در میان آنها بسیار شایع است.
نكته مهمی كه باید به آن توجه داشته باشیم این است كه افراد مبتلا به اختلال شخصیت مرزی درست در لحظه ای كه قرار است هدفی تحقق یابد ممكن است الگوی خود تحلیل بری داشته باشد (مثلا ترك مدرسه درست قبل از فارغ التحصیل شدن) بعضی از آنها نیز در خلال استرس و افسردگی علائمی از قبیل توهم، غش و...از خود نشان می دهند. این افراد آنقدر كه با وجود یك حیوان خانگی احساس امنیت می كنند نسبت به وجود فرد دیگری در كنار خود احساس امنیت ندارند. از دست دادن مكرر شغل و ازدواج های ناموفق در بین آنها شایع است و حتی ممكن است این افراد در كودكی اقدام به ترك والدین كنند. از نظر علمی بیمار مرزی در روابط خود مردم را به دو گروه كاملا خوب و كاملا بد تقسیم می كند، مردم در نظر آنها یا تكیه گاه و پرورش دهنده هستند یا آدم هایی نفرت انگیز كه بیمار را از احساس ایمنی محروم كرده و هر زمان كه او احساس وابستگی نماید تركش می كنند.
اختلال شخصیت مرزی در بسیاری از مناطق جهان شناسایی شده است. نوجوانان و بزرگسالان مبتلا به مشكلات هویتی ممكن است به طور گذرا رفتارهایی را نشان دهند كه این اختلال در آنها مشاهده شود. این اختلال به طور غالب (۷۵ درصد) در زن ها تشخیص داده می شود. شیوع آن نیز در جمعیت عمومی حدود ۲ درصد و در افراد مراجعه كننده به درمانگاه های بهداشت روانی ۱۰ درصد گزارش شده است. حدود ۲۰ درصد بیماران بستری در بخش های روان پزشكی مبتلا به اختلال مرزی هستند.
در سیر این اختلال تغییرپذیری قابل ملاحظه ای وجود دارد. یعنی هر چه سن فرد مبتلا افزایش پیدا كند خطر بروز علایم اختلال مرزی در او كاهش می یابد.بیماران مبتلا به اختلال شخصیت مرزی كه در محیط بیمارستان، دوره درمانی فردی و گروهی فشرده را دریافت می كنند، پیشرفت نشان می دهند. همچنین فرصت كامل ملاقات با كادر آموزش دیده از رشته های مختلف را پیدا كرده و از درمان های تفریحی، كار درمانی و آماده سازی شغلی بهره مند می گردند. چنین برنامه هایی مخصوصا وقتی محیط خانواده به دلیل تعارض های درون آن نظیر سوءرفتار والدین برای توان بخشی بیمار مخرب باشند، موثر هستند. لازم است بدانیم بیمار مرزی را كه بیش از حد، تمایل به خودآزاری و وارد كردن جراحت به خود دارد، می توان در محیط حفاظت شده بیمارستان و در شرایط ایده آل تا زمانی كه بهبودی كامل نشان دهند قرارداد كه البته ممكن است یك سال به طول بینجامد. همچنین از داروهای ضد جنون برای كنترل خشم و خصومت استفاده شود. تجویز ضدافسردگی ها نیز به بهبود خلق افسرده این بیماران كمك می كند.

سمیه شرافتی
منبع:DSM-FOR

منبع : روزنامه همشهری