من می خواهم سوپرمن باشم

جوانی, دوران قدرت و آسیب‌پذیری شدید است, طغیان احساسات جوانی و طلب شهرت و مقام, می‌تواند جوانان ورزشكار را در برخی از موارد تشویق به كاربرد غیر مجاز دارو نماید. در نتیجه‌ی یك مطالعه بر روی جوامع غربی, داروها و موارد مورد كاربرد غیر مجاز, بر حسب میزان مصرف آنها, به ترتیب, الكل, حشیش, آمفتامین‌ها (یك داروی محرك اعصاب), داروهای توهم زا (مثل ال اس دی), كوكائین و بالاخره, استروئیدهای آنابولیزان (عضله‌ساز) گزارش شده‌اند. دوپینگ با اهداف عالیه ورزش كه سالم‌سازی جسم و روان می‌باشد منافات دارد. از طرف دیگر این پدیده زمینه‌‌ای را برای كشانیدن جوانان ورزشكار به سوی اعتیاد فراهم می‌آورد. در مبحث مبارزه با دوپینگ, یكی از مهم‌ترین سطوح, آموزش عمومی و به خصوص جامعه‌ی ورزشكاران است. با فقر علمی و ناآگاهی در حیطه‌ی ورزش مواجه هستیم. فقر علمی در كنار انگیزه‌های اجتماعی و اقتصادی محرك قدرتمندی برای دوپینگ هستند. ما نمی‌توانیم ورزشكاران را مقصر اصلی بدانیم.ورزشكار ما یك فرد عادی از جامعه است. او می‌بیند كه قهرمانان رشته‌های ورزشی محبوبیت ویژه‌ای در میان مردم دارند (انگیزه‌های اجتماعی), از سوی دیگر ورزشكارانی كه تا قهرمانی ملی و جهانی پیش می‌روند از نظر مالی و اقتصادی رشد چشمگیری دارند. این‌ها زمینه‌های اثرگذار دوپینگ هستند. مسائل جامعه‌شناسی و روان‌شناسی پشت این پرده قرار دارد ولی ما فقط دوپینگ یك یا چند ورزشكار را می‌بینیم.سیاست استفاده از مواد نیروزا حتی در مواردی از ورزشكاران نیز پنهان می‌ماند. یكی از موارد مشهور در این زمینه, تیم شنای بانوان آلمان شرقی است. پس از تلفیق دو آلمان و فروپاشی حكومت كمونیستی آلمان شرقی, برخی از اعضای تیم ملی شنای این كشور از مربیان و پزشكان تیم آن زمان شكایت كرده و آن‌ها را به دادگاه كشیدند. دلیل شكایت آن‌ها علاوه بر مشكلات كبد, كلیه و … باردار نشدنشان بود. در زمان عضویت این افراد در تیم ملی شنای آلمان, مربیان و پزشكان هر روز صبح به آن‌ها آمپول‌هایی تزریق می‌كردند و برای آنان مشخص نمی‌كردند كه این كارشان چه دلیلی دارد. آن‌ها حتی نمی‌دانستند كه مواد محتوی این آمپول‌ها چیست. پس از تشكیل دادگاه‌ها و تحقیقات مشخص شد كه این آمپول‌ها, مشتقات تستوسترون (هورمون مرد‌ساز) بوده كه بر خانم‌ها اثرات سویی دارد كه یكی از آن‌ها عدم بارداری است. البته سیاستمداران و مربیان آنان به اثرات سوء و درازمدت این داروها نمی‌اندیشیدند و بیشتر به مدال و پیروزی آنان فكر می‌كردند. در ایران آمار دقیقی از میزان دوپینگ در رشته‌های مختلف وجود ندارد. از این رو اظهارنظر دقیقی در مورد تمامی رشته‌ها نمی‌توان كرد. با این حال در میان رشته‌های آماتوری (غیر حرفه‌‌ای), پرورش اندام بیشترین حجم دوپینگ را دارد و در ورزش‌های نیمه حرفه‌‌ای و حرفه‌‌ای, وزنه‌برداری, كشتی و فوتبال به عنوان رشته‌هایی كه بیشترین دوپینگ را دارند مطرح و مدنظر هستند مهم‌ترین مسئله دوپینگ در ایران _ كه در پرورش اندام بیشتر است _ فقر آگاهی از داروهای نیروزا است.اغلب مصرف كنندگان این داروها بیشتر به تجربه مربیان خود اطمینان می‌كنند كه آن‌ها نیز این دانش ناقص را از مربیان پیش از خود به ارث برده‌اند. از این رو اثرات سوء استفاده از مواد نیروزا بسیار بیشتر می‌شود.اما در مورد ورزش‌های نیمه حرفه‌‌ای: تقریباً در تمامی رشته‌ها دوپینگ وجود دارد ولی تمركز ما بیشتر بر روی وزنه‌برداری, كشتی و فوتبال است. بر اساس مشاهدات و نتایج آزمایش‌های مختلف دوپینگ, بیشترین مواد مصرفی در ایران, استروئیدهای آنابولیك, هورمون رشد, دیورتیك‌ها (برای كاهش وزن, مخصوص رشته‌هایی كه تقسیم‌بندی وزنی دارند) هستند. در این میان دیورتیك‌ها (داروهای ادرار آور) شایع‌تر از بقیه هستند. اما دوپینگ در فوتبال بحث جدی‌تری دارد؛ ورزشكار در رشته‌ی فوتبال در مقایسه با دیگر رشته‌ها سریع‌تر به شهرت, محبوبیت و توان اقتصادی بالا می‌رسد. این‌ها زمینه‌های اثرگذار دوپینگ هستند, به همین دلیل دوپینگ در فوتبال بی‌حد و حصر رشد كرده است.
علل دوپینگ
دارو
۱_ اثر: تاثیر دارو باعث رواج استفاده از آن می‌شود و طبعاً دارو هر چه بیشتر تاثیر كرده باشد. بیشتر هم رواج پیدا می‌كند.
۲_ در دسترس بودن: این كه به راحتی بتوان دارو را تهیه كرد. سبب رواج آن خواهد بود. پس باید اجازه توزیع به هیچ شكلی را نداد.
۳_ عدم منع قانونی
۴_ اعتیادشخص
۱_ نارضایتی: علت آن مطرح نیست.
۲_ مصرف دارو از نظر او كار بدی نیست.
۳_ فكر می‌كند دیگران هم دوپینگ می‌كنند.
۴_ عدم تعادل روانی و ضعف اعتماد به نفس.
۵_ فكر می‌كند قادر به ترك دارو هست.
۶_ به راحتی تحت تاثیر دیگران قرار می‌گیرد
۷_ از عوارض اطلاع ندارد.
۸_ انكار آسیب‌دیدگی: می‌خواهد تحت هر شرایطی به مسابقه برسد, پس نمی‌خواهد قبول كند كه آسیب دیده است.
۹_ ارضاء شخصی, بهتر جلوه كردن در نظر خود و دیگران.
۱۰_ ارضاء اختلال شخصیت: شخصیت‌های ضد اجتماع, وابسته و مرزی بیشترین احتمال را دارند.
۱۱_ ارضاء اختلال تصور فرد از وضعیت فیزیكی خود: این می‌تواند یك مشكل عمیق روانی باشد.
۱۲_ ارضاء مصرف سیگار و هر گونه مواد مخدر: روان‌شناسی اعتیاد و دوپینگ برادر دوقلو هستند!
۱۳_ ارضاء تنهایی
محیط
۱_ سنگینی تمرین و مسابقه: این جا نقش مربی بسیار حساس است.
۲_ عدم توجه به تمرین زدگی ورزشكار (از جانب مربی و پزشك)
۳_ سطح انتظار از ورزشكار خیلی بالا باشد (همه انتظار دارند سوپرمن باشد)
۴_ دوستانی كه دوپینگ می‌كنند (فشار گروه را دست كم نگیرید)
۵_ تبلیغ: تبلیغ مخصوص رسانه‌ها نیست, تبلیغ دهان به دهان به خصوص از جانب كسانی كه مورد احترام ورزشكار هشتند تاثیر شدیدی دارد.
۶_ پیشرفته بودن جامعه (از نظر علمی): هر چه جامعه رشد علمی بالاتری داشته باشد دوپینگ رواج بیشتری دارد (چو دزدی با چراغ آید گزیده‌تر برد كالا).
۷_ شهرت, پول, كسب وجهه اجتماعی
آیا دوپینگ یك مشكل روانی است؟
بله. چون:
۱_ مصرف استروییدهای آنابولیك (مثلاً اكسی متولون) باعث بروز خشونت, افسردگی و اختلال خلق می‌شود.
۲_ بردن با دوپینگ انگیزه تمرین كردن را از بین می‌برد.
۳_ ورزشكار می‌داند كه با دوپینگ برده و اعتماد به نفس‌اش كاهش می‌یابد.
۴_ ترس از برملا شدن تقلب باعث افزایش استرس می‌شود.
۵_ برملا شدن تقلب باعث شكست اجتماعی و تضعیف شدید روانی می‌شود.
۶_ ورزشكار به دلیل زیرپا گذاشتن اصول جوانمردی احساس گناه و متعاقباً دیسترس (استرس غیر قابل تحمل) و اضطراب می‌شود.
چه باید كرد؟
به دلیل حساسیت‌های سنی ویژه, ایجاد مقاومت درونی در جوانان از طریق ارائه آموزش‌های مفید در خصوص داروها و عوارض مخاطره‌آمیز آن‌ها, بهتر از منع مستقیم و اعمال مجازات‌های شدید است, گر چه اتخاذ شیوه‌های قانونی نیز در جای خود, در مورد افراد ضرورت دارد.
• مراقب سلامت روانی ورزشكار باشید
• از هر فرصتی برای تقبیح دوپینگ استفاده كنید
• هر وقت متوجه دوپینگ شدید, بدون درنگ برخورد كنید.
• ورزشكاری را كه دوپینگ كرده و رسوا شده رها نكنید, به او كمك كنید كه دوباره اما بدون دوپینگ به صحنه بازگردد.
• روان‌شناسی ورزشی, تغذیه ورزشی و علم تمرین بخوانید.
• روی مسئولیت‌پذیری, حفظ, سلامت و اخلاق ورزشكاران كار كنید
• دنبال تصویب قوانین شفاف بر علیه دوپینگ باشید.

نویسنده: دكتر فرشاد نجفی پور، عضو انجمن بین المللی روان شناسان ورزشی

منبع : ماهنامه روانشناسی جامعه