اتحادیه کلانشهرها را تشکیل دهیم

نوین به عنوان ششمین شهردار تبریز توسط شورای اسلامی این شهر انتخاب شد. حمایت قاطع تمام اعضای شورا و رأی همگی آنان باعث شد تا نوین بر صندلی ساختمان شهرداری تبریز تكیه زند. او پیش از آن تجربه فعالیت در مجموعه های متعدد از جمله قرارگاه سازندگی خاتم، وزارتخانه های متعدد و همچنین شهرداری تهران را دارد. یك روز تابستانی، در دفترش سخن از مسایل مختلف شهر تبریز به میان آمد. روزی او از بازرسی پروژه های عمرانی كه كار هر روزه اش است، دست كشید و با ما به گفت وگو نشست. نمی توانستم تصور كنم كه مهندس نوین همان شهرداری است كه مردم از دو برادر شهید و جانباز بودنش بارها سخن رانده اند، در كمال سادگی و محبت در شهر قدم بزند و نه ژست مدیریتی بگیرد و نه هیبت مسئولانه اش رعب آور باشد. او به مانند بسیاری در كمال سادگی، به رفع مشكلات شهرش توجه دارد. این نكته اصلاً اغراق آمیز نیست؛ چرا كه با نگاهی به تبریز و تغییر چهره آن، می توانی به این واقعیت برسی. می توان انتظار روزهای آفتابی تری برای این شهر كهنسال داشت. متن حاضر حاصل گفت وگویی است جدی؛ به دور از هرگونه شوخ طبعی كه از خصوصیات نوین است.
● تبریز امروز را چگونه می بینید اگر بخواهید از منظر یك مسئول آن را تشریح كنید؟
- تبریز با جمعیتی در حدود ۸۰۰/۱ هزار نفر یكی از كلانشهرهای مهم كشور است. طول شرقی و غربی این شهر حدود ۴۵ كیلومتر و شمال و جنوب آن در حدود ۲۵ كیلومتر است. تبریز امروزه به عنوان یك شهر مهاجرت پذیر دارای اهمیت است.
این شهر پس از تهران دومین شهر آلوده كشور است؛ به دلیل حضور كارخانجات مادر چون تراكتورسازی، ماشین سازی و حدود بیش از ۶۰۰ شركت قطعه ساز در آن. از سویی در پانزده سال گذشته بسیاری از باغ های شهر تبریز به ویرانه تبدیل شده و به جای آن ساختمان های مرتفع ساخته اند. یعنی از پانزده سال پیش توسعه ناموزون شهر تبریز آغاز شده است. توسعه ای كه امروزه باعث شده تا این شهر به عنوان یكی از شهرهای آشفته از نظر شكل و اندازه جلوه گری كند. توسعه ای كه حتی از كنترل شهرداری هم خارج شده است و گسترش بی رویه این شهر، ما را با معضلات عدیده، از جمله حاشیه نشینی مواجه كرده. چیزی در حدود ۴۰۰ هزار نفر جمعیت این شهر را حاشیه نشین های شهر تبریز تشكیل می دهد. این شهر نیز به مانند سایر كلانشهرها از معضلات مشتركی رنج می برد؛ مشكلاتی چون آلودگی شهر، حاشیه نشینی، ترافیك، جلب مهاجرین اطراف، بافت های فرسوده.
تبریز دومین شهری است كه دارای بافت فرسوده است. بر اساس نظر شورای عالی شهرسازی حدود ۲۵۰۰ هكتار از این شهر را بافت فرسوده تشكیل می دهد.
● پس از نشیب و فرازهای شورای شهر تبریز در این دوره بالاخره شما به اتفاق آراء به عنوان شهردار انتخاب شدید،وضعیت شهرداری چگونه بود؟!
- هنگامی كه در اوایل دی ماه شهر تبریز را به عنوان ششمین شهردار از سوی شورای شهر دوم تبریز- كه اختلافات سلیقه ای بسیاری دارند- تحویل گرفتم، شرایط شهرداری بحرانی بود. یعنی بحث مالی و درآمدی شهر آشفتگی بسیار داشت. تا پایان آذرماه سال گذشته تنها حدود ۳۸ درصد از درآمدهای شهرداری محقق شده و در مقابل حدود ۸۰ درصد از هزینه مصرف شده بود. این صرف هزینه ناشی از مدیریت مدیران قبلی بود كه اتفاقاً اسناد و مداركش هم موجود است.
به طور كلی ما با یك بحران مالی در همان ابتدا مواجه شدیم؛ به گونه ای كه پرداخت حقوق كارگران، بیش از شش ماه عقب افتاده بود و تعهداتی كه به عهده شهرداری بود، حتی تعهد در مورد قطار شهری، یا بیمه درمانی پرسنل و یا تهعدات به پیمانكاران را نمی توانستیم انجام دهیم. خوشبختانه تمام این مشكلات با همكاری شورای شهر و تصویب چند لایحه معین حل شد و حتی حدود ۳۵ درصد هم به درآمد شهرداری افزوده شد و در نهایت حدود ۷۷ درصد از درآمد سال ۸۴ تحقق پیدا كرد.
● با این وصف وضعیت پروژه های عمرانی این شهر راكد بودند و چندان پیشرفتی نداشتند.
- عمده پروژه عمرانی در دی ماه سال گذشته نیمه تمام بود و از ۵ درصد پیشرفت فیزیكی تا حدود ۶۰ درصد پیشرفت نیز دیده می شد. از تعداد ۱۴ پروژه عمرانی تنها دو مورد ۶۰ درصد پیشرفت فیزیكی داشت. بقیه پروژه ها كمتر از ۵۰ درصد پیشرفت كرده بودند. بسیاری از پروژه ها با پیش بینی زمانی ۱۲ ماهه آغاز شده بود اما با تأخیر ۱۸ ماهه موفق به افتتاح آنها شدیم. تا به حال از این پروژه ها ۶ مورد به بهره برداری رسیده است و بقیه پروژه ها نیز در مردادماه و شهریورماه به لطف خدا به بهره برداری خواهد رسید.
بر اساس برنامه ریزی انجام شده، این پروژه ها تا پایان مهرماه سال جاری به بهره برداری خواهد رسید.
● هزینه كل این پروژه چه قدر بود؟ چون با توجه به هزینه می توان به حجم كار انجام شده پی برد.
- هزینه های این پروژه ها كلاً در حدود ۳۰ میلیارد تومان بوده است. این هزینه صرفاً برای پروژه های عمرانی نیمه تمام از دی ماه تا به امروز صرف شده است.
در واقع این پروژه عمرانی نیمه تمام موجب نارضایتی بسیار مردم به دلیل تأخیر در اجرای آن شده بود. شاید یكی از دلایل آن اختلافات موجود در شورا بود. پس از قبول شهرداری از فصل زمستان ۸۴ برای اتمام این پروژه ها، دوباره شروع به كار كردیم و دوباره اعتبار تازه ای به آنها تزریق كردیم. تعداد كارگرانی كه امروزه بر پروژه ها در حال فعالیتند، بسیار زیاد است. من همین جا ضمن عذرخواهی از مردم به دلیل تأخیر در اجرای پروژه ها قول می دهم این پروژه ها را بر اساس زمانبندی مشخص به مردم تحویل دهیم.
● یعنی می خواهید مانند شهرداری تهران با نصب روزشمار بر بالای پروژه ها به مردم اطمینان بدهید كه پروژه ها در زمانی مقرر افتتاح می شود؟!
- البته این اقدام شهرداری تهران بسیار خوب است؛ چرا كه هم مدیران اجرایی كوتاهی و تعلل نخواهند كرد و هم مردم نیز با دیدن روزشمار به اجرای پروژه ها امیدوارتر می شوند، اما این موضوع را ما به گونه ای دیگر مورد توجه قرار دادیم. ما پروژه های قابل افتتاح در هر ماه را به مردم اعلام می كنیم. مثلاً در خرداد یا تیرماه كدام پروژه ها به بهره برداری می رسند را معرفی می كنیم. مثل پروژه مایان كه در تیرماه به بهره برداری می رسد. نصب روزشمار كار خوبی است و من هم از آن استقبال كردم.
● تبریز یكی از مهم ترین كلانشهرهای كشور است، با تمام معضلات یك كلانشهر كه از جمله آن سیستم حمل و نقل عمومی است. از سویی سال ها احداث مترو در این شهر آغاز شده است كه هنوز اخباری از آن شنیده نشده. در این راستا چه برنامه ای دارید؟
- با توجه به عملكرد سه ساله مترو تبریز، به نظر می رسید كه در این عرصه ضعف هایی را داشتیم. با تغییر مدیریت و معرفی یك مدیرعامل كه تجربه ۱۵ ساله را در تهران داشته اند و پشتیبانی های به عمل آمده، انتظار می رود تا پایان سال ۸۵ در حدود ۶ كیلومتر از ۱۷ كیلومتر خط اول مترو را بهره برداری كنیم.
● فضای سبز چه طور، آیا اقدامی انجام داده اید؟
- در طول فعالیت مجموعه جدید شهرداری، طرح فضای سبز با جدیت پیگیری شد. بر اساس استاندارد سرانه جهانی، هر شهروند می بایست از ۲۰ متر مربع فضای سبز در شهر بهره مند شود. متأسفانه تا پیش از این بر اثر تراكم فروشی و تخریب باغ های تبریز، سرانه فضای سبز شهروندان به ۶ متر مربع رسیده است. در واقع تبریز یكی از فقیرترین شهرها از نظر فضای سبز است. ما در سال ۸۵ در حدود ۴۵۰ هكتار به فضای سبز تبریز اضافه خواهیم كرد. پارك بزرگ شهر كه بیش از ۳۰ سال به مردم وعده داده بودند، امكان بهره برداری از ۱۲۰ هكتار از آن امروز مهیا شده است.
پارك جنگلی كوهستان كه از ۵ سال پیش نیز وعده داده بودند احداث در حدود ۱۰۰ هكتار از آن را آغاز كرده ایم. پارك جنگلی ارم نیز كه در بخش محروم شهر واقع شده را نیز با متراژ ۴۰ هكتار آماده بهره برداری داریم و ده ها پارك محله ای و منطقه ای در مهرماه و آبان ماه افتتاح خواهیم كرد. همچنین پارك لاله باغی در منطقه محروم شهر، در حدود ۳۰ هكتار در حال آماده سازی است.
این اقدامات باعث شده كه تا پایان سال، سرانه فضای سبز شهروندان از ۶ متر مربع به ۱۲ متر مربع برسد. به عبارتی صددرصد پیشرفت در توسعه فضای سبز شهری به دست آمده است.
● به نظر می رسد كه با جذب سرمایه گذاری های خارجی تا به امروز بیش از ۵۰درصد از هزینه ۲۳۶میلیاردی شهرداری را تامین كرده اید. با این وجود، هنوز نظام مالی شهرداری، به مانند سایر كلانشهرها سنتی است؛ آیا شما به عنوان شهردار، تصمیم به تغییر این نظام ندارید. آن گونه كه شهرداری تهران موفق به این كار شد و تحولی را در این زمینه به وجود آورد؟
-اتفاقاً آقای دكتر قالیباف برای راه اندازی این سیستم از تمام شهرداران كلانشهرها دعوت كرده بودند كه متاسفانه به دلیل مسافرت یكی از وزرا من نتوانستم بیایم. اما این یك تحول اساسی در شهرداری بوده است. متاسفانه امروز حتی حقوق های كارمندان به شكل سنتی پرداخت می شود. اخیراً هم دولت با تاسیس تعاونی اعتبار شهر، این تحول را تسریع كرد. این واقعیت است كه تهران باید در این زمینه و بسیاری دیگر از موارد، پرچمدار ما باشد. البته ناگفته نماند كه دكتر قالیباف هم با اعتقادی كه به تحول و تغییر دارند با ذوق و سلیقه عالی این كار را در شهرداری تهران آغاز كرده است. ما هم با جلساتی كه داشتیم، این امر را مورد توجه قرار دادیم. سیستم شهرداری سیستمی زمان بر است. این اعتقاد ماست كه حتی قوانین شهرداری هم باید بازنگری شود. قوانینی كه در سال ۱۳۳۴ تصویب شده، هنوز هم بر شهرداری حاكم است. امروز هم بسیاری از این قوانین مبنای اجرای مقررات شهرداری است. این كار شهرداری تهران بسیار قابل توجه بوده و ما هم به دنبال اجرای آن هستیم. اخیراً هم پرسنل انفورماتیك شهرداری تبریز برای آموزش به تهران اعزام شده اند و این كار را در صورت حضور بنده به عنوان خدمتگزار در سال ۸۶ در مسند شهرداری، پیگیری می كنم.●تهران ،یكی از الگوهاست
ما هم اكنون در حال پیگیری مدیریت واحد شهری هستیم. البته دولت نیز در واگذاری برخی از وظایف اقداماتی را انجام داده است، اما وظایف فعلی كه قرار است به ما واگذار كنند، وظایفی هزینه بر است. شهرداری هم اكنون به دلیل ركود مسكن و به دلیل كاهش ساخت و ساز، از نظر درآمدهای پایدار با چالشی جدی روبه روست. فكر می كنیم كه انتظار به جایی باشد كه از دولت توقع كمك بیشتری داشته باشیم
مهندس علیرضا نوین شهردار تبریز در بخش نخست گفت وگو با ما با اشاره به افتتاح ۶ طرح عمرانی معوق مانده در ابتدای سال از اختصاص بیش از ۳۵ میلیارد تومان برای بهره برداری از پروژه های عمرانی خبر داد و گفت: تبریز باید به جایگاه واقعی خود در میان كلانشهرها برسد. در قسمت دوم این گفت وگو كه امروز پیش رویتان است مهندس نوین ضمن تاكید بر همكاری های كلانشهرها خاطرنشان كرد: تهران به عنوان پرچمدار سایر كلانشهرها باید زمینه را برای رسیدن به اهداف مختلف این شهرها هموار كند. متن این بخش از گفت وگو پیش رویتان است.
● آیا توجه به محلات محروم موردنظرتان هم بوده. با وجود احداث چند پارك در محلات محروم.
- طرح خدمات محله ای را ما به عنوان شعار سال ۸۵ انتخاب كردیم. عمده كلانشهرها در معابر اصلی شهر خدمات رسانی می كنند. در قالب زیرگذرها و روگذرها یا معابر اصلی و... اما محلات ما عملاً تا پیش از این فراموش شده بودند. باور كنید كه محله ای در تبریز است كه از قبل از انقلاب در آنجا آسفالت ریزی نشده بود. یا زباله ها به صورت هفتگی در محلات می ماند. ما در سال ۸۵ ساماندهی خدمات شهری در محلات را پیگیری كردیم. از جمله آن، پنج بازارچه محلی در شهر تبریز در دست اقدام داریم. به همان شیوه كه در تهران هستند. یا سه پل عابر پیاده به صورت مكانیزه تا پایان سال در این محلات به بهره برداری می رسد.
● استفاده از تجارب مشترك كلانشهرها، به عنوان یك مبنای جدی برای نظام مدیریتی حائز اهمیت است. مثلاً شهرداری تهران با نهاد اپور كه مركزی مطالعاتی و تحقیقاتی جهانی است و تجارب كلانشهرهای جهان را در اختیار دارد همكاری های گسترده ای آغاز كرده و این نهاد را به عنوان مشاور برای اداره شهر، انتخاب كرده است. آیا شما به عنوان یك كلانشهر در این حوزه برنامه ای دارید؟
- ما باید در داخل كشور، اتحادیه كلانشهرها را تقویت كنیم. این در واقع در جلسات شهرداران كلانشهرها مورد توجه قرار گرفته است كه اقدامات اولیه آن انجام شده و از طریق وزارت كشور به دولت نیز برای تاسیس اتحادیه كلانشهرها پیشنهاد داده ایم. در شهریور امسال این جلسه در استانبول تركیه برگزار خواهد شد كه ۵۰شهردار كلانشهر دنیا در این جلسه شركت می كنند. از ایران هم دكتر قالیباف و بنده شركت خواهیم كرد. همانطور كه اشاره كردید ما ناگزیریم از تجارب كلانشهرها استفاده كنیم. در یك ماه گذشته من با شهردار استانبول جلسه ای داشتم و به بررسی تجارب اداره آن شهر پرداختیم. همان طوری كه می دانید استانبول با ۱۷میلیون جمعیت، یكی از شهرهای بزرگ دنیاست و اطلاع از كم و كیف اداره این شهر، حائز نكات مهمی است. در هر صورت من فكر می كنم آموزه های متعددی در این حوزه می تواند روشنگر باشد. مسلماً در این جلسات ما هم تجارب خودمان را بیان می كنیم. كلانشهرها امروزه با مشكلاتی چون آلودگی، كمبود فضای سبز و ترافیك و مهاجرپذیری و افزایش جمعیت دست به گریبانند. یعنی امروزه اگر ما از تجربه تهران استفاده كنیم، دیگر گرفتار ناهنجاری های مدیریت شهری تهران در دوره های گذشته نخواهیم شد. همین طور تهران هم از تجارب كلانشهرهای دنیا. همان طور كه ما از این موضوع استقبال كردیم و حضوری جدی داریم، امیدواریم كه با تقویت اتحادیه های صنفی مهم نیز به این امر برسیم.
● تا چه اندازه فكر می كنید كه این اتحادیه امسال به نتیجه برسد؟
- من فكر می كنم كه دولت هم استقبال می كند. با وجود اینكه سازمان شهرداری ها در وزارت كشور وجود دارد، اما نقش اساسی و كلیدی را برای شهرداری ها ایفا نمی كند. از سویی چالش های پیش روی شهرداری ها زیاد است.
● آیا یكی از این چالش ها تصدی گری وظایف ۱۳گانه شهرداری نیست كه به منظور تحقق مدیریت واحد شهری پیش بینی شده است؟!
- ما هم اكنون در حال پیگیری مدیریت واحد شهری هستیم. البته دولت نیز در واگذاری برخی از وظایف اقداماتی را انجام داده است، اما وظایف فعلی كه قرار است به ما واگذار كنند، وظایفی هزینه بر است. شهرداری هم اكنون به دلیل ركود مسكن و به دلیل كاهش ساخت و ساز، از نظر درآمدهای پایدار با چالشی جدی روبه روست. این یك مسئله عمومی میان كلانشهرهاست، حتی در خود تهران هم این مشكل وجود دارد. انتظار ما این است كه سازمان شهرداری ها این مشكل را به دولت منتقل كند. چرا كه شهرداری ها با كاهش درآمد روبه رو هستند. فكر می كنیم كه انتظار به جایی باشد كه از دولت توقع كمك بیشتری داشته باشیم. مثلاً برای موضوع آنفلوآنزای مرغی اتحادیه های مربوطه با تلاش فراوان، دولت را به كمك طلبیدند و دولت نیز به آنان كمك كرد. شهرداری ها مهمترند. اگر درآمد ما كم شود، مشكلات زیست محیطی- بهداشتی و ناتمام ماندن پروژه های عمرانی و... به وجود می آید كه متاسفانه، آسیب جدی به بدنه جامعه وارد می شود. این در حالی است كه شهرداری ها مكلف به اجرای بسیاری از برنامه ها هستند. دادن یارانه های متعدد، تامین ۵۰درصد از هزینه احداث مترو، انجام فعالیت های فرهنگی و... وقتی درآمد شهرداری ها به دلیل ركود ساخت و ساز كاهش یابد، ما با معضل جدی روبه رو می شویم كه ناگزیر دولت باید به شهرداری ها كمك كند.
از سویی قانون تجمیع به رغم كارهای خوب در شهرهای كوچك، شهرهای بزرگ و به ویژه صنعتی را دچار مشكل كرده است. درآمد شهرداری تبریز از حوزه صنعتی به یك سوم كاهش یافته كه این یك معضل جدی است. این در واقع تنها بخشی از مشكلات است. ما الان برای اداره كلانشهرها دنبال چاره جویی برای حل منطقی و تدریجی این مشكلات هستیم و انتظار داریم كه دولت هم تسهیلاتی را برای این بخش در نظر بگیرد. ما در كمیسیون لایحه دولت چند پیشنهاد از كلانشهرها داریم كه ان شاءالله به تصویب می رسد.
●با توجه به طرح جامع و تفصیلی تهران و دورنمایی از آینده پایتخت، آیا برای كلانشهرها لزوم این اتفاق را پیش بینی نمی كنید؟!
- متاسفانه تبریز هم گرفتار مشكل تهران شده است. طرح جامع ما دهه هفتاد شروع شده است، البته براساس اطلاعات و آمار سال ۶۵. متاسفانه وقت طرح جامع به پایان رسیده، اما هنوز طرح تفصیلی آن طرح جامع را برای نیمی از شهر نداریم. ۵۰درصد طرح تفصیلی شهر در طول سه ماه گذشته تهیه شده است. اما امروزه در مبحث شهرسازی، بسیاری از شهرسازان معتقدند كه باید دنبال طرح های راهبردی بود. طرح های جامع چندان پویا و كارآمد نیست. طرح های راهبردی هم براساس عوامل پیش بینی نشده، برنامه ریزی می شود. مثلاً از اوایل دهه هفتاد تا به امروز جمعیت تبریز دو برابر شده است. البته تهیه این طرح ها وظیفه وزارت مسكن و شهرسازی است. اما از آنجا كه شهرداری ها مدیریت شهری را به عهده دارند، ناگزیر از داشتن سندی برای اداره بهتر شدند. بنابراین مشاركت آنان انكارناپذیر است. از سویی باید در صورت تهیه طرح های مختلف، واقعیت ها مورد توجه واقع شود. مثلاً اگر ما می گوییم تا پایان سال ۶كیلومتر از خط اول مترو را بهره برداری می كنیم، با توجه به تبریز سال ۱۴۰۰ و با جمعیت آن باید برنامه ای برای احداث مترو، تامین اعتبار آن پیش بینی شود چرا كه جمعیت روبه رشد است. تبریز ۱۴۰۰ جمعیتی در حدود ۲میلیون و صد هزار نفر خواهد داشت كه البته این به دلیل كنترل جمعیت است، اما همین مقدار ۵۰۰هزار نفری كه به تبریز افزوده می شود، خیابان، بزرگراه، معابر فرعی و خدمات شهری می خواهد. در این طرح تصویب شده كه بیشتر شرح آن گفته شده، ما موظفیم ۲۵۰ كیلومتر بزرگراه در تبریز احداث كنیم، اما چگونه؟! با این منابع درآمدی آیا قادر خواهیم بود؟!

عباس ثابتی راد
گفت وگو با مهندس علیرضا نوین

منبع : روزنامه همشهری