شنبه, ۸ اردیبهشت, ۱۴۰۳ / 27 April, 2024
مجله ویستا


فطرت‌ شریف‌ شاعرانه‌


فطرت‌ شریف‌ شاعرانه‌
● پالتاوا و سوار مفرغی‌
مضمون‌ اصلی‌ داستان‌ منظم‌ پالتاوا نبردی‌ است‌ با همین‌ نام‌ (۱۷۰۹) كه‌ در آن‌ پطر ،كارل‌ دوازدهم‌ پادشاه‌ سوئد را شكست‌ داد و با دفاع‌ از اوكراین‌ توانست‌ امپراتوری‌ چند ملیتی‌ روسیه‌ را حفظ‌ كند. «سوار مفرغی‌» پطر را به‌ هنگام‌ تامل‌ درباره‌ پی‌افكندن‌ شهر پطرزبورگ‌ نشان‌ می‌دهد و آنگاه‌ به‌ ۱۸۲۴ می‌آید و ماجرای‌ پطرزبورگ‌ را باز می‌گوید.
پوشكین‌ در شعر پالتاوا ۱۸۲۸ موبه‌ مو تاریخ‌ را دنبال‌ می‌كند. شعر ماجرای‌ عشق‌ فرمانده‌ اوكراینی‌، مازپا و دخترخوانده‌اش‌، ماریا، را در گیر ودار آن‌ نبرد مشهور باز می‌گوید. هرچند متن‌ شعر پالتاوا تصویری‌ از رویدادهای‌ ۱۷۰۹ به‌ دست‌ می‌دهد، موخره‌ آن‌ روایتی‌ در زمان‌ حال‌ است‌. درآمد شعر سوار مفرغی‌ (۱۸۳۳) به‌ زمان‌ آغاز بنیانگذاری‌ پطرزبورگ‌ به‌ دست‌ پطر( ۱۷۰۳) مربوط‌ می‌شود، آنگاه‌ روایت‌ بلافاصله‌ به‌ زمان‌ حال‌ برمی‌گردد، حال‌ آنكه‌ متن‌ شعر به‌ زمانی‌ اندك‌ پیشتر، یعنی‌ به‌ ۱۸۲۴، زمان‌ طغیان‌ رود نوا، مربوط‌ است‌.
درآمد شعر تصویری‌ بس‌ ستایش‌آمیز از پطر دارد، آنگاه‌ كه‌ شهر پطرزبورگ‌ را پیش‌ خود مجسم‌ می‌كند. آنگاه‌ شاعر آنچه‌ را كه‌ در پطرزبورگ‌ دوست‌ دارد برمی‌شمرد و اینها نه‌ فقط‌ نمادهای‌ حماسی‌، كه‌ مطالبی‌ از زندگی‌ روزمره‌ نیز هستند. سوار مفرغی‌ شاید شعری‌ باشد كه‌ بیش‌ از همه‌ اشعار روسی‌ با این‌ معیار میتو آرنلد برای‌ شناسایی‌ سبك‌ شكوهمند همخوانی‌ دارد: «سبك‌ شكوهمند آنگاه‌ در شعر پدید می‌آید كه‌ فطرتی‌ شریف‌ با استعداد شاعرانه‌، به‌سادگی‌ یا با دقت‌ نظر، به‌ موضوعی‌ جدی‌ می‌پردازد.»
● رمان‌ منظوم‌
محبوب‌ترین‌ و موثرترین‌ نوشته‌ پوشكین‌، یوگینی‌ آنیگین‌ است‌ كه‌ به‌ گفته‌ خودش‌ رمان‌ نیست‌، بلكه‌ رمانی‌ است‌ منظوم‌ و «بین‌ این‌ دو زمین‌ تا آسمان‌ فرق‌ است‌». نوشتن‌ یوگینی‌ آنیگین‌ پیش‌ از هر اثر دیگر او وقت‌ گرفت‌ یعنی‌ هشت‌ سال‌، از ۱۸۲۳ تا ۱۸۳۱.
تك‌تك‌ فصل‌های‌ این‌ اثر جداگانه‌ از ۱۸۲۵ تا ۱۸۳۲ منتشر شد. كل‌ رمان‌ در ۱۸۳۳ و دیگربار در اوایل‌ ۱۸۳۷ به‌ چاپ‌ رسید. نوشتن‌ این‌ رمان‌ همزمان‌ با پختگی‌ مردانه‌ و شاعرانه‌ پوشكین‌ بود و خود از این‌ پختگی‌ نشان‌ دارد. او در عین‌ پرداختن‌ به‌ این‌ رمان‌ شاهكارهایی‌ به‌ سبك‌های‌ متفاوت‌ و در همه‌ ژانرهای‌ شعر و نثر خود پدید آورد: قصه‌های‌ منظوم‌ طنزآمیز و جدی‌، همه‌ نمایشنامه‌های‌ كامل‌، نخستین‌ قصه‌های‌ منظوم‌ پریان‌، بسیاری‌ آثار تغزلی‌ در قالب‌های‌ گوناگون‌، و حتی‌ نخستین‌ آثار كامل‌ او در قالب‌ داستان‌ منثور.
یوگینی‌ آنیگین‌ بیش‌ از هر اثر دیگر او شخصیت‌ شعری‌ پوشكین‌ را بازتاب‌ می‌دهد و طیفی‌ وسیع‌ از لحن‌ها و مایه‌های‌ گوناگون‌ در آن‌ به‌ كار رفته‌ است‌. از خشك‌ و رسمی‌ تا بذله‌گویی‌، از لفظ‌ قلم‌ تا طنز و طیبت‌، و از مضحكه‌ تا زاری‌ پر سوز دل‌. یوگینی‌ آنیگین‌ در زمینه‌ رمان‌ و منظوم‌ همتایی‌ ندارد، هر چند كه‌ قالب‌ شعری‌ آن‌ و استفاده‌ خاص‌ از راوی‌ هیچ‌ یك‌ به‌ تحولی‌ در رمان‌ روسی‌ نینجامید. اما این‌ رمان‌، كه‌ رمانی‌ است‌ بر اساس‌ واقعیت‌های‌ اجتماعی‌ كه‌ قهرمان‌ مردش‌ بازتاب‌ زمانه‌ خود و قهرمان‌ زنش‌ تجسم‌ كشوری‌ با آرزوهای‌ دور و دراز است‌، سنتی‌ نهاد كه‌ در رمان‌های‌ منثور نویسندگان‌ بعد از پوشكین‌ تداوم‌ یافت‌.
در یوگینی‌ آنیگین‌ بسیاری‌ فكرها و مفاهیم‌، حتی‌ مفاهیم‌ «غیرشعری‌» مطرح‌ می‌شود، اما كلیت‌ رمان‌ خود استوار بر «شاعرانگی‌» او است‌ شاید مساله‌ اساسی‌ این‌ رمان‌ این‌ پرسش‌ باشد كه‌ انسان‌ چگونه‌ می‌تواند به‌ كمال‌ پختگی‌ برسد، اما همچنان‌ شاعر مسلك‌ بماند، یا دوباره‌ به‌ این‌ منش‌ روی‌ آورد.
رمان‌های‌ بزرگ‌ روسی‌ اواخر قرن‌ نوزدهم‌، هم‌ در سبك‌ و هم‌ در برداشت‌، منثور هستند. شاید بهتر آن‌ باشد كه‌ یوگینی‌ آنیگین‌ را كه‌ نخستین‌ رمان‌ بزرگ‌ روسی‌ است‌، نه‌ همچون‌ اثری‌ مربوط‌ به‌ «دوره‌ انتقال‌» یا اثری‌ پیش‌نگرانه‌، كه‌ چون‌ بحث‌انگیزترین‌ و پرنفوذترین‌ رمان‌ و نزدیكترین‌ رمان‌ به‌ حد كمال‌ در ادبیات‌ روس‌ به‌ شمار آوریم‌.
منبع : روزنامه اعتماد


همچنین مشاهده کنید