بچه های شلوغ و شلخته

نوجوانی از جمله دوره های پرالتهاب زندگی فرد است، كه حساسیت های زیادی را در خانواده و جامعه ایجاد می كند.
كودكی كه تا دیروز همه امورش تحت كنترل والدین بوده و برای جزیی ترین مسأله نیاز به حمایت و همكاری والدین داشته اینك پذیرفتن سخنان پدر و مادر برایش سخت است و در بسیاری مواقع به شدت تحت تأثیر همسالان خود می باشد.
از سوی دیگر پدر و مادری كه تا كنون عادت داشته اند در مورد نحوه زندگی كودكشان تصمیم بگیرند، اینك با مخالفت كودكان مواجه شده و پذیرفتن این ناهماهنگی برایشان بسیار دشوار است و چه بسا منجر به كلنجار و تنش و حتی بگو و مگو میان والدین و فرزندان می شود.
دوره نوجوانی، دوره گذار از كودكی به بزرگسالی است و بی توجهی به فراز و نشیب آن چه بسا منجر به مشكلاتی غیرقابل جبران برای افراد بشود.
كودك مطیع دیروز، امروز می خواهد كه ابراز وجود بكند و خود را در میان جمع بزرگسالان بیابد. شاید پذیرفتن این موضوع در مراحل اولیه برای بزرگسالان نیز چندان خوشایند نباشد و انتظار روزهای گذشته را از كودك خود داشته باشند.
از سوی دیگر تغییرات ظاهری و رسیدن به سن بلوغ منجر به توجه بیشتر نوجوان به وضعیت ظاهری خود می شود. تغییرات ظاهری بدن، روییدن موهای زاید و جوش های متعدد پوستی؛ تعجبی ندارد كه او وقت زیادی را جلوی آینه صرف كند!
اگر یك فرد جوان با این تغییراتی كه در خود می بیند خوشحال نشود، كه عده بسیار كمی از این وضعیت راضی هستند، اعتماد به نفس او ضربه خواهد خورد.
والدین باید تلاش كنند از مسخره كردن ظاهر نوجوانانشان خودداری كنند، حتی اگر منظوری جز شوخی با او نداشته باشند. زیرا همین طعنه ها و حرف ها باعث می شود كه او آنها را به دل بگیرد و عمیقاً سرخورده شود.
همچنین اشتباه است كه به آنچه نوجوانتان اهمیت می دهد، هر چند آن چیز برای شما احمقانه باشد، بی اهمیتی نشان دهید.
ممكن است او معتقد باشد كه باید بینی اش را جراحی پلاستیك كند، در حالی كه از نظر دیگران بینی او هیچ ایرادی ندارد. شما می توانید همین نكته را به او متذكر شوید و سعی كنید توضیح دهید كه جزییاتی كه ما در مورد خودمان به آنها توجه می كنیم، به ندرت مورد توجه سایرین قرار می گیرد.
برای نوجوانان توضیح دهید كه هر نوجوانی نگران ظاهر خودش است و عده كمی وجود دارند كه كاملاً از خودشان راضی باشند. با او از خاطره های دوران نوجوانی خودتان و نگرانی های مشابهی كه داشتید صحبت كنید (مثل جوش صورت) و بگویید كه اكنون از آن مشكلات هیچ اثری باقی نمانده و نگرانی شما كاملاً بی مورد بوده است.
روانشناسان معتقدند از نوجوانان تمجید كنید، اما در عین حال كنترل این تعریف ها را هم در دست داشته باشید.
به رغم این كه تحمل برخی رفتارها از سوی نوجوانان مشكل است، اما سعی كنید كه كمتر از فرزندان خود انتقاد كنید.
یكی از مشكلات پدر و مادر در این دوره سنی نوجوانان بهم ریختگی و بی نظمی آنها است. والدین از اینكه می بینند لوازم فرزندان در وسط اتاق و پذیرایی افتاده و یا لیوان و فنجان چای چند روز در گوشه اتاق ته نشین شده، ظرف غذا چندین روز در كیف مدرسه مانده و كپك زده به شدت عصبانی می شوند.
بهتر است ابتدا به یاد دوران نوجوانی خودتان بیفتید. به احتمال زیاد به یاد خواهید آورد كه در آن دوران، نظم و ترتیب اهمیت زیادی در زندگی شما نداشته است. حقیقت این است كه نوجوانان نمی خواهند با شلختگی های خود شما را آزار دهند. گرچه ممكن است باور این حقیقت سخت باشد. در واقع علت اصلی این آشفتگی و شلختگی این است كه ذهن و فكر آنها جای دیگری است.
یك نوجوان اسرار زیادی دارد و به همان مقدار هم از نگرانی و اضطراب زیادی برخوردار است و پس مانده انرژی احساسش آن قدر نیست كه بتواند در مورد رفتار روزانه اش به قدر كافی دقت كند كه مثلاً جوراب كثیفش را در ماشین لباسشویی بگذارد و یا وقتی جوراب تمیز پیدا نكرد، پدر و مادرش را مقصر نداند و به آنها پرخاش نكند.
اسفندیار معتمدی، مؤلف كتاب های درسی و كارشناس آموزش علوم با اشاره به دوره حساس نوجوانی می گوید: دوره نوجوانی دوره ای از زندگی است كه بین سنین ۱۲ تا ۱۸ سال را شامل می شود و تغییرات بدنی و روانی و عاطفی كه در نوجوانان بوجود می آید، آنقدر زیاد است كه در برخی مواقع غیرقابل تصور است.
در این دوره حساس از دوره حیات انسان، فعال شدن برخی غدد در انسان تغییراتی بوجود می آورد، كه منجر به بروز رفتار و حالت هایی در فرد می شود كه كاملاً غیرقابل پیش بینی است.
كودك بی مسئولیت دیروز اینك باید در زمره بزرگسالان قرار بگیرد.
معتمدی، معتقد است: اگر نیازهای نوجوان به طور طبیعی مورد توجه قرار بگیرد، از بروز آشفتگی جلوگیری می شود. والدین باید بدانند كه نباید به یك نوجوان با چشم كودك نگاه كنند و متوجه تغییرات روحی و جسمی او باشند.
آنچه در این میان از اهمیت ویژه ای برخوردار است داشتن آگاهی و اطلاعات والدین از دوره بلوغ است. آنها باید بدانند كه با یك موجود دائم در حال تغییر روبه رو هستند و وجود یك قانون ثابت در مورد او جواب نمی دهد. این كودك دیروزی، امروز می خواهد متكی به خود باشد. پاسخ های كودكی در این دوره برایش قانع كننده نیست. اگر بتوانیم كمك كنیم می توانیم از بروز طغیان های این دوره جلوگیری كنیم.
كارشناس آموزشی نوجوانان در مورد مهمترین راهكارها برای مواجهه با این گروه می گوید: شناخت دوره نوجوانی از اهمیت ویژه ای برخوردار است، شناخت تغییرات روانی، عاطفی و توجه به نیازها، در نظر گرفتن این نكته كه نوجوانان بسیار مایلند مورد توجه اطرافیان و جامعه قرار بگیرند.
دانستن این كه خواسته هایشان دائماً در حال تغییر است و نمی توان برای همه آنها نسخه ای واحد پیچید.
باید بدانیم كه افراد را می بایست تك تك بررسی كرد و به خصوصیات و ویژگی های هر كدام به صورت جداگانه پرداخت.
معتمدی همچنین بر این باور است كه در طول مسیر نوجوانی تا دوره جوانی و بزرگی همراهی والدین از اهمیت ویژه ای برخوردار است و نظارت و روش های تربیتی غیرمستقیم می تواند بسیار مؤثر واقع شود. والدین و مربیان آموزشی باید تلاش كنند كه نوجوانان را در محیطی كه قرار گرفته اند بشناسند و با توجه به آن شرایط راهكارهای تربیتی ارائه دهند. آنچه كه در این میان از اهمیت ویژه ای برخوردار است در نظر گرفتن برنامه های مشخص و مطابق با سلیقه و خواسته نوجوانان است، به گونه ای كه به نكات تربیتی، ورزشی و روانی وی توجه شود. بی برنامگی همیشه منجر به بی نظمی و گاهی كجروی می شود. جمله معروفی در این باره وجود دارد كه می گوید: «اگر فرزندتان را به كاری مشغول نكنید، آنها شما را گرفتار می كنند.»
اریكسون نیز می گوید: «هویت ممكن است از دو راه منحرف بشود. ممكن است پیش از آنكه رشد كند تثبیت شود، یعنی پیش از موعد شكل بگیرد و یا این كه بدون هیچ محدودیتی گسترش پیدا كند.»
برخی دیگر از كارشناسان امور تربیتی نیز در ارتباط با بی نظمی و آشفتگی نوجوانان بر این باورند: كه معمولاً پدر و مادرها از راه های مختلفی با این مشكل نوجوانان كنار می آیند، برای برخی از آنها مرتب كردن وسائل مربوط به نوجوانشان مسأله ای نیست و آن را دنباله همان مراقبت زمان كودكی می دانند كه تا كنون با رضایت خاطر انجام داده اند. پدر و مادرهای دیگر سعی می كنند فرزندان جوانشان را به اطاعت دستورات و پذیرش مسئولیت بیشتر وادار كنند. صرف نظر از اینكه كدامیك از این دو دیدگاه و دو راهكار درست و كدامیك غلط است، شكی نیست كه والدین نوع اول، مشاجره و درگیری كمتری با فرزندشان دارند، اگر شما تصمیم داشته باشید كه نظم و ترتیب را به نوجوانتان بیاموزید باید بدانید كه بهترین راه آن است كه به آنها اجازه دهید نتایج طبیعی این نظم و ترتیب را تجربه كنند. در نتیجه آنها به سرعت درك خواهند كرد كه در آشفتگی و به هم ریختگی نمی توانند وسائلشان را پیدا كنند. گاهی اوقات هم متأسفانه ممكن است در مقابل مرتب كردن اتاقشان نسبت به والدین تندی نشان دهند. مشكل دیگر وقتی بروز می كند كه پدر و مادر به عنوان حد و مرز، تمیزی اتاق فرزند نوجوانشان را به او تحمیل كنند. عاقلانه ترین راه این است كه بپذیرند، آنجا محلی خصوصی برای اوست و وی حق دارد هر طور كه مایل است آنجا را اداره كند. تا زمانی كه در اتاق بسته است نباید نگرانی داشته باشید.
اگر بقیه خانه مرتب و تمیز باشد نوجوان هم تصمیم می گیرد كه حداقل هر از گاهی اتاقش را تمیز كند. در عین حال شما هنوز هم می توانید از او بخواهید كه قسمت های دیگر خانه را كه همه اعضای خانواده در آن سهم مساوی دارند، آشفته و به هم ریخته نكند.

لیلا خاكسار

منبع : روزنامه همشهری