مساله این است: جز یا جاز؟

متاسفانه در جامعه امروز ایران خیلی از لغات شاید به دلیل کم بودن آگاهی در آن مورد به اشتباه تلفظ میشوند و کلمه Jazz نیز از این موارد است .
در ایران این کلمه با عنوان جاز تلفظ میشود در صورتی که در دنیای موسیقی سبک و یا سازی با عنوان جاز وجود ندارد . و خیلی ها منظورشان از جاز سازی است که دارای تبل های بزرگ است . و یا فکر میکنند به هر سبکی که به گوششان عجیب و غریب باشد و از ریتم ها و ملودی های ناآشنا به گوش استفاده شده باشد ، باید کلمه جاز را در آن مورد به کار برند.
و متاسفانه تلفظ اشتباه این لغت حتی در بین بعضی از اساتید هم وجود دارد و البته جای بسی تعجب است. حقیقتا نمیتوان این اشتباهات را نادیده گرفت زیرا متأسفانه در تئوری موسیقی ای که به زبان فارسی نوشته شده است پر از اصطلاحات غلط و استفاده کردن از کلماتی اشتباه برای تعاریف میباشد که این مسئله کوچکی نیست که بتوان از آن به راحتی چشم پوشید زیرا در صورت اشتباه معنی کردن کلمات ، هم معنی پنداشتن برخی از کلماتـی که در حقیقت دو معنی جدا از هم را دارند ، باعث دریافت درکی ناقص از موسیقی میشود و در نهایت شاهد وضعی همانند وضع ارکستر های موجود در جامعه ی امروزی ایران خواهیم بود. در حقیقت هم موسیقی ارکستری ایران در زمینه کلاسیک هیچ گونه حرفی در دنیا برای گفتن ندارد.
در دنیای موسیقی ، ما واژه ای با عنوان جاز نداریم . اگر منظور استفاده کننده گان از این کلمه سازی است که دارای تبل ها و سنج ها میباشد ، خوب پس آنها کاملا این لغت را اشتباه گرفته اند زیرا اسم آن ساز Drums set میباشد که البته آن را مخفف نموده با عنوان Drums نیز گفته اند و دنیا این ساز را با این اسم میشناسد .
شاید ایرانی ها به این دلیل به این ساز جاز میگویند چون وقتی که ویگن این ساز را به ایران آورد اسم این ساز را معرفی نکرد و به این دلیل که در اروپا و امریکا این ساز مورد استفاده در گروه های جز بوده ، نوازندگان ایرانی این ساز را جاز نامیده اند.(البته شاید)
بعضی ها هم از واژه ی جاز به سبکی که برای این افراد ناآشنا است استفاده میکنند که خوب باز این هم اشتباه است زیرا در وهله اول آن جَز است و البته نه هر سبک غیر آشنا برای ایرانیان ، بلکه جَز یکی از سبکهای موجود در موسیقی است مانند سبکهای دیگر موسیقی مثل: کلاسیک,سنتی,راک,پاپ و ... که البته جَز هم در این گروه قرار میگیرد. آن را نباید با سبک های دیگر موسیقی اشتباه گرفت یعنی این که هر موسیقی ای که به گوش ما نا آشنا باشد را نباید جَز انگاشت . جَز دارای هارمونی کاملا جدا از دیگر هارمونی ها است . این هارمونی نسبت به هارمونی موسیقی کلاسیک به مراتب سخت تر و پیچیده تر میباشد. دارای ریتم های بسیار مختلف با خصیصه های خاص و پیچیده میباشد.
در اینجا شاید لازم باشد توضیحی کوتاه راجع به موسیقی جَز داده شود:
این موسیقی ریشه در بداهه پردازی داشته و دارای ریتم سنکوپ دار و تکنیکهای خاص بوده و در حدود سال ۱۹۱۷ رواج یافت در ابتدا جَز نت نگاری نمی شده به همین دلیل از اجرا های اولیه آن اثری در دست نیست.
در این زمان این موسیقی مختص کشور و یا مردمی خاص نمیباشد بلکه این موسیقی توانسته است خود را به دنیا معرفی کند به طوری که ما شاهد آثار اصیل جَز در سراسر جهان از پاریس تا توکیو هستیم. در طی تاریخ کوتاه خود ،دستخوش تحولاتی شده است ،از نظر جغرافیایی از نیو اورلئان به شیکاگو ،کانزاس و نیو یورک تغییر مکان داده است .
جَز اولیه ، ریشه در فرهنگ های موسیقی متعدد مانند فرهنگ های افریقایی باختری ،امریکا و اروپا داشته است. استفاده از طبل ، صداهای کوبشی و ریتم های پیچیده از عناصر موسیقی افریقایی باختری هستند که بر جَز تاثیر گذاشته است . این موسیقی بر موسیقی سفید پوستان امریکا از جمله سرودهای عامیانه،آواز های مردم پسند، رقص ها، مارش ها و قطعه های پیانوئی تاثیر گذاشته و از آن تاثیر گرفته است.از این موسیقی در قالب دسته های سیار موسیقی، متشکل از سیا هان و سفید پوستان امریکای لاتین استفاده میشود. سازهای به کار برده شده در این گروه های سیار عبارتند از: ترومپت ، کرنت ،توبا ترومبون ،کلارینت و طبل.
و اما بداهه پردازی ، بداهه پردازی قلب موسیقی جَز میباشد . نوازندگان جَز با آفریدن و نواختن همزمان موسیقی تصمیم های برق آسای اجرایی، هیجانی خاص می آفرینند.
در مجموع ، موسیقی جَز ، موسیقی ای ظریف بر گرفته از حس و توانایی های نوازنده میباشد . که می تواند بسیار محزون و یا بسیار شاد باشد.
جَز چهره های برجسته ای مانند: لویی آرمسترانگ ، دوک الینگتون ، بنی گود من ، چارلی پارکر و جان کالترین را پدید آورد.

صهبا مصلحی

منبع : گفتمان ایران