آه، جوانی کجایی که یادت بخیر

وقتی سیلوستر استالونه سال گذشته به‌خاطر همراه داشتن ۴۸ شیشه سرم تقویت عضله «جینتروپین» در چمدان بزرگش در فرودگاه سیدنی بازداشت شد، رازهای فراوان درباره دنیای ستارگان اکشن پا به سن گذاشته از پرده بیرون افتاد.
بدون شک تماشای استالونه ۶۱ ساله با گیسوان مشکی براق، عضلات برجسته، بازو و دستان قدرتمند در «رمبو» بسیار جذاب‌تر از سادیسم جاری در یکی از بدترین فیلم‌های سال است. در این فیلم بازوان استالونه به صورت اغراق‌آمیزی برجسته‌اند و گیسوانش یادآور کلاه‌گیس‌های بت دیویس و جون کرافورد در «چه بر سر بیبی جین آمد؟» است.
شاید بد نباشد دست به مقایسه‌ای بزنیم. بازیگران بزرگی چون جک نیکلسن حتی در سنین پیری هم می‌توانند جذابیت مردانه (به سبک همفری بوگارت) خود را حفظ کنند اما قهرمانان اکشن ناچارند خود را نگاه دارند تا همانند ستارگان زن پا به سن گذاشته، از سوی هالیوود نادیده گرفته نشوند. افرادی مانند استالونه و آرنولد شوارتزینگر به مدد اندام عضلانی خود توانستند طی سال‌های ۱۹۸۰ بر ستارگان قدیمی اکشن پیشی گیرند و اکنون نیز (حداقل در مورد استالونه) به شیوه مصنوعی باید همان عضلات را خلق کنند.
در سطوح پایین‌تر هالیوود، جکی چان و استیون سیگال همچنان مصمم به ساخت فیلم‌های اکشن هستند، درست مانند بوکسورهای حرفه‌ای که کاری جز این بلد نیستند. حتی اسطوره‌های سینمای اکشن مانند کلینت ایستوود و جان وین نیز از این مخمصه رهایی نداشته‌اند. اکنون که هریسن فورد
۶۵ ساله نیز با یک «ایندیانا جونز» جدید به این خیل پیوسته، خالی از لطف نیست نگاهی به ۱۰ فوق‌قهرمان بازنشسته از این دست داشته باشیم.
● سیلوستر استالونه
استالونه مدتی تصمیم گرفت وارد دنیای کمدی و بازیگری جدی شود. فیلم زیبای «شهرک پلیس‌» (۱۹۹۷، جیمز منگولد) نمونه‌ای از این تلاش بود که استالونه با آن توانست در کنار رابرت دنیرو قرار گیرد اما تماشاگران از او «راکی» و «رمبو» می‌خواستند.
استالونه جوان و ناشناس اصرار داشت بازیگر اصلی «راکی»، نخستین تجربه فیلمنامه‌نویسی‌اش که نامزد اسکار نیز شد، خود او باشد و این تمایل طی سالیان دراز هیچ‌گاه در او از بین نرفته است. تلاش‌های گوناگون استالونه برای حضور در نقش‌های متفاوت ـ تغییر جهت از بوکس به مچ‌انداختن در «در اوج» (۱۹۸۶) یا حضور در «ایست! وگرنه مامانم شلیک می‌کند» (۱۹۹۲) ـ در نهایت از او مردی ساخت که در ۶۱ سالگی صورتش گویا جراحی پلاستیک شده و بدنش به مدد تستسترون مملو از عضله شده و با مسلسل خود هزاران سرباز شیطان‌صفت شرقی را نابود می‌کند. استالونه مدعی است با فیلم خود به بهبود اوضاع در برمه کمک کرده است. با وجود این آخرین و خونین‌ترین فیلم او همچون کوچه بن‌بستی از آنجا به هیچ‌کجا راه نخواهد یافت.
● هریسن فورد
شاید تنها جورج لوکاس ۶۳ ساله و استیون اسپیلبرگ ۶۱ ساله، هنوز به توانایی‌های هریسن فورد به عنوان یک ستاره اکشن ایمان دارند. فورد در دو فیلم آخر خود، «آدم‌کشی هالیوود» (۲۰۰۳) و «دیوار آتش» (۲۰۰۶)، بسیار متاثر از سن و سال خود به نظر می‌رسید و به همین خاطر نیاز به پشتیبانی ستارگان جوان داشت.
باوجود این او تصمیم گرفته عصای پیری را به کنار بگذارد و یک بار دیگر شلاق چرمی‌اش را در دست بگیرد تا برای آخرین بار شانس خود را در گیشه بیازماید. او اصرار داشت «ایندیانا جونز و قلمرو جمجمه بلورین» نیز به اندازه اسلاف خود صحنه‌های اکشن فیزیکی داشته باشد و همچنین هنگام بازی در فیلم بسیاری از کارهای بدلکاران را خود انجام دهد. فورد از پس این کار به خوبی برآمد و ایندیانا جونز جدید نیز در همه دنیا مورد توجه قرار گرفت. بدین ترتیب بعید نیست در آینده نیز شاهد ایندیانا جونزهای دیگری با حضور هریسن فورد باشیم.
● جکی چان
بزرگ‌ترین و تحسین‌شده‌ترین ستاره هنرهای رزمی هنگ‌کنگ موفقیت خود را مدیون حرکات باله‌وار و بسیار دشوار است که همیشه خود به تنهایی و بدون نیاز به بدلکار انجام می‌داد اما دیگر باید با واقعیت‌های رسیدن به دهه پنجم زندگی‌اش کنار بیاید.
چان در فیلم‌های پرفروش اخیرش، مانند «ساعت شلوغی ۳» (۲۰۰۷)، به‌خاطر لحاظ‌کردن مسائل ایمنی و سلامت ناچار بود قدری از حرکات نمایشی خود بکاهد. او اخیرا در گفت‌وگویی مایوسانه گفت: «دیگر نمی‌خواهم قهرمان اکشن باشم. واقعا تا کی می‌توانم به این کار ادامه دهم؟ البته می‌دانم همه از یک فیلم جکی چان چه توقعی دارند. به همین خاطر حتی اندکی هم نمی‌توان از اکشن فیلم کم کرد...»‌ او در ادامه می‌گوید با تماشای فیلم‌های قدیمی‌اش گیج و افسرده می‌شود. بدین ترتیب جکی چان همچنان به مسیر خود ادامه می‌دهد.
● پیرس برازنان
برازنان ۵۳ سال داشت که دست تقدیر نقش شخصیتی جوان‌تر از او، یعنی جیمز باند را نصیبش کرد. این‌گونه اتفاقات معمولا برای بازیگران زن میانسال می‌افتد. برازنان هنوز هم از اینکه او را از نقش باند کنار گذاشتند ناراحت است. او تا چندی پیش نیز هنوز در دل امیدی برای به‌دست آوردن مجدد این نقش داشت اما درخشش دانیل کریگ ۳۹ ساله در «کازینو رویال» تمام آرزوهایش را بر باد داد. حضور کنایه‌آمیز برازنان در نقش‌هایی مشابه جیمز باند، مانند مامور مخفی در «خیاط پاناما» (۲۰۰۱) و شخصیت سرخوش «ماتادور» (۲۰۰۵)، تایید مجدد این مساله بود که او باید فکر دیگری برای آینده حرفه‌ای خود بکند.
● کلینت ایستوود
ایستوود در حال حاضر مشغول ساخت فیلم زندگینامه نلسون ماندلا است. گرچه او اسکارهای خود را به‌خاطر «عزیز میلیون دلاری» و «نابخشوده» گرفت اما فیلم‌های اکشن موفقی که در دهه ۷۰ بازی کرد، آنقدر برایش موفق بودند که در ۷۰ سالگی مجددا به فکر تکرار آنها بیفتد.
ایستوود درست پیش از «نابخشوده» (۱۹۹۲)، فیلم پلیسی «تازه‌کار» را ساخت و خود نیز در کنار چارلی شین در آن بازی کرد. در حقیقت شخصیت واقعی کلینت ایستوود در فیلم‌هایی چون Dead Pool ا(۱۹۸۸)، آخرین فیلم «هری کثیف» و آثاری که با‌ آنها به پیری پشت پا زده مانند «قدرت مطلق» (۱۹۹۷)،‌ «جنایت حقیقی» (۱۹۹۹) و «اثر خون» (۲۰۰۲) به نمایش درمی‌آید. او در «اثر خون» که کارگردانش نیز خودش بود، با وجود داشتن ۷۲ سال سن باز هم با جدیت تمام اسلحه‌ای به دست گرفت و تک و تنها به تعقیب جنایتکاران ‌رفت.
● جان وین
«دوک» در آخرین دهه از چهار دهه فعالیتش به‌عنوان بزرگ‌ترین ستاره اکشن هالیوود، بسیار چاق و بدقواره شده بود. تماشای او با این وضعیت در وسترن‌ها به اندازه کافی رقت‌انگیز بود اما او در دهه هفتاد با حضور در فیلم‌هایی مشابه آثار پلیسی کلینت ایستوود مانند «مک‌کیو» (۱۹۷۴) وضع را از آنچه بود بدتر کرد. تماشای مردی چاق که در خیابان‌های مملو از جوانان هیپی، اسلحه به دست می‌گیرد تا خود عدالت را اجرا کند، بیش از هر چیز این فکر را به ذهن متبادر می‌کرد که او به این زمان تعلق ندارد. وین در نهایت با حضور در «تیرانداز» (۱۹۷۶) به نقش تیراندازی قدیمی و مبتلا به سرطان، آواز قوی باشکوه خود را سر داد و توانست واقعیت پیری و مرگ را بپذیرد.
● استیون سیگال
شاید باورش مشکل باشد که استیون سیگال زمانی جزو پولسازترین ستارگان سینما بود. نزول شهرت او که پس از فیلم پرفروش «تحت محاصره» (۱۹۹۲) و همبازی‌شدن با بازیگرانی چون مایکل کین آغاز شد، همزمان با از رونق افتادن ستارگان قدیمی اکشن بود.
آخرین فیلم‌های سیگال، مانند فیلم‌های جدید ژان-کلود ون‌دام، کریستوفر لمبرت و دولف لاندگرن، رنگ پرده را به خود ندیدند و مستقیما راهی بازار DVD شدند اما سیگال ۵۶ ساله برخلاف دیگر بازیگران مذکور، هنوز مصرانه می‌خواهد به شیوه قدیمی خود ادامه دهد و به همین خاطر در فیلم‌های زیادی (۱۳ فیلم از سال ۲۰۰۳) حضور یافته که هیچ‌کدام تماشاگر چندانی نداشته‌اند.
● آرنولد شوارتزینگر
فعالیت‌های شوارتزینگر به‌عنوان بزرگ‌ترین نماینده محافظه‌کاران در تاریخ هالیوود، باعث کمرنگ شدن کارنامه بازیگری او شده است. فعالیت بازیگری شوارتزینگر را می‌توان با دوران فعالیت سیاسی رونالد ریگان مقایسه کرد. شوارتزینگر ابتدا با حضور در فیلم‌های «کونان» از خود تصویری هجوآمیز از یک مرد عضلانی ساخت اما پس از ایفای نقش ماشین آدم‌کش و بی‌احساس «نابودگر» (۱۹۸۴) بود که توانست راه خود را پیدا کند. دیگر فیلم‌های شوارتزینگر در دهه ۸۰ («غارتگر»، «کماندو»، Raw Deal) علاوه بر آنکه بهترین نمادها از وضعیت سینمای اکشن این دهه هستند، از او تصویر فردی با قدرت فوق‌انسانی ساختند اما با شکست فیلم‌هایی چون «پایان روزها» (۱۹۹۹) مشخص شد شوارتزینگر کندتر و سنگین‌تر از گذشته و عضلاتش نیز دیگر چندان تماشایی نیستند. شاید اگر او پس از «ترمیناتور ۳» فرماندار کالیفرنیا نمی‌شد، دوباره به سراغ «کونان» می‌رفت، درست مانند استالونه که به نقطه آغاز فعالیتش بازگشته است.
● بروس ویلیس
ویلیس نیز پس از استالونه و فورد، تصمیم گرفته به ریشه‌های اکشن خود بازگردد و بدین ترتیب برای چهارمین بار شاهد ظهور جان مک‌کلن با «جان‌سخت» بودیم. البته این فیلم پس از مجموعه‌ای از تریلرهای ناموفق («سارقان»، «اشک‌های خورشید»، «جنگ هارت» و «گروگان») اثری موفقی به‌حساب می‌آید اما ویلیس بازیگری است که (بیش از هر فرد دیگری در این فهرست حتی کلینت ایستوود) موفقیت یا موفق‌نبودن جان‌سخت برایش اهمیت چندانی ندارد. گرچه ویلیس را می‌توان تنها یک ستاره اکشن دانست اما در حقیقت از پیروان مکتب بوگارت و میچام است که هم می‌تواند در فیلم‌های رده ب و هم در ایفای نقش شخصیت‌های تلخ‌اندیش («حس ششم»، «هیچ‌کس احمق نیست» و «ملت غذای حاضری») به یک اندازه بدرخشد. ویلیس در ۵۲ سالگی به نقطه‌ای رسیده که هرگاه بخواهد می‌تواند عطای اکشن را به لقایش ببخشد و هیچ اتفاقی نیز برایش نیفتد.
● کرک داگلاس
با یادآوردی نام بزرگان گذشته هالیوود، می‌توان درس‌های زیادی درباره اینکه چرا نباید با پیری مبارزه کرد آموخت. برت لنکستر، دوست و همبازی قدیمی داگلاس، با رسیدن به پیری نقش‌های اکشن و وسترن گذشته‌اش را کنار گذاشت و وارد حیطه دیگری شد که نقطه اوج آن نامزدی اسکارش به‌خاطر «آتلانتیک سیتی» (۱۹۸۰) بود اما کرک داگلاس هنوز هم می‌خواست در دوران «جنگ‌های ستاره‌ای» نقش‌های اکشن اصلی را بازی کند. در «مردان قوی» (۱۹۸۶)، آخرین فیلم موفق داگلاس که لنکستر هم در آن بازی می‌کرد، جذاب‌ترین بازیگر مرد تاریخ هالیوود در هفتاد سالگی تمرینات سخت ورزشی انجام می‌داد و با اسلحه‌اش جنایتکاران خیابانی را سوراخ سوراخ می‌کرد. در نهایت سکته قلبی داگلاس در سال ۱۹۹۶ توانست او را آرام سازد. دوران مبارزه داگلاس با پیری، هیچ نقش به‌یادماندنی‌ای با خود به همراه نداشت و بدین ترتیب ثابت شد پیری هنوز هم قوی‌ترین حریفی است که مردی قوی را به مبارزه می‌طلبد.

نیک هاستد
منبع: ایندیپندنت، ۷ مارس

منبع : روزنامه تهران امروز