آیا اپراتورهای تلفن همراه ترکیه، به تکنولوژی داخلی تکیه دارند؟

در ضمن، مطالعه این نوشته، تصورات غلط موجود درخصوص توان تکنولوژیک ترک‌ها در این حوزه را نیز اصلاح کرده و درس‌های زیادی برای رفع مشکلات کشور به همراه دارد:
روند استفاده روبه توسعه تلفن همراه در کشور ترکیه
در پایان سال ۲۰۰۰، تعداد مشترکین تلفن همراه در ترکیه حدود ۱۲میلیون نفر بود. بر اساس برنامة ۵سالة هشتم توسعه این کشور، تعداد این مشترکین تا پایان سال ۲۰۰۵، به حدود ۳۰.۵ میلیون نفر خواهد رسید (در میان ۱۵ کشور عضو اتحادی اروپا، پیش‌بینی شده است که از سال ۲۰۰۰ تا ۲۰۰۵، تعداد مشترکین تلفن همراه از ۱۱۳ به ۲۰۰ میلیون نفر برسد).
۲۵ درصد از جمعیت ۶۵ میلیونی تركیه در سال ۲۰۰۲ از تلفن همراه استفاده می‌کرده‌اند. البته برای محاسبه درصد واقعی استفاده‌کنندگان موبایل، باید درصد تعداد افرادی را كه در محدوده سنی استفاده‌كنندة موبایل هستند، در نظر بگیریم؛ از آنجاکه در كشور ترکیه، به طور متوسط ۴۰ درصد جمعیت (۲۶ میلیون نفر) می‌توانند از تلفن‌های همراه استفاده كنند، می‌توان گفت دوسوم افرادی كه توانایی استفاده از تلفن همراه را دارند، به استفاده از این سرویس روی آورده‌اند. اساساً، ترکیه فناوری‌های پیشرفتة جهان را با اختلاف زمانی کمی به کشور وارد می‌کند. این کشور نسل اول شبکه‌های سلولی آنالوگ (۱ G ) را در سال ۱۹۸۶ تجربه کرده است. استفاده از نسل دوم (۲ G ) نیز از سال ۱۹۹۴ در این کشور شروع شده است (این در حالی است که نسل دوم از سال ۱۹۹۱ در سطح جهانی ارائه شده است). از سوی دیگر، چندی است که کشورهای توسعه‌یافته به بررسی شرایط پیاده‌سازی سیستم نسل سوم (۳ G ) پرداخته‌اند. در این فناوری علاوه‌ بر صوت، انواع گوناگون اطلاعات با سرعتی نزدیک به ۲مگابیت‌ بر ثانیه منتقل می‌شوند؛ درصورتیکه امروزه با فناوری‌های نسل ۲.۵ (مانند GPRS )، امکان انتقال اطلاعات تنها تا سرعت ۱۷۷.۲ کیلو بیت‌ بر ثانیه فراهم شده است. این مطلب اهمیت نسل سوم و لزوم حرکت به سمت پیاده‌سازی آن را بیشتر آشکار می‌کند. در شروع به کار تلفن‌های سلولی، قیمت آنها حدود ۳۰۰۰ دلار بود. اگرچه امروزه قیمت‌ها در آن سطح نیست، ولی هنوز هم تولیدات جدیدی با قیمت‌های بالا وجود دارند. اگر به طور متوسط قیمت هر دستگاه گوشی تلفن همراه را در وضعیت فعلی۱۰۰ دلار در نظر بگیریم، ‌توسط ۱۷ میلیون مشترك، سرمایه‌ای در حدود ۱.۷ میلیارد دلار جذب این بازار شده است. البته این تحلیل، تنها یك بعد از هزینه‌ها را نشان می‌دهد و باید هزینه‌های مربوط به زیرساخت را نیز در نظر گرفت. بدین ترتیب اگر ارزش هرکدام از BS ها را در حدود ۳۰ هزار دلار در نظر بگیریم، از آنجاکه تقریباً‌ ۲۰۰۰۰ دستگاه BS متعلق به شركت‌های اپراتور موبایل در تركیه فعال می‌باشد، به این نتیجه خواهیم رسید که تركیه حدود ۳ میلیارد دلار نیز در این بخش هزینه كرده است. هم‌اکنون وارد کردن سیستم نسل سوم تلفن همراه در کشور ترکیه آغاز شده است. بررسی‌های ابتدایی را در این زمینه شرکت موتورولا انجام داده است. به گفتة مدیر بخش زیرساخت شرکت موتورولا، دو دلیل بسیار مهم برای سرمایه‌گذاری در بخش زیرساخت نسل سوم کشور ترکیه وجود دارد: اول اینکه، در ترکیه همة افراد در همه جا از تلفن همراه استفاده می‌کنند؛ بنابراین، ترکیه پتانسیل مناسب توسعه را دارا می‌باشد و تمایل برای سرمایه‌گذاری را بیشتر می‌سازد. دوم اینکه، ترکیه فناوری‌های جدید را همیشه با تأخیر کمی وارد کرده است و بسیار سریعتر از اکثر کشورهای اروپایی از فناوری استفاده کرده است. این مسأله، ترکیه را از کشورهای دیگر اروپا متمایز می‌سازد. اپراتورها در ایجاد زیرساخت سیستم جدید UMTS کشور ترکیه با خوش‌شانسی روبرو هستند. در واقع، ۳۰ درصد کل سرمایه، با توجه به شبکة GSM فعلی، از قبل موجود می‌باشد و تنها تأمین ۷۰ درصد از سرمایة مورد نیاز بر عهدة اپراتور ایجادکنندة شبکة UMTS است. بدین ترتیب، با توجه به هزینه ۳ میلیارد دلاری راه‌اندازی نسل سوم در ترکیه، اپراتورهای ترکیه باید تنها دو میلیارد دلار برای زیرساخت این شبکه سرمایه‌گذاری نمایند.
اپراتورهای ترکیه متکی به تکنولوژی‌های خارجی
اما پیشتازی ترک‌ها در اپراتوری تلفن همراه و توسعه سریع شبکه‌های تلفن همراه در کشورشان، به معنی اهتمام آنها به توسعه صنعت و تکنولوژی تلفن همراه نیست. اپراتورهای فعال موجود در تركیه، متکی به تکنولوژی‌ شركت‌های خارجی هستند. این اپراتورها حتی تعمیر و نگهداری تجهیزات را هم برای خود نگه نمی‌دارند. این عملكرد از آنجا ناشی می‌شود كه اپراتورها فقط از دید تجاری و به دست آوردن سود به مسائل می‌نگرند. حتی نیروی انسانی که به استخدام این اپراتورها در می‌آیند، عمدتاً برای کار در بخش‌های اداری گمارده می‌شوند. علی‌الاصول، کشوری که با چنین بازار پراشتهایی روبرو است و امکان چانه‌سازی با شرکت‌های معتبر مخابراتی جهان به‌خصوص شرکت‌های اروپایی و آمریکایی را نیز دارد، باید به این سوالات پاسخ روشنی بدهد: آیا ترکیه نمی‌تواند و مناسب نیست که همزمان با توسعه شبکه، فرآیند انتقال دانش فنی را نیز دنبال ‌کند؟ آیا نمی‌تواند توانایی تولید در بخش‌های خاص را، به نحوی که در بازار جهانی قابل رقابت باشند، به دست ‌آورد؟ آیا نمی‌تواند در ازای در اختیار قرار دادن بازار خود، از تحقیقات ملی که باید در زمینه‌های استراتژیک خاص صورت گیرند، پشتیبانی ‌کند؟ البته درکنار پاسخگویی به این سوالها دولت باید میزان سرمایه‌گذاری در زمینه آموزش نیروی انسانی و نحو انگیزش اپراتورها جهت انتقال موثر تكنولوژی در هنگام همكاری با شركای خارجی را نیز مورد بررسی قرار دهد. ممکن است تحلیلگران، علی‌رغم منافعی که انتقال تکنولوژی و ارزش‌افزود صنعت مخابرات دارد، به این نتیجه برسند که دولت ترکیه، که حتی توانایی حفظ بسیاری از سازمان‌هایش را در برابر شکاف دیجیتالی ندارد، نمی‌تواند به انتقال دانش فنی اقدام کند. از طرف مقابل، نکته‌ای که به عنوان یک فرصت مطرح می‌شود این است که شرکت‌های بزرگ مخابراتی دنیا دچار مشکلات بزرگی شده‌اند و لذا قدرت چانه‌زنی بیشتری نسبت به گذشته برای جذب همکاری تکنولوژیک آنها وجود دارد.به عنوان مثال می‌توان به وضعیت مخابرات در آمریكا توجه كرد: در ۶ ماهة اول سال ۲۰۰۲، اغلب ورشکستگی‌های ایجاد شده در آمریکا، در بخش مخابرات بوده است. ۲۲ شرکت از ۱۲۹ شرکت سهامی عام، در مجموع حدود ۲۰۳ میلیارد دلار متضرر شده‌اند. شرکت "ورلدکام" که بزرگترین شرکت مخابراتی ایالات متحده است، عظیم‌ترین ضرر خود را از ابتدای تاسیس شرکت تا به‌حال، به میزان ۱۵۳.۹ میلیارد دلار متحمل شده است. مشکلات متعدد در بخش مخابرات موجب شده است که شرکت‌های مخابراتی کشورهای توسعه‌یافته و همچنین سرمایه‌گذاران، به دنبال فرصت‌های جدید برای سرمایه‌گذاری باشند که بازارهای کشورهای در حال توسعه بهترین گزینه است. این فرصتی است که اپراتورهای داخلی می‌توانند از آن برای گرفتن امتیاز در جهت انتقال دانش فنی استفاده کنند. لذا به‌نظر می‌رسد اگر از دیدگاه اعمال بهترین راه‌حل به کل صنعت مخابرات ترکیه نگریسته شود، مشخص ‌شود که ترکیه در زمینة مخابرات درست عمل نکرده است و از فرصت‌هایی که در زمینه توسعه تکنولوژی و نیل به منافع بلندمدت کشور داشته است، استفاده کافی نکرده است.
راه‌حل پیشنهادی پروفسور Serbest
پروفسور A. H. Serbest که تحلیل‌های فوق براساس اطلاعات وی ارائه شد، در ادامه، ضمن انتقاد از این رویکرد اتخاذ شده در ترکیه، تنها راه‌حل محتمل برای حفظ منافع ملی آن کشور را عمل به اقدامات ذیل می‌داند:
- هرچه زودتر وسایلی مهیا شود که از واگذاری پروژه‌ها به صورت کلید در دست (Turn-key ) به خارجی‌ها جلوگیری شود و حداکثر استفاده از توان داخلی مد نظر قرار گیرد. وی اعتقاد دارد در بخش مخابرات کشور ترکیه، ظرفیت‌ بالایی در تولید محصولات و تجهیزات بومی وجود دارد.
- وظیفة ملی اپراتورهای تلفن همراه این است كه تیم‌های مهندسی تشکیل دهند تا از همکاران خارجی خود دانش فنی را جذب کنند و بیاموزند.
- علی‌رغم آنکه به ‌وجود آمدن و فعال‌سازی "انستیتوی مخابرات ترکیه"باعث رفع برخی ابهامات موجود در وظایف سازمان‌های دولتی و خطاها و مسوولیت‌ناپذیری‌های آنان شده‌است، ولی انتظار بیشتری از این انستیتو می‌رود. برای نمونه،‌ در رابطه با موضوع نسل سوم تلفن همراه (۳ G )، در سال ۲۰۰۲ میلادی این انستیتو كمیتة مشاركت ملی برای کاربرد‌ استانداردهای UMTS را تشكیل داد که می‌تواند یکپارچگی بیشتری در تصمیم‌گیریها ایجاد کند.
- اگر ابعاد اقتصادی سرمایه‌گذاری‌های انجام‌شده یا قابل‌انجام در بخش مخابرات مورد توجه قرار گیرد، مشخص خواهد شد که اعتباراتی که به دانشگاه‌ها برای انجام پروژه‌های تحقیقاتی داده می‌شود و همچنین حمایت‌هایی که از تحقیقات در بخش خصوصی صورت می‌گیرد، در اندازه‌های لازم نیستند. درآمد ناشی از سرمایه‌گذاری‌هایی که به طور مستقیم یا غیرمستقیم در بخش تحقیق و توسعه (R&D) انجام خواهد شد، بیشتر از مقدار مورد انتظار برای کشور و اپراتور‌های موبایل خواهد بود.
تحلیل:
کشور ترکیه گام‌های بزرگی در توسعة مخابرات خود برداشته است و به جرأت می‌توان گفت که در این زمینه، کشور ما را پشت سر گذاشته است؛ اما چنانکه مشاهده شد، در زمینه توسعه صنایع داخلی و تکنولوژی و توان متخصصان داخلی وضعیتی بهتر از ما ندارد. در کشور ما نیز بعد از گذشت بیش از یك دهه از ورود سیستم‌های مخابرات سیار به كشور و مطرح شدن بحث طراحی و اپراتوری شبكه‌های تلفن همراه (همزمان با ورود سیستم های GSM به تركیه)، متاسفانه شاهد این هستیم كه در زمینه تولید تجهیزات موبایل و نیازهای مشاوره‌ای و مهندسی مورد نیاز سرمایه‌گذاری چندانی صورت نگرفته است. البته تفاوت ما با ترک‌ها این است‌که در زمینه اپراتوری نیز، به جای اینكه ما فاتح بازارهای سودآور و بكر منطقه باشیم، اپراتوری از تركیه، فاتح بازار كشور ما می‌گردد و ما از این امر راضی هستیم! چنانکه از نظرات پروفسور می‌شود، اگر چه کشور ترکیه در زمینه اپراتوری تلفن همراه به پیشرفت‌های خوبی دست یافته است، ولی کارشناسان این کشور فهمیده‌اند که بدون انتقال تكنولوژی مناسب و سرمایه‌گذاری بر روی نیروی انسانی، این موفقیت‌ها نیز تحت تاثیر قرار خواهد گرفت. امید است که در کشور ما نیز صاحبنظران و مسئولین، بیش از پیش به اهمیت توسعه نیروی انسانی و فناوری پی‌برده و عزم ملی ایجاد شود که از بهره‌بردار صرف فناوری، به یكی از كشورهای صاحب فناوری مخابراتی در سطح منطقه و بین‌المللی تبدیل شویم. این توانمندی، می‌تواند در هریک از حوزه‌های بهره‌برداری و پشتیبانی، طراحی سیستم، ساخت تجهیزات و غیره باشد که باید اولویت‌های کشور در این زمینه انتخاب شود؛ ولی اولویت کشور هرچه باشد، بدون توجه به کارشناسی و توان فنی داخلی و به صرف تکیه بر تکنولوژی خارجی، نمی‌توان در هریک از این حوزه‌ها موفقیتی پایدار داشت. به‌خصوص آنکه کشور ما وضعیت سیاسی متفاوتی با ترکیه دارد و نمی‌تواند نسبت به کارشکنی‌های احتمالی خارجی، درصورت تسلط شرکت‌های دیگر بر مخابرات کشور، احساس ایمنی و امنیت داشته باشد؛ پس حتی در حوز بهره‌برداری نیز احتمال موفقیت مخابرات کشور ما، درصورت بی‌توجهی به توان فناوری بومی، کمتر از ترکیه خواهد بود.

منبع : شبکه تحلیلگران تکنولوژی ایران