عشق گمشده

● نگاهی به سریال مناسبتی از نفس افتاده به کارگردانی قاسم جعفری
شبکه یک سیما امسال همزمان با دهه فجر اقدام به پخش سریال داستانی یازده قسمتی به نام از نفس افتاده کرد. این سریال که از چهاردهم بهمن ماه شروع شد، با محوریت حوادث انقلاب و بازگویی نقش ساواک در جنایات رژیم گذشته و نقش مردم در پیروزی انقلاب به روایت داستانی عاشقانه ملودرام پرداخت.
قاسم جعفری در کارنامه کاری خود چند مجموعه پرمخاطب تلویزیونی دارد که نام او در تیتراژ یک سریال، یک مجموعه مخاطب پسند را تداعی می کند.
قاسم جعفری متولد ۱۳۴۸ تهران و فارغ التحصیل مرکز آموزش فیلمسازی است. در سال ۷۳ اولین فیلم بلند سینمایی اش به عنوان ماه مهربان را ساخت و پس از ساخت دومین فیلم بلندش قاصدک بیشترین فعالیتش در سیما متمرکز شد که طی این سال ها تعدادی از پربیننده ترین سریال های تلویزیونی را کارگردانی کرده است که از جمله خط قرمز با ۹۰درصد بیننده در سال ۸۰، مسافری از هند با ۹۶درصد بیننده که پربیننده ترین سریال پس از انقلاب در تلویزیون بوده است و سریال کمکم کن با ۹۴درصد بیننده را در سال ۸۳ ساخت. سریال از نفس افتاده به تهیه کنندگی صدیقه صحت در حالی از شبکه یک سیما پخش شد، که سریال تا صبح نیز همزمان با مولفه های مشترک در خط داستانی از شبکه پنج سیما پخش شد.
در هر دو سریال نقش اصلی به عنوان مبارز را یک زن بازی می کند؛ فامیل خانوادگی یکی موسوی است و دیگری موسویان است. در هر دو سریال نیز قرار است اسنادی در یک کیف جابه جا شود که کیف ها لو می رود و ساواک برای به دست آوردن سر نخ ها، زن ها را شکنجه می کند.
این وضعیت مخاطب را به یاد سریال های مناسبتی ماه مبارک رمضان می اندازد که اغلب شبیه هم شده اند. فرمول های کلیشه یی که در سریال های مربوط به بهمن ماه دستمایه نوشتن فیلمنامه ها می شود به شدت شبیه هم از آب درمی آیند.
این نکته ایجاب می کند طرح هایی که قرار است در گروه ها به مناسبت های مختلف ساخته شود، در بخشی از سازمان صدا و سیما بررسی شود تا از تکرارهای بیهوده جلوگیری شود.
این تکرارها نه تنها صرف هزینه رسانه ملی است، بلکه باعث دلزدگی مخاطب نیز می شود.
از نفس افتاده با دستمایه قرار دادن حوادث مربوط به انقلاب به مانند دیگر سریال های قاسم جعفری داستانی حول و حوش عشق و سردرگمی یکی دو شخصیت جوان دارد.
گرچه سریال قرار است بخشی از حوادث رژیم سابق را بیان کند، در وهله نخست خود را موظف به روایت داستانی جذاب و مخاطب پسند می داند. این نکته از بارزترین مولفه های موجود در تمامی سریال های جعفری است. این کارگردان حتی اگر قرار است از شیطان، آن هم در مناسبتی مانند ماه مبارک رمضان بگوید، پیام مد نظر را در بستر داستانی مخاطب پسند قرار می دهد. شناخت نبض مخاطب در یک سریال تلویزیونی مهم ترین مولفه یی است که به نظر می رسد جعفری در آثارش به آن توجه دارد. لوکیشن از نفس افتاده به مانند دیگر سریال های جعفری شمال است و عشقی گم شده در آن به مولفه اصلی تبدیل می شود.
در از نفس افتاده با آنکه اتفاقی خونین روی می دهد و ساواک در لحظه لحظه ماجرا حضور سنگینی دارد، عشق دیرین آرش و شیده تبدیل به بستر اصلی روایت می شود و مخاطب به دنبال این سرنخ تا انتهای سریال کشانده می شود.
اغلب سریال هایی که درباره انقلاب و حوادث آن ساخته می شود، ساواک و مبارزان انقلابی را محور قرار می دهد. در این سریال ها ساواک به دنبال مبارزانی انقلابی است که اعلامیه علیه رژیم پخش و جابه جا می کنند. با این دو مولفه قرار است سریالی شکل بگیرد و ادامه داشته باشد. نوع رفتار ماموران ساواک با مبارزان و نمایش جنایات آنها قرار است به شکلی باشد که مخاطب بر سنگدلی ساواک و حقانیت و مظلومیت مبارزان پی ببرد. در سریال از نفس افتاده نیز دو مولفه ساواک و نیروهای انقلابی حضور پررنگی دارند، اما قاسم جعفری برای به نمایش گذاشتن این دو مولفه مشترک این دست سریال ها، داستانی را دستمایه کار خود قرار داده است که مخاطب را تا انتهای سریال می کشاند. این یکی از مهم ترین امتیازهای جعفری است که ویژگی های خاص خودش را نیز دارد. البته این ویژگی در از نفس افتاده چندان پر رنگ نیست.
از نفس افتاده در واقع داستان جوانی است که برای رسیدن به جایگاه مد نظرش می کوشد اما درست به ناگهان عشقی قدیمی و گم شده سر راهش قرار می گیرد و زمینه ساز تحولش می شود. اشکان خطیبی در ارائه این نقش چندان از عهده کار برنیامد و تحول او بیشتر در بطن خود قصه نمود می یافت.
بازی خطیبی مخاطب را هر آن به یاد بازی اش در سریال آخرین گناه می انداخت و به نظر می رسد خطیبی نتوانسته از نقش قبلی خود جلوتر رود و به نوعی خودش را تکرار کرده است. اگر این تکرار در خدمت سریال و نقشی که به عهده اش گذاشته اند بود، ایراد چندانی وارد نبود، اما خطیبی نه تنها خود را تکرار کرد، بلکه از تاثیر پذیری سریال نیز کاست. در این میان شهرام عبدلی از جمله بازیگرانی بود که نقش متفاوتی با نقش های دیگر خود ارائه داد. این نکته را درباره نورایی نیز می توان گفت.
اشکان خطیبی، خاطره حاتمی، شیرین بینا، زهره فکورصبور، محسن زهتابی، علیرام نورایی، عزت الله جامعی، آتوسا راستی، حسن اسدی، نورالدین جوادیان، صدرا سیدقاسمی، فرزاد مسرور، نوژن رمضانی، بابک قادری و فرهاد تجویدی بازیگران از نفس افتاده هیچ کدام نتوانستند به مانند دیگر بازیگران سریال های قاسم جعفری توجه مخاطب را به خود جلب کنند و به قول معروف گل کنند. اشکان خطیبی، خاطره حاتمی و زهره فکور صبور که نقش های اصلی را نیز به عهده داشتند، قابلیت درخشش چندانی را بروز ندادند.
سیدجلال الدین دری و علیرضا کاظمی پور نویسندگان سریال از نفس افتاده فیلمنامه را در اختیار کارگردان قرار داده بودند، که برخی از مولفه های مهم در مورد ساواک و دستگاه امنیتی اش نادیده گرفته شده بود و شیدا به راحتی می توانست در شهر رفت و آمد داشته باشد و آرش به سادگی سوژه مهمی را از دست آنان برباید.
ساواک در از نفس افتاده به شدت دست و پاچلفتی به نمایش گذاشته شده بود.
از سوی دیگر همان طور که اشاره شد بازیگران از نفس افتاده به مانند دیگر کارهای جعفری از انتخاب چندان درستی برخوردار نبودند. موسیقی احسان خواجه نوری یکی از امتیازهای قابل تامل از نفس افتاده بود که مخاطب را درگیر می کرد.

مهربانو ابدی دوست

منبع : روزنامه اعتماد