کاهش صید ضمنی ترال میگو

طبق بر آورد فا ئو سالانه ۲۷ میلیون تن صید ضمنی توسط ناوگان صید تجاری دنیا به دریا ریخته می شود که بخش عمدهای از این رقم به صید میگو اختصاص دارد. بنا بر این نیاز به کاهش صید ضمنی و استفاده بیشتر از آن تعجب آور نیست .فشارهای وارده از سوی گروهای زیست محیطی وسایر گروهای ذی ربط موجب تعطیل شدن صید در بعضی مناطق شده است.در برخی از مناطق صید کشورهای جهان صیادان میگو گیر ملزم به استفاده از ابزارهای کاهنده شده اند.در خلیج مکزیک و جنوب شرقی اقیانوس اطلس که گونه لاک پشت در معرض انقراض قرار دارد شناورهای میگو گیر باید از بزار رها کننده لاک پشت استفاده کنند. اکنون در این مناطق استفاده از ابزارهای کاهنده نظیر چشم ماهی مقرهای دوار برای کاهش صید ماهی اجباری است . از جمله کشورهایی که از ابزارهای کاهنده ستفاده می کنند می توان به اندونزی –تایلند- هند –مکزیک –برزیل- ایا لات متحده-تانزانیا-استرالیاوژاپن اشاره کرد.در حال حاضر سیاست شیلات در مدیریت ماهیگیری به اصل توسعه پایدار اکولوژیی استوار است که برای رسیدن به این هدف استفاده از ابزارهای کاهنده صید ضمنی را برای کاهش مقدار صید ضمنی در دستور کار خود قرار داده است.اهمیت استفاده از این ابزار مخصوصا" برای گونه هایی که در طی سالهای اخیر به دلیل افزایش تلاش صیادی و عدم استفاده از ابزارهای کاهنده صید ضمنی در وضعیت بحرانی قرار گرفته اند خیلی بالا است.
●مزایای کاهش صید ضمنی در تورهای ترال
افزایش کار یابی صید وسهولت فرآوری بهبود کیقیت محصول و پایداری صید ازطریق به حداقل رساندن اثرات منفی صید ترال به محیط زیست دریایی کاهش صید ماهیان نابالغ حفاظت بیولوژیکی از ذخایر ودر آمد اقتصادی بهتر برای سالهای آینده از دیگر مزایای کاهش صید ضمنی است.با توجه به وجود مشکل صید ضمنی در تورهای ترال میگو و شدت آن در مناطق گرمسیری –بر اساس بر آوردهای انجام شده نسبت صید ضمنی به میگو در تورهای ترال هفت به یک است کاهش ضمنی در فصل صید میگو در آب های جنوبی کشور ضروری می نماید .صید میگو در سه استان خوزستان-بوشهروهرمزگان به روش ترال انجام می گیرد .
درهر سه استان فصل صید تقریبا"۶ هفته است .هر سال ابتدا صید تقریبا"از اواسط مرداد تا اواخر شهریور در استان بوشهر شروع شده وسپس از اواسط مهر تا اواخر آبان در استان هرمزگان ودر نهایت از اواسط یا اواخر آبان تااواخر آذر در استان خوزستان به پایان می رسد.گونه غالب میگو در این استان ها شامل میگوی موزی –میگوی هندی –میگوی ببری-میگوی سفید ومیگوی خیجری است .از این گونه ها میگوی موزی در منطقه جاسک –ببری در بوشهر –سفید در خوزستان وخنجری در بیشتر مناطق یافت می شوند.طی سالهای اخیر ابزارهای مختلفی برای کاهش صید صید ضمنی به شرح زیر انجام شده است:
۱-پانل چشمه مربعی به عنوان یکی از ابزارهای کاهنده صید در سال ۷۴ و۷۵ مورد استفاده قرارگرفت این ابزار در ۷۴ مرحله تورکشی در کشتی ها و۱۳۶ مرحله در لنج های منطقه بوشهر آزمایش شد که نتایج آن به ترتیب با کاهش صید ضمنی ۲۶ درصد و۵ درصد افت میگوی ۴ درصد و۲۱ درصد رو به رو بوده است.
۲-در سال ۱۳۷۵ استفاده از طناب موازی بر روی تورهای لنج های سنتی در منطقه بوشهر به مورد آزمایش گذاشته شد . که در ۱۸ مرحله به مرحته به اجرا در آمد که نتیجه آن ۳۲ درصدی صید ضمنی بدون کاهش صید میگو بوده است.البته این مراحل در خارج ازفصل میگوو با نتایج حاصله مورد توجه شیلات ایران قرار نگرفت و از این رو آزمایشهای خود را در رانطه با ابزارهای کاهنده دیگر که از سوی فا ئو وکارشناس استرالیایی معرفی شده بود ادامه داد و این ابزارها با توجه به شرایط منطقه خلیج فارس معرفی ومورد آزمایش قرار گرفت :
۱-ابزار کاهنده کله قندی به همراه پانل چشمه مربعی
۲- ابزار چشم ماهی
۳-ابزار شبکه نردهای فلزی
الف: نفتد
ب: نردمر
●اقدامات انجام شده برای کاهش صید ضمنی
این ابزارهای کاهنده در کارگاه آموزشی که در زمینه کاهش صید ضمنی ترال میگو در خلیج فارس در سال ۷۵ در آبهای نزدیک جزیره هرمزگان واقع در استان هرمزگان بر گزار شد مورد آزمایش قرار گرفت . در این کارگاه آموزشی تکنو لوژیست صید (مدرس) کارشناس ابزار کاهنده صید ضمنی آقای استیو ایرز از کالج دریایی استرالیا و فراگیران سایر کشورهای حو زه خلیج فارس (کویت-بحرین –عمان –قطروتقریبا" بیست نفر از ایران شامل تکنولوژیستهای صید شیلات وشرکت صید صنعتی ایران کارشناسان موسسه تحقیقاتی دریایی شیلات) شرکت داشتند.در سال ۷۶ ابزار کله قندی به همراه پانل و ترکیب کله قندی به همراه چشم ماهی و پانل و نیز ابزار نفتد مورد آزمایش گرفت که نتایج آن به ترتیب با کاهش صید ضمنی ۳۳درصدی ۵/۶ درصد و۶۵ درصد۵درصد و بدون کاهش مگو بوده است.در سال۷۷ آزمایشهای ابزارهای سال گذشته با این تفاوت که ابزارکله فندی با حلقه ۶۰ و۹۰ طراحی و ساخته شده بود تکرار گردید که ابزار ترکیبی چشم ماهی به همراه ابزار شبکه نردهای فلزی (نفتد )با کاهش صید ضمنی ۷۷ درصد و افزایش صید میگوی ۲/۱ درصد روبه رو بوده است که به نظر می رسد به دلایل زیر در این سال شرایط استثنایی بوده است.
●حجم بسیار زیاد میگو
-ابزار به کار گرفته شده از نوع خارجی بوده است
سرعت حریان های آبی در این سال با سالهای بعد تفاوت داشته است
-طو فا نها و تلا طم دریا در دو استان در زمان های آزمایش با سالهای بعد تفاوت داشته است
رفتار میگو در سالهای مختلف و از لحاظ نوع گونه نیز با هم تفاوت دارد.
- ضمنا" از سال ۷۹ تا ۸۱ ابزارهای نفتد و نردمر مورد آزمایش قرار گرفت که بهترین ابزار در هر سال در جدول پیوست آمده است.
●نتیجه گیری نهایی وپیشنهادها
نتایج اقدامات انجام شده برای کاهش صید ضمنی از طریق به کار گیری ابزارهای کاهنده مختلف از سال ۷۷ بدین سو نشان دهنده کاهش صید غیر هدف بین ۳۵ تا ۷۷ درصد و افت میگو بین ۶ تا ۳۶ درصد است . از میان ابزارهای کاهنده مختلف کار گرفته شده طی این مدت نردمر ۴۵ درجه به لحاظ بیشترین کاهش درصید ضمنی وکمترین افت میگو کارایی بیشتری نسبت به سایر ابزارهای کاهنده داشته است . مقایسه کارایی این ابزار در دو استان هرمزگان و بوشهر نیز بیانگر عملکرد بهتر در استان هرمزگان (۴۹% کاهش صیدضمنی و۵/۶ درصد کاهش میگو )است.با توجه به اهمیت کاهش صید ضمنی نتایج به دست آمده طی سالهای اخیر و همچنین شرایط مناسب برای بهینه نمدن ابزار نردمر در جهت کاهش افت میگو در سال ۸۲ بایستی با مشاهدات زیر آبی از لحاظ رفتار ماهی و میگو بررسی بیشتری صورت گیرد تا بر اساس آن ابزار نردمر را اصلاح نماید و سپس با اطمینان بیشتربه ترویج آن پرداخت.درسال ۸۲ با توجه به اهمیت موضوع از جناب آقای دکتر پیغمبری بعنوان مشاوره این پروژه استفاده گردید که مراحل اجرایی در سال ۸۲ و نتایج آن به طور مفصل به شرح زیر آمده است.
●انواع ابزار کاهنده و تعداد تور ریزی هر یک از آنها بر حسب شناور
در مجموع آزمایشهای سال ۸۲ (در استانهای بوشهر و هرمزگان ) از دو نوع شبکه نردهای (گرید)استفاده شد که تفاوت آنها در تعیین فواصل بین میله های آنها بود به طوری که دو نوع ابزار با فاصله ۶۰ و۸۰ میلیمتر (حد فاصل مرکز بین دو میله مجاور)ساخته و بکار گرفته شد جدول تیمارها بر اساس شناور های آزمایش به شرح ذیل است.در مجموع دردو استان توسط ۲ شناور ۲۳۰ بار تور ریزی انجام شد که ۱۲۵ بار در استان بوشهر و ۱۰۵ بار در استان هرمزگان صورت گرفته است . همچنین ۱۲۲ بار تور ریزی توسط کشتی گلف ۲۲ و ۱۰۸ بار تور ریزی توسط کشتی جهان آرا صورت گرفته است.از مجموع تور ریزیها ۱۱۶ بار تور ریزی با گرید ۶۰ میلیمتر و ۱۱۴ بار تور ریزی با گرید ۸۰ میلیمتر بوده است.الف- کشتی گلف ۲۲
داده های حاصل از صید توسط تور واجد گرید ۶۰ در مقایسه با تور شاهد نشان داد که این تیمار به طورمعنیداری (P>=۰/۰۰۱)کلیه متغییرهای آزمایش شده (وزن میگو – ماهی تجاری- صید دورریزوصید کل)را کاهش داد.میا نگین کاهش وزن متغییرهای آزمایش شده توسط این ییمار به ترتیب میگو ۲۲ درصد –ماهی تجاری ۳/۵۰ درصد- صید دورریز ۳/۵۵ درصدو صید کل ۲/۴۴ درصد بود.مقایسه گرید ۸۰ با تور شاهد نشان داد که این تیمار هم بطور کاملا" معنی داری متغییرهای آزمایش شده را کاهش داد(P<=۰/۰۰۱)میانگین کاهش وزن متغییرها در مورد این تیمار به ترتیب عبارت بود از :میگو۳/۷ درصد –ماهی تجاری ۸/۴۰ درصد-صید دور ریز۹/۳۹ درصدو صید کل ۳/۲۸ درصد.
ب-کشتی جهان آرا
داده های حاصل از نتایج آزمایشها با گرید ۶۰ در کشتی جهان آرا نیز وجود تفاوت معنی دار بین این تیمار و تور(P<=۰/۰۰۱)و تور شاهد از نظر میزان صید میگو –ماهی تجاری –صید دئر ریز وصید کل را مشخص کرد.
میانگین کاهش وزن متغییرها توسط این تیمار در کشتی مزبور به ترتیب عبارت بود از :میگو ۳/۱۵ درصد- ماهی تجاری ۹/۴۱ درصد-صید دور ریز۳/۳۲ درصد و صید کل ۹/۲۸ درصد.همچنین مقایسه گرید ۸۰ با تور شاهد نشان داد این ابزار به طور کاملا" معنی دار روی وزن میگو –وزن صید (P<=۰/۰۰۱)دور ریز و وزن صید کل تا ثیر داشته و وزن ماهیان تجاری را نیز در سطح معنی دار کاهش داده است. (P<=۰/۰۵)به طوری که میانگین کاهش متغییرها به ترتیب میگو ۲۳درصد –ماهی تجاری ۶/۲۱ درصد-صید دور ریز ۴/۲۹ درصد وصید کل ۲/۲۷ درصد بوده است.مقایسه تاثیر گرید ۶۰ وگرید ۸۰ بر تعداد ماهیان نا بالغ تجاری با طول کمتر از (بوشهر ۸۲ )LM ۵۰
الف-کشتی گلف ۲۲
نتایج آزمونهای آماری در مورد تاثیر گرید ۶۰ بر کاهش تعداد نا بالغ تجاری با طول کمتر از در مقایسه با تور
LM۵۰شاهد نشان داد که این ابزار بر روی ماهیای حلوا سفید- حلوا سیاه –شوریده- شیر وقباد با میانگین کاهش تعداد به ترتیب ۶/۸۴ درصد-۵/۸۶ درصد-۵/۷۰ درصد-۹/۸۷ درصد ۶/۹۲ درصداثر معنی دار داشته ولی در مورد ماهی (P<=۰/۰۱ ,P<=۰/۰۵) هامور علیرغم کاهش ۱۰۰ درصد تفاوت معنی دلری بین این ابزار و تور شاهد مشاهده نشدگرید ۸۰ در مقایسه با تور شاهد فقط در مورد دو گونه شیر و هامور با میا نگین کاهش به ترتیب ۵/۷۶ و۹/۷۶ درصد تفاوت معنی دار داشته است. میانگین کاهش تعداد ماهیان نا با لغ توسط این ابزار در مقایسه با تور شاهد برای ماهی حلوا سفید ۸۵ /۴۲ درصد-حلوا سیاه ۸۶/۴۱ –شوریده ۴/۴۴ قباد ۹/۸۸ درصد بود.
ب- کشتی جهان آرا
گرید ۶۰ در مقایسه با تور شاهد تاثیر معنی داری بر چهار گونه حتوا سفید با میانگین کاهش ۹/۸۸
)p<=۰/۰۰۱ ,p<=۰/۰۱)درصد- حلوا سیاه ۱/۹۵ درصد –شوریده۵/۳۹ درصد وشیر ۶/۸۶ درصد داشته است ولی این ابزار بر روی دو گونه قباد و هامور تاثیر معنی دار نداشته است.همچنین گرید ۸۰ نیز تفاوت معنی داری با تور شاهد از نظر کاهش تعداد ماهیهای نابالغ حلوا سفید(P<=۰/۰۵ ,P<=۰/۰۱ )
۶/۶۳ درصد –حلوا سیاه ۴/۷۸ درصد-شوریده ۳/۳۵ درصد-شیر ۴/۸۶ درصد داشته است.ولی در موردماهی هامور و قباد تفاوت معنی دار نبود.
مقایسه تاثیر گرید ۶۰ و گرید ۸۰ بر وزن میگو- ماهیان تجاری و صید دور ریز (هرمزگان ۸۲)
الف-کشتی گلف ۲۲
در این قصل صید نیز کلیه متغییرهای آزمایش شده با گرید ۶۰ در مقایسه با تور شاهد تفاوت معنی داری را نشان (p<=۰/۰۰۱)دادند و میانگین کاهش وزن متغییرها در این تیمار به ترتیب عبارت بود از :وزن میگو ۶/۷ درصد – ماهی تجاری ۸/۷۱ درصد- صید دور ریز ۵۹ درصد وصید کل ۲/۵۴ درصد.همچنین گرید ۸۰ نیز در مقایسه با تور شاهد تفاوت کاملا" معنی داری را در مورد سه متغییر ماهیان تجاری(P<=۰/۰۰۱)صید دور ریز وصید کل با میانگین کاهش به ترتیب ۹/۵۲ درصد-۴۱ درصد و۳۸ درصدنشان داد . علیرغم کاهش نسبتا"کم میگوتوسط گرید ۸۰ نسبت به تور شاهد (۳درصد)تفاوت این دو تور معنی دار بود.(P<=۰/۰۵)
ب- کشتی جهان آرا
گرید ۶۰ در مقایسه با تور شاهد به غیر از میگو با میانگین کاهش وزن ۳/۱۲ درصد در مورد سایز متغییرها ی آزمایش شده تفاوت معنی داری را نشان داد.میانگین کاهش وزن متغییرها به ترتیب ماهی تجاری ۱/۷۳ درصد- صید دور ریز ۵/۵۸ درصد (P<=۰/۰۰۱)و صید کل ۱/۵۴ درصد بود.همچنین گرید ۸۰ سه متغییر وزن ماهی تجاری – وزن صید دور ریز و وزن صید کل را با میانگین کاهش به ترتیب ۳/۴۶ درصد-۴۵ درصد ۵/۴۰ درصد به طور معنی داریکاهش داد. در مورد میگو با میانگین کاهش ۳/۸ درصد نیز تفاوت معنی دار
(P<=۰/۰۰۱)بود.(P<=۰/۰۱)مقایسه تاثیر گرید ۶۰ و گرید ۸۰ بر تعداد ماهیان نا بالغ تجاری با طول کمتر از
(هرمزگان ۸۲)LM۵۰
الف- کشتی گلف ۲۲
گرید ۶۰ تفاوت معنی داری بر روی گونه حلوا سفید با میانگین کاهش ۸۷ درصد –حلوا سیاه ۹۸ درصد- شوریده ۷/۶۸ (P<=۰/۰۱ , P<=۰/۰۰۱ )درصد- شیر ۷/۷۳ درصد و قباد ۹۱ درصد داشته است.ولی در مورد ماهی هامور تفاوت معنی داری بین دو تور مشاهده نشد.همچنین در مورد گرید ۸۰ نیز تفاوت معنی دار درکاهش تعداد ۵ گونه فوق نسبت به تور شاهد مشاهده شد.میانگین(P<=۰/۰۰۱ ,P<=۰/۰۱)کاهش تعداد ماهیان نا بالغ با طول کمتر از برای ۵ گونه به ترتیب حلوا سفید ۹/۵۴ درصد –حلوا سیاه ۸۴ درصد –شوریده۶/۵۰ LM۵۰درصد-شیر ۸۷ درصد-قباد ۹۴ درصدبود.ولی در مورد هامور تفاوت معنی داری بین دو تور مشاهده نشد.
ب- کشتی جهان آرا
در این شناور نیز گرید ۶۰ تفاوت معنی دار ی از نظر کاهش تعداد ماهیان نا با لغ گونه های حلوا سفید –حلوا سیاه (P<=۰/۰۰۱ , P<=۰/۰۱ )شوریده –شیرو قباد نسبت به تور شاهد نشان داد.میانگین کاهش تعداد ماهیهای نا بالغ توسط این ابزار نسبت به تور شاهد به ترتیب فوق عبارت بود از :۹۰ درصد- ۷۱ درصد-۸۸درصد-۱۰۰ درصد.همچنین در مورد گرید ۸۰ به غیر از مورد ماهی قباد-در مورد ۴ گونه دیگر تفاوت معنی دار نسبت به تور شاهد مشاهده شد. (P<=۰/۰۰۱ ,P<=۰/۰۱)میانگین کاهش تعداد برای ماهی حلوا سفید ۳/۵۰ درصد –حلوا سیاه ۷/۹۶ درصد –شوریده ۵۵ درصدو شیر ۹۰ درصد بود.
●●نتیجه گیری کلی
نتایج آزمایشها در مورد مقایسه گرید ۶۰ وگرید ۸۰ بر روی وزن میگو نشان می دهد که به غیر از یک مورد در کشتی جهان آرا در استان بوشهر در بقیه موارد میزان کاهش میگو توسط گرید ۸۰ نسبت به گرید ۶۰ کمتر بوده است . شاید از علتهای تفاوت نتایج بین دو کشتی در استان بوشهر تفاوت در میزان حضور در صید گاههای استان بوشهر از نظر تنوع گونه ای و کمیت صید بسیار متفاوت از همدیگر بوده و میزان حضور بیشتر یا کمتر در یک صید گاه می تواند در نتایج تاثیر گذار باشد .به هر حال میزان تفاوت صید میگو توسط این دو گرید (کاهش کمتر گرید ۸۰ نسبت به گرید ۶۰ ) از ۴ درصد در استان هرمزگان تا حدود ۱۵ درصد در استان بوشهر نوسان داشته است . میزان کاهش صید دور ریز توسط گرید ۶۰ از حداقل ۳/۳۲ درصد تا حداکثر ۵۹ درصد و در مورد گرید ۸۰ از حداقل ۴/۲۹ درصد تا حداکثر ۴۵ درصد نوسان داشته است.بین بیشترین میزان تفاوت بین دو گرید از نظر میزان خروج صید دور ریز ۱۴ درصد بوده است.بین میله های گرید (گرید۸۰)قاعدتا" می بایست تفاوت قابل ملاحظه ای بین دو گرید از نظر میزان کاهش ماهیان نا بالغ وجود داشته باشد ولی در بسیاری از موارد میزان خروج ماهیان نا با لغ و بچه ماهیها از گرید ۸۰ بسیار نزدیک به گرید ۶۰ و حتی در بعضی موارد هم میزان آن بیشتر بوده است.با توجه به مطالب فوق به نظر می رسد کارایی گرید ۸۰ بطور کلی بهتر از گرید ۶۰ می باشد زیرا از طرفی میزان کاهش میگو در این گرید کمتر از گرید ۶۰ است و همینطور تفاوت در میزان کاهش صید دور ریز و ماهیان نا بالغ تجاری بین دو گرید چندان قابل ملاحظه نیست.

منبع : پایگاه اطلاع رسانی شیلات ایران