پذیرش اشتباه ، یادگیری از آن و پیشگیری از وقوع آن

اشتباه كلمه ای است كه هرگاه انسان آن را در ذهن خود تكرار می كند لحظه ای احساس می كند كه شخصیت وجودی او مورد خطر قرار گرفته است و میان او و توانمندیهایش فاصله ای در حال ایجاد شدن است .
انسان ها از دوران كودكی می آموزند كه كمتر خطا كنند تا از این طریق خسارتهای كمتری پدید آید و جوامع نیز به منظور دوری از پدید آمدن خسارتها همیشه دوری از اشتباه را گوشزد می كنند زیرا خطا و اشتباه در بسیاری از موارد آرامش را از انسان ها می گیرد و در مواردی نیز او را به دردسر می اندازد، لذا ترس از وقوع اشتباه و خطا از دوران كودكی در ذهن انسان شكل می گیرد و نگرانی ناشی از آن لحظه ای آدمی را به حال خود رها نمی كند.آموزش جامعه در مورد نحوه برخورد با خطاها و اشتباهات ضروری است و لذا باید در مورد چندین سوال زیر با دقت بیاندیشیم.
۱-آیا شرایط جامعه به گونه ای هست كه در موقع بروز اشتباه و خطا،انسان ها به یاری یكدیگر شتافته و پس از كسب تجربیات بدست آمده آن را به دیگران منتقل كرده و بدین طریق از وقوع اشتباهات دوباره جلوگیری شود.
۲-آیا در جامعه ، به هنگام وقوع اشتباهات افراد به سوی پنهان كاری شتافته و بار دیگر زمینه برای تكرار اشتباهات مهیا می شود؟
پنهان كردن بعضی از اشتباهات مانند پنهان كردن زغالی روشن در میان انبار انباشته از چوب های خشك می باشد كه سرانجام روزی شعله ور شده و همه جا را به آتش می كشد.
امروزه لازم است كه متخصصین آموزش های لازم را در این رابطه به جامعه ارائه نمایند.زیرا تا زمانی كه برخورد افراد با اشتباهات یك برخورد احساسی باشد بسیاری از افراد جرات نخواهند كرد كه هم مسوولیت اشتباهات خویش را بپذیرند و هم با دیگران در این زمینه به مشورت بپردازند.
اصولا هر اشتباهی به واسطه علتی بروز می كند و شناخت این علل می تواند در پیشگیری از وقوع مجدد آن موثر باشد. بعضی از علل وقوع اشتباهات به شرح زیر می باشد:
۱-كمبود تجربه
گاهی انسان به علت بی تجربگی ناخواسته دچار اشتباهات فراوان می شود .لذا بهره گیری از تجربیات دیگران و یا استفاده از تجربیات قبلی می تواند می تواند سبب كاهش بروز اشتباهات شود.
۲-كمبود علم و دانش
علم و دانش همچون چراغی است كه در تاریكی به یاری انسان آمده و او را كمك می كند تا كمتر دچار لغزش و خطا شود لذا انسان جاهل همچون فردی بدون چراغ است كه در تاریكی گام برمی دارد ، و هر لحظه ممكن است در گودال اشتباهات قدم بگذارد.
۳-فقدان نظم
هر گاه انسان در امور مربوط به خود نظم نداشته باشد ، سبب آشفتگی و هرج و مرج شده و در این شرایط احتمال وقوع اشتباهات افزایش می یابد.
۴-آینده نگری
بسیاری از ما انسان ها هرگاه فعالیتی را آغاز می كنیم درباره آینده و عواقب آن كمتر می اندیشیم و لذا ممكن است با مشكلات پیش بینی نشده روبرو شده كه این خود می تواند سبب بروز اشتباهات و خطاهای فراوان شود.
۵- تنبلی
انسان های تنبل و تن پرور به علت دوری از تحرك و فعالیت كمتر تجربه می كنند و كمتر می آموزند لذا در برخورد با رویدادهای مختلف قادر به انجام رفتارهای درست نیستند و بیشتر در معرض بروز اشتباهات قرار دارند.
۶- احساسی عمل كردن
گاهی افراد تحت تاثیر رفتار و حرفهای دیگران قرار گرفته و دست به اعمالی می زنند كه برخاسته از تحریك احساسات می باشد ،لذا چون این گونه رفتارها سنجیده و درست نیست ، به همراه خود اشتباهات فراوانی به همراه خواهند داشت .
۷-فقدان پژوهش
اگر قبل از شروع هر كار ،انسانها باپژوهش و تحقیق به بررسی جوانب مختلف آن كار پرداخته و سپس به بهترین نحو ممكن آن فعالیت را انجام دهند،بدون شك كمتر با اشتباه و خطا مواجه خواهند شد ، نبود روح پژوهشگری و دقت نظر یكی از عوامل بروز اشتباهات می باشد.
۸- اضطراب و نگرانی
اضطراب و نگرانی از تمركز انسان در انجام امور می كاهد و سبب كاهش دقت نظر و افزایش حواس پرتی شده كه به دنبال خود ممكن است سبب بروز اشتباهات شود و در جامعه ای كه اضطراب و نگرانی افزایش یابد باید منتظر وقوع اشتباهات فراوان بود .
۹-ترس
ترس انسان در برخورد با امور و یا پیشامدها سبب می گردد كه آدمی تمامی حواس خود را به سمت مكانیزم های دفاعی سوق دهد لذا ممكن است شخص در اثر شتابزدگی و بی دقتی دچار اشتباه شود .
۱۰-قدم گذاشتن در ناشناخته ها
گاهی انسان مجبور است در راهی قدم بردارد كه تاكنون تجربه نكرده و برای او ناشناخته است و حتی برای دیگران نیز شناخته شده نیست ،لذا ناخواسته ممكن است دچار اشتباه شود .بسیاری از دانشمندان كه نایل به كشف و اختراعات می شوند بخاطر جرات و جسارت آنان در قدم گذاشتن در راههای ناشناخته است ، اما از طرفی احتمال بروز اشتباهات نیز افزایش می یابد .قدم گذاشتن در راههای ناشناخته و پیش قدم شدن در امور جدید اگرچه ممكن است با اشتباهاتی همراه باشد اما ممكن است فرد به دستاوردهای مهمی برسد كه سبب تحول در زندگی بشر شود .۱۱-بی برنامگی
انجام امور بدون داشتن برنامه مدون سبب می شود كه فعالیتها قبل از شروع مورد نقد و بررسی قرار نگرفته و لذا از پختگی لازم برخوردار نباشد و این خود زمینه ساز بروز اشتباهات است
۱۲-تصمیمات شتابزده
گاهی انسان به علت نداشتن مهارتهای مربوط به تفكر كردن و تصمیم گیری ، ناخواسته تصمیمات غلطی می گیرد كه نتایج بعضی از تصمیمات با اشتبا هات همراه می شود
۱۳-مصرف مواد مخدر و الكل
استعمال مواد مخدر و الكل سبب می شود كه انسان دچار توهمات شده و یا از حالت طبیعی خارج شود كه این خود سبب می شود چنین افرادی دست به اقداماتی بزنند كه با اشتباهات فراوانی همراه است.
۱۴-باورهای انسان
گاهی اوقات افراد ، باورهایی دارند كه می تواند زمینه ساز وقوع اشتباهات باشد برای مثال ،شخص با یك اتوموبیل فرسوده و با سرعت زیاد و غیر مجاز رانندگی می كند و زمانی كه از او درخواست می شود كه با سرعت مناسب حركت كند می گوید ،سرنوشت انسان از قبل تعیین شده است و اگر بخواهیم بمیریم ،این اتفاق خواهد افتاد و ارتباطی با سرعت غیر مجاز اتومبیل ندارد.
۱۵-خشم زیاد
انسان ها در هنگام خشم زیاد ناخواسته دست به اقدامات می زنند كه خود را در بدبختی و فلاكت می اندازند، لذا یكی از عوامل مهم در بروز اشتباهات خشم كنترل نشده است .
۱۶-بیماریهای جسمی
نگرانی و اضطراب ناشی از بیماریهای جسمی اجازه نمی دهد كه انسان با دقت به رویدادهای اطرافش توجه كند و تصمیم مناسب بگیرد لذا چنین اشخاصی مستعد خطا و اشتباه هستند و لذا در این مرحله انسان باید در امور خویش دقت بیشتری كند.
۱۷-تحت تاثیر دیگران قرار گرفتن
بعضی از اشخاص براحتی تحت تاثیر دیگران قرار می گیرند و برای به نمایش گذاشتن توانمندیهای خود و یا پنهان كردن ناتوانیهای خود ، دست به اقداماتی می زنند كه در نهایت زمینه ساز اشتباهات فراوان است
۱۸-تعصب
انسان وقتی دچار تعصب می شود ،گویی پرده ای بر روی مغز او قرار می گیرد به گونه ای كه قادر به تفكر كردن نیست و لذا قادر به دیدن و درك بسیاری از حقایق و واقعیت ها نیست و چنین افرادی دست به اقداماتی می زنند كه ممكن است به همراه خود اشتباهات فراوانی را به همراه بیاورد.
۱۹-بی هدفی
انسان بی هدف در تمامی ابعاد زندگی ،سرگردان است و لذا بواسطه بی انگیزگی و بی دقتی و انتخاب نكردن راه مشخص دست به اقداماتی می زند كه ناخواسته آنان را به سوی اشتباهات و خطاها سوق می دهد.
۲۰-خستگی
هوشیاری انسان در اثر خستگی كاهش می یابد و تصمیم گیری در این شرایط به كندی انجام می شود ،لذا وقتی افراد در هنگام خستگی به كاری مشغول هستند مستعد اشتباه هستند .
۲۱-ارضاء نیازها بدون توجه به توانایی
گاهی آدمی در صدد تامین نیازهای زندگی خویش برمی آید بدون آنكه تامین این نیازها با توانایی انسان هماهنگ باشد ،لذا افراد دست به اقداماتی می زنند كه ممكن است آنان را دچار اشتباه نماید.
۲۲- مشكلات خانوادگی
وقوع مشكلات خانوادگی سبب می شود افراد در یك شرایط نابسامان بسربرده و لذا افراد در این شرایط دست به اقداماتی می زنند كه ممكن است آنان را دچار اشتباه نماید لذا در جوامعی كه آسیب های اجتماعی و از هم پاشیدگی خانوادگی افزایش یابد ،باید آماده وقوع اشتباهات فراوان در جوامع بود
۲۳- نقص بدنی
افرادی كه دچار نقص بدنی هستند و با توجه به نوع نقص ،كار خویش را انتخاب نمی كنند ممكن است ناخواسته دچار اشتباه شوند.
۲۴-تقلید
خیلی از افراد سعی می كنند بدون اینكه از ظرفیت ها و توانمندیهای خویش اطلاع داشته باشند اعمال و رفتار دیگران را تقلید كنند و به همین خاطر تقلید رفتار دیگران ممكن است ناخواسته افراد را در دام اشتباهات گرفتار سازد.
۲۵-حوادث غیر مترقبه
هنگامی كه حوادث غیر مترقبه نظیر سیل ،زلزله و غیره برای انسان رخ می دهد ،افراد آموزش ندیده و در چنین شرایطی دچار تشویش فكر شده و دست به اقداماتی نسنجیده می زنند كه این خود اشتباهات فراوانی به دنبال خواهد داشت .
۲۶-رقابت با دیگران
انسان برای دستیابی به اهداف خویش به جای رقابت با دیگران ، بهتر است با خود به رقابت برخیزد و هر از چندگاهی با بررسی میزان موفقیت های خویش ،دریابد نسبت به گذشته چقدر موفق بوده است و اگر آدمی از خود شكست بخورد ، اعتماد به نفس او صدمه نمی بیند، اما اگر او با دیگران به رقابت بپردازد ،باعث می شود برای جلوگیری از شكست خود ،دست به اقداماتی حتی نسنجیده بزند كه در نهایت آدمی را در گرداب مشكلات گرفتارخواهد كرد.
۲۷-عجله
تعجیل و شتاب در زندگی و امور باعث می شود انسان فرصت لازم جهت تصمیم گیری دقیق نداشته باشد ،لذا تصمیماتی را اتخاذ می كند كه او را به اشتباهات فراوانی گرفتار می سازد.
۲۹-پذیرش مسوولیت بدون توانایی
پذیرش مسوولیت بدون توانایی زمینه ساز اشتباهات فراوان است و هر گاه در یك جامعه افراد ،بدون ارزیابی توان خویش ،آمسوولیتی را می پذیرند،اشتباهات فاحش و فراوان به وقوع می پیوندد كه گهگاه خسارتهای سنگین و جبران ناپذیری در پی دارد كه در نهایت سبب می شود آدمی با وجدان ناراحت تا پایان عمر این ناراحتیها را تحمل نماید.
۳۰-ناتوانی در برقراری ارتباط با دیگران
انسان هایی كه قادرند با دیگران بخوبی ارتباط برقرار كنند ،با گذر زمان به تجربیات ارزشمند دست می یابند و از اشتباهات دیگران پند های فراوان می گیرند و همین امر احتمال بروز اشتباه و خطا را در زندگی آنان كاهش می دهد و بر عكس افرادی كه در برقراری ارتباط با دیگران ناتوان هستند به مرور با محدودیت دید نسبت به دنیای اطراف مواجه بوده و در هنگام تصمیم گیری با اشتباهات فراوان روبرو می شوند.
۳۱-شرایط محیطی
سرمای شدید ،گرمای سوزان ،طوفان و نظیر اینها سبب می شود ،شرایط فیزیولوژیك بدن انسان تحت تاثیر واقع شده و شرایط سختی بر انسان تحمیل شود و سبب آزردگی آدمی شود و لذا انسان در این شرایط بخوبی نمی تواند تصمیم گیری نماید كه این خود می تواند احتمال بروز اشتباهات را افزایش دهد.۳۲-خطای حواس
انسان موجود كاملی نیست و حواس او نظیر بینایی،چشایی ،شنوایی و ...... ممكن است اشتباه كند و این خود سبب بروز خطاهایی خواهد شد كه ممكن است اشتباهات فراوانی به همراه خود داشته باشد.
۳۳- بی انگیزگی
اگر انسان ها انگیزه لازم برای زندگی كردن و یا كار كردن را از دست بدهند دیگر علاقه ای برای كوشش و تلاش نخواهند داشت لذا با بی تفاوتی با رویدادهای اطراف خویش روبرو می شوند و این بی تفاوتی چه بسا به همراه خود بی دقتی به همراه داشته باشد و سبب بروز اشتباهات فراوان شود.
۳۴-یادگیری بد مهارتها
ما برای انجام امور خویش باید از مهارتهای مختلف برخوردار باشیم و بخوبی آموزش ببینیم و اگر این مهارتها را بخوبی فرا نگیریم چه بسا در انجام امور با اشتباهات فراوان روبرو شویم برای مثال بعضی مهارتها كه لازمه حفظ ایمنی كار و بهداشت شغلی می باشد در صورتی كه بخوبی فراگرفته نشود چه بسا زندگی آدمی را به خطر اندازد.
۳۵-انتقام از دیگران
هنگامی كه ریشه های انتقام در وجود آدمی شكل می گیرد ،سبب می شود انسان دست به اقداماتی بزند كه به دنبال خود اشتباهات فراوانی را به همراه خواهد داشت .
۳۶-مشورت با دیگران
انسان نیازمند مشاوره است ،هر چه انسان ها بیشتر مشورت نمایند احتمال بروز خطا و اشتباهات در زندگی و كار آنان كمتر می شود.
۳۷-بی علاقگی در انتقال تجربیات به دیگران
گاهی انسان ها تجربیات مهمی كسب می كنند كه بواسطه اشتباهاتی است كه انجام داده اند و این افراد به علل مختلف این تجربیات را به دیگران منتقل نمی كنند لذا سبب می شوند دیگر افراد نیز ناخواسته دچار چنین اشتباهاتی شوند و این خود می تواند برای افراد یك جامعه سخت و گران تمام شود.
۳۸-مصرف دارو
مصرف بعضی از داروها ،عوارض جنبی به همراه خود دارد كه اگر افراد با آن آشنایی نداشته باشند ممكن است سبب بروز اشتباهات فراوان شود مانند دارویی كه سبب خواب آلودگی شده و رانندگان را دچار مخاطره می كند.
علاوه بر عوامل فوق ،عوامل دگیری نیز وجود دارند كه شما می توانید در باره آنها بیاندیشید و به دنبال آن در پی پیشگیری از وقوع آن برآیید.اگرچه بعضی از عوامل ممكن است با یكدیگر همپوشانی داشته باشند اما منظور از بیان این عوامل فرصتی برای اندیشیدن بود تا بدین وسیله بتوان درباره وقوع اشتباهات با دقت بیشتر فكر كنیم
آدمی باید بپذیرد كه اشتباه می كند و همچنین او باید مسوولیت خطاهای خویش را نیز بپذیرد و همچنین سعی نماید تجربیات بدست آمده از خطاهای خود را به دیگران بیاموزد و از این طریق از بروز اشتباه در بین دهها نفر دیگر پیشگیری نماید.
پذیرش اشتباه و قبول مسوولیت در قبال آن ،آغازی برای تفكر كردن است . یكی از مسوولیت های مهم آن كس كه اشتباه كرده است ، این است كه در مورد اشتباه خویش ،بررسی و تحقیق نماید و دلایل آن را جستجو كرده و راههای پیشگیری از وقوع دوباره آنها را بیابد و یافته های خویش را ثبت كرده و آن را به دیگران منتقل كند.
جامعه ای كه به پیشگیری از اشتباهات خویش اقدام نمی كند بطور مكرر اشتباهات خویش را تكرار می كند و روز به روز منابع خود را از دست می دهد و به سوی فقر و آسیب های اجتماعی قدم می گذارد.
تصور كنید فرزندی به دور از چشم پدر ،سیگار می كشد و یك روز پدر وی ،تصادفی او را در حال سیگار كشیدن می بیند،در این لحظه پدر به سرزنش و تنبیه فرزند می پردازد و در نهایت فرزند او به پنهان كاری رو آورده و چه بسا در آینده به دور از چشم پدر ، مواد خطرناكتری را تجربه كند.
اما ممكن است ، پدری این اشتباه فرزند خود را ببیند و آن را بپذیرد و در صدد ریشه یابی آن برآید.برای یافتن چرایی این اشتباه ،او مجبور است به جستجوی علل آن بپردازد و به این سوال پاسخ دهد كه چرا فرزند او چنین اشتباهی را مرتكب شده است ؟
او با اندیشیدن در این مورد و جستجو كردن درباره آن ،ممكن است علت ها را یافته و در جهت برطرف نمودن عوارض این اشتباه اقدام نماید و یا اینكه علت ها را نیافته و حال باید با مشورت با متخصصین ،مطالعه كردن و دقت نظر به جستجوی علل گرایش فرزند خود به سیگار بپردازد و یا حتی با پدرانی كه تجربیات مشابه او را داشته اند به تبادل نظر بپردازد.
پدر با عبور از این مراحل ممكن است به نتایج زیر برسد:
۱-تصمیم می گیرد نكات جدیدی را كه بدست آورده در برنامه ریزی زندگی خود بگنجاند تا از وقوع چنین خطایی در مورد دیگر فرزندانش پیشگیری كند.
۲- با فرزند خود صمیمی تر شده و تلاش می كند به عمق وجود او راه یافته ، زمینه را برای رفع این مشكل با كمك متخصصین فراهم كند.
۳-نتایج تجربیات خویش را به دیگران منتقل می كند تا دیگران به این مشكل گرفتار نشوند .
۴-او درمی یابد كه علل وقوع این اشتباه هم به خود او،هم فرزندش و هم شرایط اجتماعی بستگی دارد و قبول مسوولیت ها را بطور متعادل می پذیرد و همه اشتباه رخ داده را تنها بر گردن خود ، فرزندش و یا دیگران نمی اندازد .
۵-سبب می شود فرزند ،پنهان كاری نكرده و خطا را نپوشاند و در كنار پدر به برطرف نمودن عوارض ناخواسته آن اشتباه بپردازد و از مزمن شدن آن جلوگیری كند.
۶-فرزند پدر خویش را یك تكیه گاه محكم به حساب آورده و در هنگام بروز مشكلات با او مشورت می نماید.
۷-فرزند نسبت به پدر خود احساس دلبستگی می كند و در می یابد كه پدر او دارای صبر و گذشت است و از خطای او چشم پوشی كرده است و او را از خود طرد نكرده و برای او احترام و ارزش قائل شده است و باعث نگردیده كه فرزندش به دیگران پناه ببرد.
۸-فرزند تلاش می كند با پدر خود در جهت حل مشكلات مشاركت كند و لذا موفقیت سریع تر به دست می آید.
۹-فرزند بواسطه پنهان كاری دچار تشویش ونگرانی و اضطراب نمی شود و دست به اقدامات نسنجیده نمی زند و مجبور نمی شود به دروغ گویی گرایش یابد.
هنگامی كه انسان ها تحمل كمی در برابر خطاهای یكدیگر از خود نشان می دهند،زمینه برای پنهان كاری مهیا می شود و به دنبال آن دروغ گویی افزایش می یابد و به مرور انسانها ، به ریاكاری رو می آورند و این ریا كاری سبب گسترش احساس بدبینی و بدگمانی در بین اعضای جامعه می شود كه این خود همبستگی های اجتماعی میان مردم را كاهش می دهد و با گذشت زمان زمینه برای بروز بحران های اجتماعی فراهم می كند.
زمانی كه انسان ها تلاش می نمایند با قدرت خلاقیت خود چیزهای جدیدی كشف كنند و یا دست به نوآوری می زنند و در راههای جدید قدم می گذارند، به احتمال زیاد ممكن است دچار خطا و اشتباه شوند ،زیرا تجربه قبلی وجود ندارد كه انسان را از اشتباهات برحذر دارد و در صورتی كه جامعه تحمل پذیرش خطا در این گونه افراد را نداشته باشد ، انسان ها جرات قدم گذاشتن در راههای نو را ندارند و بیشتر به سوی تقلید كردن گرایش می یابند و همین امر سبب می شود اختراعات و ابداعات به ندرت در جامعه پدیدار شود كه این خود موجب می گردد به مرور جامعه ازنظر پیشرفت و ترقی از دیگر ملل عقب تر بماند و در نهایت مجبور است اختراعات و ابداعات را با بهایی سنگین خریداری نماید.
ادوارد دو بو نو پدر تفكر خلاق در كتاب مهارت در اندیشیدن بیان می كند: در پزشكی كشفیاتی بزرگ صورت گرفته است كه بوسیله مشاهدات اتفاقی،تصادف و یا اشتباه به دست آمده اند.
در پایان باید بیان كنیم آیا در مورد پذرش اشتباهات و یادگیری از آنها و پیشگیری از وقوع آنها ،جامعه از آموزش های لازم برخوردارست ؟
آیا افراد در صورت اشتباه كردن ،شجاعت آن را دارند كه آن را بپذیرند و به دور از پنهان كاری تلاش نمایند تا بار دیگر خود و دیگران را به دام آن گرفتار نسازند؟
آیا ما فراگرفته ایم ،اگر كسی دچار اشتباه شد و با شجاعت خطاهای خود را پذیرفت ،صادقانه به یاری او شتافته و به او كمك كنیم ؟
این سوالاتی است كه باید درباره آن ها فكر كنیم و بیندیشیم و بدون شك بی توجهی به آنها ممكن است روزی آدمی را به عواقب ناخوشایند آن دچار سازد.