فروردین ماه مهرگان

نوروز را همه می شناسیم و به آن می بالیم طلوع سال جدید است و سرآغاز به كارگیری اندیشه های جدید. جشن نوروز را در گذشته های دور جشن سپندارند یاجشن «فروهرگان» می گفته اند . در این ایام ارواح درگذشتگان به زمین می آیند و مردم ایران به احترام آنها خانه تكانی می كنند و به پاكیزگی و زدودن آلودگی ها می پردازندو سفره می گسترندو نو می پوشند و شادی می كنند تا ارواح راضی و خرسند از زمین بازگردند. این توجه به جشن ارواح در آیین های دیگر و به ویژه در آیین مقدس اسلام و در شیعه نیز رایج است مثل برگزاری آیین نیمه برات كه در شب پانزدهم شعبان برگزار می شود و مردم با خوردن یا ارسال شیرینی و حلوا به خانه یكدیگر از ارواح درگذشتگان یادو تجلیل می كنند. در عین حال شاید این عید ارواح سمبل و نمادی باشد برای روح زندگان و تجدید حیات تازه روح . زیرا كه درایام نوروز آدمی زادگان اعمالی را انجام می دهندو مراسمی را بر پا می دارند كه روح آنان را جلا می دهد. گردگیری لوازم منزل و خانه تكانی كردن، لباس نو و تمیز پوشیدن ، به دیدار دوستان و عزیزان رفتن ،فروگذاشتن كینه هاو نفرت ها و آشتی كنان هاو به مهمانی رفتن و مهمان پذیرفتن ، هدیه دادن و هدیه گرفتن ، به صحرا رفتن و به سبزه نگریستن ، خوردن غذاهای تازه و تناول اغذیه سنتی و سالم ، شیرینی خوردن و تعارف كردن و از همه بالاتر و مهم تر چندروزی شاد بودن و دل از غم دنیا گسستن، همه و همه در سلامت روح و تجدید روحیه انسان تأثیر بی نهایت دارد.(فروهرهای مردان پاكدین و زنان پاكدین سرزمین های ایران رامی ستاییم ،فروهرهای مردان پاكدین و زنان پاكدین همه سرزمین ها را می ستاییم ) فروردین پشت كرده و از پس قرنهاو قرنها جشن فروردین گان به ما رسیده است و آن را هرسال گرامی تر و با شكوه تر برپای می داریم چرا كه نشانی از باورهای كهن و دیرینه ما است و یادگار تاریخ كهن ارجگذاری به شكوه راستین انسان و احترام و بزرگداشت آنچه كه روشن است و به آنچه كه پاك است.
در ادبیات منظوم ما ، صدها و هزاران بیت در قالب های غزل ، قصیده، قطعه و انواع دیگر برای نوروز سروده شده كه مردم سرزمین ایران كم و بیش با آن اشعار آشنایی دارندو بسیاری از آنها را خوانده یا شنیده اند اما در متون نثر فارسی از نوروز كمتر سخن به میان آمده است.پس از زردشت ، كسی كه بیش از همه نوروز را ستوده خیام است در نوروزنامه كه منسوب بدو است و دیگر ابوریحان دركتاب »آثارالباقیه» . دیگر مؤلفان متون كهن نیز گاهی مختصری از جشن نوروز را بیان داشته اند ، همچنین از مهرگان. در باره نوروز در شعر فارسی مكرر سخن به میان آمده و ابیات و اشعار مربوط به نوروز و عید بارها جمع آوری شده و به چاپ رسیده اند اما از نوروز نویسی های منثور تاكنون كمتر سخن گفته شده است. بنابراین نمونه هایی از گفتار نویسندگان و مورخان گذشته در مورد نوروز دراین جا ذكر می شود. (این روز را نوروز گویند زیرا كه سر سال باشد و شب با روز برابر شود وسایه ها از دیوارها بگذرد و آفتاب از روز نهان افتد و رسم مغان اندر روزگار پادشاهی ایشان چنان بودی كه خراج ها اندر این روز افتتاح كردندی و دراین روز جمشید به حرب دیوان رفت و با ایشان كارزار كرد و همه را مقهور كرد و در نوروز بزرگ باز آمد با ظفر و فیروزی و غنیمت فراوان. پس آن روز كه جواهر غنیمت آورده بود بر تخت خویش انبار كرد تا هركس ببیند و آفتاب از روزن اندر افتادو همه خانه از عكس آن روشن گشت بدین سبب او را »شید» لقب كردندو شید به پارسی روشنایی بود و آفتاب را بدین سبب خورشید گویند كه خود قرص آفتاب باشد و شید روشنایی . واندراین روز جایها را آب زنند كه این روز نام فرشته ای است كه بر آب نگهبان است به قول ایشان ) (زین الاخباز عبدالحی گردیزی تألیف ۴۴۰ هـ ـ . ق ) (فرخی روی به چغانیان نهاد و چون به حضرت چغانیان رسید بهارگاه بودو امیر به داغگاه و داغگاه عظیم خوش جایی است ) چهارمقاله نظامی عروضی تألیف ۵۵۲ هـ ـ.ق (جمشید گفت بر سبیل خطبه كه ایزدتعالی ورج (ارج) و بهای ما تمام گردانید و تأیید ارزانی داشت و در مقابله این نعمت ها بر خویشش واجب گردانیدیم كه بارها عدل و نیكویی فرماییم و آن روز جشن ساخت و نوروز نام نهاد و ایزد عز ذكره را پرستش كرد و شكر گزارد و زاری نمود و حاجت خواست كه در روزگار او هم آفات از قحط و وبا و بیماریها و رنج ها از جهان بردارد. الهام یافت كه تا جمشید در طاعت یزدان پرستی است و اعتقادو نیت درست دارد این دعا به اجابت مقرون باشد) (فارسنامه ابن بلخی تألیف ۵۱۰ ه-.ق) (عالم دركله ربیعی بود و جهان در حله طبیعی ، خاك بساتین پرنقش آزری بودو فرش زمین پردیبه رومی و ششتری و برج های چمن پرزهره و مشتری (مقامات حمیدی تألیف ۵۵۱ ه-.ق) (به حكم ضرورت سخن گفتیم و تفرج كنان بیرون رفتیم در فصل ربیع كه صولت برد آرمیده بود و اوان دولت ورد رسیده. درختان را به خلعت نوروزی قبای سبز ورق در برگرفته واطفال شاخ را به قدوم موسم ربیع كلاه شكوفه برسرنهاده) (گلستان سعدی تألیف ۶۵۶ ه-.ق)
(نخستین روز فروردین روز نوروز است كه اولین روز سال نو است و نام پارسی آن بیان كننده این معنی است. نزول باران و برآمدن شكوفه ها و برگ آوردن درختان تا هنگام رسیدن میوه ها و تمایل حیوانات به تناسل و آغاز نو تا تكامل و ذبول در ایام نوروز و بهار طی شود این بود كه نوروز را دلیل پیدایش و آفرینش جهان دانستند و گفته اند در این روز بود كه خداوند افلاك را پس از آنكه مدتی ساكن بودند به گردش در آورد و ستارگان را پس از چندی توقف ، گردانیدو آفتاب را برای آنكه اجزای زمان از سال و ماه و روز به آن شناخته شود آفرید و آغاز شمارش از این روز شد و گفته اند خداوند عالم سفلی را دراین روز آفرید و كیومرث در این روز به شاهی رسید و این روز جشن او بود كه به معنای عید او است و نیز گفته اند خداوند در این روز خلق را آفریدو این روز و روز مهرگان تعیین كننده زمان هستند چنان كه ماه و آفتاب فلك را تعیین می كنند ) (آثارالباقیه ابوریحان تألیف ۳۹۰ ه-.ق) (اما سبب نهادن نوروز آن بوده است كه چون بدانست كه آفتاب را دو دور است یكی آنكه هر سیصد و شصت و پنج روز و ربعی از شبانروز به اول دقیقه حمل باز آید به همان وقت و روز كه رفته بود بدین دقیقه بتواند آمدن چه هرسال از مدت همی كم شود و چون جمشید آن روز دریافت نوروز نام نهادو جشن آیین آورد. هركه روز نوروز جشن كند و به خرمی پیوندد تا نوروز دیگر عمر در شادی و خرمی گذارد ) (نوروز نامه منسوب به خیام تألیف ۴۹۵ ه-.ق) و بدین سان نوروز را و بدین سال بهار را پیشینیان ستوده اند زیرا كه به قول خیام »پیشانی سال نو» است و همه پاكان و نیكان را آفرین می گوییم كه با روز نو، اندیشه نو و نهادی روشن و سرشتی پر از خوبی ها و مردمی ها را در نهاد خویش پذیرا باشند.

منبع : خبرگزاری ایسنا