نظام بانکی، مرغ عروسی و عزای دولت نهم

سخنان ریاست محترم جمهوری در مصاحبه تلویزیونی را می توان پایانی بر دوره نفی آموزه های علم اقتصاد و نقطه آغازی برای دوران باقی مانده از دولت نهم تلقی کرد. در این سخنان مطالبی مطرح شده که اگر به عنوان نظرات جدید دولت نهم محسوب شود، می تواند برای آینده اقتصاد کشور مایه بهبود و امیدواری باشد زیرا در این سخنان بارقه هایی از امید به چشم می خورد که بالاخره واقعیت های اقتصادی توانسته است بر ساده انگاری رایج غلبه کرده و دولت نهم را نیز تسلیم خود کند.
سخنان رئیس جمهور این بار نیز از برخی اشکالات و ایرادات سرشار بود اما در این مختصر، تنها نظرات ایشان در خصوص نظام بانکی مورد نقد و بررسی قرار می گیرد.
البته انحصار این نوشتار به نظام بانکی به مفهوم نادیده گرفتن یا کم اهمیت نشان دادن سایر حوزه ها نیست. اما به دلیل آنکه نظام بانکی از مدافعان جدی بی بهره است و مظلومانه مورد تهاجم همه جانبه و همه کس قرار می گیرد و کسانی که باید از آن دفاع کنند، به هر دلیل از آن دفاع نمی کنند، ضرورت پرداختن به این سخنان دوچندان می شود زیرا نظام بانکی در هر اقتصاد مانند شبکه خون رسانی بدن است که باید از آن صیانت جدی شود.
در سخنان رئیس محترم دولت نهم یکی از عوامل مهم و موثر بر پدیده تورم، بازارهای پولی و همچنین سیاست های پولی معرفی شد که به طور خلاصه به بررسی نظرات ایشان می پردازیم؛
۱) از اینکه برای اولین بار (همانند همه اولین بارهای دولت نهم) پدیده تورم به عنوان یک پدیده اقتصادی به رسمیت شناخته شده و نه تنها وجود آن انکار نشد و همچنین در پیدایش و رشد آن عوامل تخیلی به عنوان علت تورم معرفی شدند، مایه امیدواری است. البته هم وزن نشان دادن علت ها و دلایل نکته ضعف اساسی این مساله است.
۲) رئیس محترم دولت اعلام کردند که برخی بانک های کشور با استفاده از خلاء مدیریت بانک مرکزی در دوره جابه جایی رئیس کل موجب افزایش حجم پول و افزایش نقدینگی شده اند. این سخن از چند زاویه قابل نقد است؛
الف) هر چند رئیس جمهور اقتصاد نخوانده اند و ما نیز متوقع نیستیم که ایشان مفاهیم علم اقتصاد و کارکردهای آن را بدانند، اما با توجه به آنکه معاون اول ایشان مدرس «پول و ارز بانکداری» در دانشگاه های کشور هستند، حداقل انتظار آن است که معاون اول رئیس جمهور مشاوره لازم و قابل قبولی را به رئیس جمهور ارائه فرمایند تا چنین اشتباه فاحشی در کلام رئیس جمهور رخ ندهد.
ب) از الفبای مباحث بازار پول است که خلق پول و افزایش نقدینگی محصول یک دوره کوتاه مدت چندروزه نیست که در دوره خلاء مدیریت بانک مرکزی رخ داده باشد.
ج) بانک مرکزی هیچ گاه دچار خلاء مدیریت نشده، انتصاب ریاست بانک مرکزی در همان روز خداحافظی رئیس قبلی رخ داده است، لذا منظور از خلاء مدیریت در این سخن روشن نیست.
۳) سخنان رئیس جمهور چنین القا می کرد که بانک های کشور دارای اختیارات موسع و همچنین برخوردار از استقلال در سیاست ها و برنامه ها هستند. از بدیهیات نظام بانکی کشور ما آن است که کلیه بانک های کشور در اختیار دولت هستند، حتی بانک های به ظاهر خصوصی نیز به شدت تحت اختیار و تصمیم دولت قرار دارند. حال چگونه آقای رئیس جمهور بانک های کشور را به عنوان یک نهاد مستقل معرفی می کنند که قادر هستند هرگونه که می خواهند، عمل کنند؟
۴) زمانی که آقای رئیس جمهور در تریبون های عمومی در همه شهرها و روستاها نظام بانکی هموار مطیع و فرمانبردار را متهم به کارشکنی و عدم اعطای تسهیلات به متقاضیان می کردند خود به خوبی می دانستند که نیازی به طرح این مطالب در سخنرانی ها نیست زیرا بانک ها چاره یی جز اطاعت ندارند اما جهت جبران ناکامی ها یا فراهم کردن زمینه کامیابی هاست که بر سر بانک ها فریاد اعتراض بلند می کنند. لذا در این مقطع نیز بانک های کشور را این گونه به عنوان مقصر معرفی کردن، تایید همان سخن همیشگی است که بالاخره جز دولت و رئیس آن، همه باید مقصر باشند.
رئیس محترم دولت جهت نشان دادن عدم همراهی بانک ها با منویات و اراده ایشان، حتی برخی مدیران منصوب شده توسط دولت نهم را تنها به دلیل همراهی نکردن با سیاست های انبساطی دولت برکنار کردند. حال نظام بانکی که آن همه نیز بر خلاف نظرات کارشناسی و تجربی خویش آن سیاست های غیرقابل دفاع را اجرا می کرد، امروز دوباره متهم شده است. چنین برخوردی با نظام بانکی خصوصاً کارشناسان خدوم و زحمتکش این نظام دور از انصاف است.
۵) رئیس دولت نهم در فراز دیگری از سخنان خویش موسسات مالی و اعتباری دارای مجوز و فاقد مجوز را به عنوان شریک نظام بانکی معرفی کردند و حتی مدعی شدند که این موسسات به اقتصاد کشور خیانت کرده اند.
در این سخن نیز نکات مختلفی قابل ذکر است؛
الف) این سخن که موسسات مالی و اعتباری فاقد مجوز نباید در بازارهای پولی به فعالیت های بانکی بپردازند، امر بسیار درست و قابل قبولی است و بر این اساس نیز در دولت گذشته، جهت ساماندهی بازارهای غیرمتشکل پولی لایحه یی به مجلس ارائه شد که هنوز هم در پیچ و خم قوه مقننه گرفتار است. امید است دولت نهم با جدیت تمام شرایطی در اقتصاد کشور فراهم آورد که موسسات فعال در حوزه پولی و بانکی مجوز لازم را از بانک مرکزی دریافت کنند.
ب) اینجانب هیچ مسوولیت و حتی همکاری محدودی با هیچ یک از موسسات مالی و اعتباری نداشته و ندارم و مسوولیت دفاع از این موسسات نیز برعهده اینجانب نیست، اما چون مدیران و کارکنان این موسسات حتی از حقوق خود نیز دفاع نمی کنند و از طرف دیگر چون در سخنان رئیس محترم جمهوری چنین القا شد که این موسسات را «مخالفان سیاسی دولت نهم» ایجاد و اداره می کنند، جهت استحضار رئیس محترم دولت اشاره می کنم که هیچ یک از موسسات مالی و اعتباری بزرگ و مشهور به اردوگاه اصلاح طلبان وابستگی نداشته و ندارند و از طرف دیگر، اکثریت این موسسات مالی و اعتباری وابسته به نهادهای عمومی یا دولتی هستند. موسساتی مانند موسسه مالی و اعتباری سینا (بنیاد)، مهر (بسیجیان)، انصارالمجاهدین، قوامین و...
۶) ریاست محترم جمهوری در تجزیه و تحلیل بازارهای پولی همانند سایر مباحث به ارائه برخی آمار و ارقام پرداختند که نه تنها با یکدیگر تناقض داشتند بلکه فاقد مبنا و سند رسمی محسوب می شوند. از ریاست محترم جمهوری پذیرفته نیست در یک اظهارنظر رسمی اطلاعاتی را بیان کنند که فاقد بدیهی ترین استانداردهای علمی باشد. ریاست محترم جمهوری اشاره کردند که یکی از موسسات مالی و اعتباری با داشتن ۵۰ میلیون تومان سرمایه، سه هزار میلیارد تومان خلق پول کرده است. با یک حساب سرانگشتی روشن می شود که این موسسه باید شصت هزار برابر سرمایه خویش تسهیلات داده باشد که پذیرفتنی نیست.
۷) در سخنان رئیس جمهور اشاره شد که بانک ها با انتشار چک پول به خلق پول دست زده اند، این سخن رئیس جمهور سخن بسیار پسندیده و درستی است. در گذشته نیز دولت قبلی معتقد بود که جهت جلوگیری از خلق پول توسط بانک ها (انتشار چک پول) بایستی بانک مرکزی به انتشار اسکناس های با قطع بزرگ تر (۱۰ و ۵۰ هزار تومانی) بپردازد که البته با مخالفت همفکران دولت فعلی روبه رو شد و مانع شدند تا دولت قبلی به انتشار این اسکناس ها بپردازد.
حال امیدواریم با انتشار اسکناس های با قطع بزرگ تر، جلوی این معضل اقتصادی گرفته شود.
نکات مطرح شده تنها بررسی و نقد یکی از عواملی است که در سخنان ریاست محترم جمهوری مورد اشاره قرار گرفته بود، امید است سایر عوامل و موضوعات نیز توسط کارشناسان و همکاران دولت مورد بحث و بررسی قرار گیرد تا ان شاءالله شاهد کاهش مشکلات و موانع رشد و شکوفایی اقتصاد کشور باشیم.

سعید شیرکوند

منبع : روزنامه اعتماد