مهترین آثار دیمیتری شوستاکوویچ

دیمیتری شوستاکوویچ هنرمندی بسیار پرتوش و توان بود، و در طول بیش از پنجاه سال آفرینش هنری، دهها اثر زیبا و ماندگار از خود به جا گذاشت.
فهرست رسمی آثار او که به ترتیب سال تولید شماره بندی شده است، ۱۴۷ اثر را در بر می گیرد. از قطعات کوچکی که در نوجوانی تصنیف کرده است (اسکرتسو، اپوس یک) تا آخرین اثرش سونات برای ویولا (اپوس ۱۴۷) که چند روز پیش از مرگ به پایان رساند.
اما شمار واقعی آثار شوستاکوویچ بیشتر است. در آرشیو موسیقی رسمی دولت روسیه ۲۳۷ اثر به نام او ذکر شده است. در این فهرست همچنین از آثاری یاد شده است که زیر شماره ای مکرر به ثبت رسیده اند، یا آثاری که در طول سالها مهجور مانده، به فراموشی افتاده، و یا برخی آثار (حد اقل ۱۰ اثر) که به کلی مفقود شده اند.
در زیر فهرستی از کارهای مهمتر شوستاکوویچ آمده است، شامل آثاری که همچنان در رپرتوارهای معتبر جایگاهی ویژه دارند.
▪ سمفونی ها:
از ۱۵ سمفونی شوستاکوویچ، آثار زیر شهرت و اعتبار بیشتری دارند:
ـ سمفونی شماره یک، سال ۱۹۲۳ - ۱۹۲۵، اپوس ۱۰، زمان تقریبی ۳۲ دقیقه.
ـ سمفونی شماره ۴، ۱۹۳۵ - ۱۹۳۶، اپوس ۴۳، ۶۲ دقیقه.
ـ سمفونی شماره ۵، ۱۹۳۷، اپوس ۴۷، ۴۵ دقیقه.
ـ سمفونی شماره ۷ (لنینگراد)، ۱۹۴۱، اپوس ۶۰، ۷۰ دقیقه.
ـسمفونی شماره ۱۰، ۱۹۵۳، اپوس ۹۳، ۵۱ دقیقه.
ـ سمفونی شماره ۱۳، ۱۹۶۲، اپوس ۱۱۳، ۵۹ دقیقه. سمفونی با کلام با استفاده از اشعاری از یوگنی یفتوشنکو. مقامات فرهنگی اتحاد شوروی، اجرای این اثر را که به "سمفونی بابی یار" هم معروف است، منع کرده بودند.
▪ کنسرتوها:
دیمیتری شوستاکوویچ ۲ کنسرتو ویولن، ۲ کنسرتو ویولونسل و ۲ کنسرتو پیانو دارد، که همه آنها از کارهای برجسته او به شمار می روند.
▪ آثار مجلسی:
کارشناسان و دوستداران موسیقی کلاسیک امروزه به طور کلی برای آثار مجلسی دیمیتری شوستاکوویچ، ارزشی بیش از کارهای ارکستری و صحنه ای او قائل هستند.
او ۱۵ کوارتت برای سازهای زهی نوشته که ساختاری کمابیش سنتی دارند و به فرم آثار بتهوفن و فرانتس شوبرت در این قالب نزدیک هستند. از میان کوارتت های شوستاکوویچ آثار زیر اهمیت بیشتری دارند:
کوارتت شماره ۲، اپوس ۶۸ که در سال ۱۹۴۴ تصنیف شده، از پرمایه ترین، عمیق ترین و در عین حال سیاه ترین آثار شوستاکوویچ است.
کوارتت شماره ۳، اپوس ۷۳ آ، که با ارکستراسیون پرشور و هیجان رودولف بارشای معروفیت بیشتری دارد.
شوستاکوویچ و همسرش در میان داوید اویستراخ و مستیسلاو راستروپوویچ. شوستاکوویچ بسیاری از قطعات ویولون و ویولونسل خود را برای این دو دوست هنرمندش تصنیف کرده است
کوارتت شماره ۸، اپوس ۱۱۰، از بالغ ترین و مؤثرترین آثار شوستاکوویچ است. او این اثر را در سال ۱۹۶۰ طی چند روز هنگام دیدار از شهر درسدن در آلمان شرقی ساخت و آن را به "قربانیان جنگ و فاشیسم" تقدیم کرد.
اما پیرامون این اثر زیبا همواره بحثهای فراوان جریان داشته است. برخی عقیده دارند که "جنگ و فاشیسم" تنها بهانه ایست تا آهنگساز در این اثر با لحنی پر سوز و گداز از سرگذشت اندوهبار خود و سرنوشت تلخ میهن خود بگوید.
تردیدی نیست که این اثر از شخصی ترین آثار آهنگساز به شمار می رود. به قول کارل سندبرگ، شاعر آمریکایی، "شوستاکوویچ این اثر را با خون دل نوشته است."
در موومانهای اول و آخر کوارتت هشتم، آهنگساز با چهار نت حزن آلود، حروف اول نام و نام خانوادگی خود را تکرار می کند و آشکارا می گوید که از خویشتن است که سخن می گوید.
کوارتت شماره ۱۰، اپوس ۱۱۸، سال ۱۹۶۴
کوارتت شماره ۱۵، اپوس ۱۴۴، سال ۱۹۷۴.
▪ کارهای صحنه ای:
دماغ، اپرا در سه پرده بر پایه داستان گوگول، اپوس ۱۵، ۱۹۲۷ - ۱۹۲۸، اولین اجرا: لنینگراد در سال ۱۹۳۰. طول اثر: ۱۰۵ دقیقه.
لیدی مکبث اهل منطقه متزنسک، اپرا در چهار پرده، اولین اجرا: لنینگراد ۱۹۳۴، طول اثر: ۱۷۰ دقیقه.
کاترینا اسمائیلووا، برداشتی تازه از اپرای لیدی مکبث، اپوس ۱۱۴، اولین اجرا: مسکو ۱۹۶۳، طول اثر: ۱۷۰ دقیقه.
▪ سویت ها:
دیمیتری شوستاکوویچ برای نزدیک ۵۰ فیلم و تئاتر موزیک متن نوشته است، سپس بسیاری از آنها را در قالب سویت هم ارائه کرده که معروفیت بیشتری دارند:
ـ سویت بر پایه موزیک متن فیلم "بابل جدید"، اپوس ۱۸ آ.
ـ موزیک متن نمایش ساس (اثر مایاکوفسکی)، ۱پوس ۱۹، ۱۹۲۹
ـ سویت بر پایه باله "عصر طلایی" اپوس ۲۲ آ، ۱۹۳۲
ـ سویت بر پایه موزیک متن فیلم "سقوط برلین"، اپوس ۸۲ آ، ۱۹۴۹
ـ سویت بر پایه موزیک متن فیلم "هملت"، اپوس ۱۱۶، سال ۱۹۶۴
ـ سویت ۱ (اپوس ۳۸) و سویت ۲ (اپوس ۳۸) برای ارکستر جاز
ـ چهار باله سویت، از ۱۹۴۹ تا ۱۹۵۳.
▪ کارهای آوازی:
ترانه هایی بر پایه اشعاری از قوم یهود، ۱۱ ترانه برای صدای مرد و زن، اپوس ۷۹. این اثر را شوستاکوویچ به دو صورت تصنیف کرده است: برای پیانوی سولو و برای ارکستر.
اعدام استپان رازین، اپوس ۱۱۹، موسیقی ارکستری بر شعری از یفتوشنکو، برای صدای باس و همسرایی مردان و زنان.
قطعاتی بر پایه شش شعر از مارینا زوتایوا (شاعره نامداری که مخالفت او با نظام شوروی معروف خاص و عام بود)، اپوس ۱۴۳، سال ۱۹۷۳.
▪ آثار پیانویی:
ـ سوناتهای پیانویی ۱ و ۲
ـ تریوهای پیانویی ۱ و ۲
ـ ۲۴ پرلود و فوگ، اپوس ۸۷، سال ۱۹۵۲