حلقه اتصال/گذر از آماتوریسم

از همان سالها بود كه با روشن بینی مسئولین از سیاسی گرفته تا ورزشی این رشته توانست موانع بازدارنده را از پیش رو بردارد و قدم به فضای تازه ای بگذارد كه اولین اثر آن هجوم بازیكنان ایرانی به اروپا و شناخت فوتبال جهان از ایران بود. تاریخ را دوره های مختلف می سازند و دوره ها را انسان ها. در فوتبال نیز بازیكنان سازندگان دوره هایی به حساب می آیند كه تاریخ فوتبال را شكل بخشیده اند. هر دوره و دهه در فوتبال برای خود شگفتی هایی دارد و تعدادی قهرمان در آن بدعت گذار سبك ها و شیوه هایی می شوند كه گاه بیش از نیم قرن در اذهان باقی می ماند. تاریخ هنوز لژیونر شدن بزرگانی مانند دی استفانو، پوشكاش، كرایف، پلاتینی، كیگان، مارادونا و... را در برگ برگ زرین خود به یادگار دارد. افتخارات را نیز مجموعه بازیكنان می سازند كه گاه اتفاق می افتد كه تعدادی بازیكن در یك مقطع تاریخی ظهور می كنند و در روند جامعه شان تأثیر می گذارند. از این دست اتفاقات در دهه سی میلادی ایتالیا، دهه پنجاه برای مجارستان و خیلی از كشورها به وقوع پیوسته است. در فوتبال ایران نیز این تحول شكل گرفت. البته در این میان تطبیق فرهنگ، زبان و روحیه حرفه ای خیلی مهم است و در اینجاست كه تفاوت ها دیده می شود. از علی دایی و یا وحید هاشمیان، مهدی مهدوی كیا كه سالها دوام می آورند و یا در آن سو رسول خطیبی و یا علی موسوی كه حضور آنها به سال هم نرسید. به هر صورت حضور بازیكنان ایرانی در لیگ های خارجی در واقع حلقه گذر از آماتوریسم تلقی می شود. امروز در عرصه فوتبال آسیا و اروپا، ایرانیان نیز سهمی دارند. لژیونرهای جوان فوتبال ایران راه را برای آیندگان باز گذاشته اند تا با حضور در میدانهای جهانی و دنیای حرفه ای فوتبال، اندازه های فوتبال كشور را نیز وسیع تر كنند. تأثیر عمده حضور بازیكنان ما در اروپا و دیگر قاره ها در سالهای آینده مشخص خواهد شد در این مقاله سعی نمودیم از لحاظ آماری حضور بازیكنان ایران حاضر در لیگ های خارجی را بررسی كنیم.
لژیونرها
سابقه حضور بازیكنان ایرانی در باشگاه های خارجی به ده ها سال قبل باز می گردد.
مرحوم حسین صدقیانی نخستین مربی تیم ملی فوتبال ایران، نخستین ایرانی حاضر در باشگاه های خارجی محسوب می شود. صدقیانی در تیم شارلروا بلژیك بازی می كرد و بعد از پایان تحصیلاتش به ایران بازگشت، یك سال بعد از مرحوم صدقیانی، یك دروازه بان به نام «حسینعلی خان سردار» پیراهن سروت ژنو سوئیس را برتن كرد و جالب این كه یك بازی برای تیم ملی بلژیك نیز انجام داد، به همین ترتیب طی ده ها سال، تعدادی از بازیكنان ایرانی، فارغ از هیاهو و تبلیغات، مدتی را در تیم های نه چندان سرشناس خارجی سپری كردند. از بهزاد فراهانی- هنرمند تأتر و سینما- كه یك سال با تیم رمس در دسته دوم فرانسه تمرین می كرد هر چند شانس بازی به دست نیاورد تا منصور رشیدی كه آزمون های فنی پزشكی باشگاه بایرن مونیخ را پشت سرگذاشت یا ناصر حجازی كه اگر فدراسیون فوتبال در سال ۱۳۵۷ رضایت نامه معتبری برای او صادر می كرد به تیم منچستر یونایتد می پیوست.
ایرج دانایی فرد و آندرانیك اسكندریان بعد از جام جهانی ۱۹۷۸ به عضویت تیم كاسموس درآمدند و همان سال پرویز قلیچ خانی با این كه قبل از جام جهانی از تیم ملی ایران خط خورد اما به عضویت تیم سن خوزه درآمد. محمدرضا عادلخانی نیز به واسطه تحصیل در آلمان در تیم های اوبرهازن و برانشویك توپ زد و پس از آن بازیكن تیم های تاج سابق و ملی شد. حسن روشن نیز اولین ایرانی بود كه راهی كشورهای حوزه خلیج فارس شد. روشن در سال ۱۳۵۶ به تیم الاهلی دوبی پیوست و این تیم را در كسب یكی از دو عنوان قهرمانی اش در طول تاریخ فوتبال امارات یاری رساند. البته حسن روشن سپس عازم باشگاه های آمریكا شد و در تیم های «فورت لادردا» و تیم داخل سالن آمریكن ایندوروساكر بازی كرد. ابراهیم قاسمپور را نیز می توان پرسابقه ترین لژیونر ایرانی محسوب كرد، قاسمپور نزدیك به ۱۵ سال در تیم های الشعب امارات، السد، الریان و العربی قطر و همچنین الاهلی مصر بازی كرد.
موج دوم مهاجرت بازیكنان ایرانی به باشگاه های نه چندان مطرح خارجی در دهه ۸۰ و نیمه نخست دهه ۹۰ میلادی صورت گرفت. رضا احدی و حمید علیدوستی به آلمان رفتند و در رقابت های سری B بوندس لیگا بازی كردند. احدی در تیم «روت وایس افرد» تیم دوم شهر بوخوم و علیدوستی در باشگاه زالمور بازی كرد و با توجه به مقررات وقت این دو بازیكن به علت عضویت در باشگاه های خارجی شش ماه از تیم ملی محروم شدند! جالب آن كه رسانه های معدود ورزشی نیز نمی توانستند هیچ خبری و یا عكسی از بازیكنان به چاپ برسانند. حمید علیدوستی طی ۳۰ بازی در فصول ۸۶ و ،۸۷ ده گل به ثمر رساند و احدی نیز در ۱۸ بازی در بوندس لیگا B به میدان رفت و یك گل را به نام خود ثبت كرد.
علاوه بر این، بازیكنانی نظیر عبدالرضا برزگری، حسین فركی، ناصر محمدخانی، عبدالعلی چنگیز، محسن عاشوری، حسن شیرمحمدی، امیر قلعه نویی، صمد مرفاوی، فرشاد پیوس، افشین پیروانی، حمید درخشان، مرتضی كرمانی مقام، مجید نامجو مطلق و حمید فرزام نیا، شاهین و شاهرخ بیانی و... سابقه حضور در تیم های حوزه خلیج فارس را دارند.
مهمترین دلیل مهاجرت این بازیكنان به باشگاه های نه چندان قدرت مند و مطرح عربی درآمدهای مالی بالاتر از فوتبال آماتور و كم درآمد ایران بود.
آغاز حركت جدید
رقابت های جام ملت های آسیا در سال ،۱۹۹۶ نقطه عطفی در تاریخ فوتبال ایران بوجود آورد. تعطیلی هم زمان بوندس لیگا و این مسابقات توجه ویژه فوتبال جهان به آسیا و تمركز مربیان خارجی به این قاره فرصت مناسبی شد تا فوتبال ایران ابعاد جهانی پیدا كند.
علی دایی و كریم باقری راهی آرمینیا بیلفلد شدند و خداداد عزیزی نیز به ا ف ث كلن پیوست. در همان سال دایی در رده بندی فیفا جزو ۵۰ نفر برتر قرار گرفت و باقری پس از رونالدو جایزه بهترین گلزن سال ۹۷ جهان را به دست آورد. درخشش دایی به حدی بود كه بایرن مونیخ با پرداخت چهار میلیون مارك او را در اختیار گرفت. در همان سال بایرینها برای به دست آوردن ینس یرمیس ۵/۱ میلیون مارك و حسن سالی حمیدزیج ۲ میلیون مارك پرداختند و پس از این سه بازیكن بود كه موج حركت حضور بازیكنان ایرانی به لیگ های معتبر دنیا شدت گرفت كه فهرست این بازیكنان به شرح زیر است.
مهرداد میناوند(اشتروم گراتس اتریش)، علیرضا منصوریان(اشكودا زانتی یونان، سنت پائولی آلمان)، مهدی مهدوی كیا(بوخوم و هامبورگ)، مهدی پاشازاده(بایرلوركوزن، فورتو ناخكن، راپیدوین، اشتروم گراتز و آدمیرواكر)، داریوش یزدانی(بایرلوركوزن آلمان و شالروا بلژیك)، نیما نكیسا(وریا كاوالا یونان)، رضا ترابیان(استاندارد لیژ بلژیك)، سرژیگ تیموریان(ماینس آلمان)، سیروس دین محمدی(ماینس آلمان)، علی موسوی(بایرلوركوزن و فورتانا كلن آلمان، رسول خطیبی(هامبورگ)، وحید هاشیمیان(هامبورگ، بوخوم و بایرن مونیخ)، سهراب بختیاری زاده (ارزروم اسپورتركیه)، علی لطیفی(آدمیرواكراتریش)، محمدرضا مهدوی و محمدرضا امامی فر(شارلروا بلژیك)، محمد خاكپور(وان اسپور تركیه)، فراز فاطمی(اف ث اگالویونان).
هر چند در همین مدت چندین بازیكن ایرانی در لیگ های عربی، شرق آسیا و حتی آسیای میانه نیز مشغول شدند مانند:
هاشم حیدری(الاهلی دوبی)، علی كریمی(الاهلی دوبی)، علی اصغر مدیرروستا(الاهلی فجیره)،حسین خطیبی (النصر كویت)، اكبر یوسفی (گیلانگ سنگاپور، الاهلی فجیره)، فرهاد مجیدی(الوصل دوبی)، علیرضا واحدی نیكبخت(الوصل دوبی)، جواد كاظمیان(الاهلی دوبی)، رسول خطیبی و ستار همدانی(النصر امارات)، حسین كعبی(القطر)، رضا شاهرودی(دالیان وندا چین)، حمید استیلی(گیلانگ سنگاپور)، رضا رضایی منش(گیلانگ سنگاپور)، حسن شیرمحمدی(پورانگ شانگهای چین)، مهدی هاشمی نسب و فیروز محمودی(كوپتداق عشق آباد تركمنستان).
فوتبال حرفه ای، فوتبال بین المللی
برای بدست آوردن موفقیت در ورزش، مسلح شدن به علم روز و همچنین داشتن ارتباطات بین المللی از مهمترین عوامل است.
موج فزاینده و رو به رشد فوتبال در دنیا و در كشورهای صاحب نام در این رشته ورزشی كاملاً به صورت یك رقابت پرشور در بین این كشورها در آمده و متولیان فوتبال در جهان همه توان خود را معطوف زیباتر و جذابتر كردن آن كرده اند.
جایگاه فوتبال ما در این چند سال اخیر اصولی تر و محكمتر شده است.
شور و اشتیاقی كه بعد از پیروزی های مهم ورزشی و یا درخشش نفراتی كه از آنسوی مرزها می درخشند نصیب ما می شود به صورت یك لذت و حس برتری زیبا می تواند برای مشتاقان ورزش ما بسیار خوشحال كننده و پر شعف باشد.
فوتبال ما جدا از اینكه در آستانه حضور در جام جهانی است اما در مرحله ای است كه توجه جهانیان را به خود جلب كرده است.
صعود به رده نوزدهم جهان در رده بندی فیفا _ در این جدول آلمان تیم بیستم جهان است _ از جمله افتخارات كنونی ماست كه می توان هنرنمایی لژیونرهای ایرانی را نیز به آن اضافه كرد. در چندین سال اخیر فوتبال ما فراز و نشیب های زیادی داشته است.
شناخت و درك صحیح از این رشته ورزشی و طرز فكر متولیان فوتبال پیوسته همسو و مردم پسند بوده است و تدبیر اصولی و اندیشیدن سالم و دیدن افقهای دور همگام با برنامه ریزی كلان در این زمینه توانست بهترین علاج برای آینده فوتبال ما باشد.
قهرمانی در بوسان ، نظم لیگ حرفه ای، ثبات نتایج تیم ملی، درخشش بازیكنان ایرانی حاضر در خارج و ...
همچنین حضور این بازیكنان در فوتبال جهان از كانال صحیح، اصولی و بدون مخدوش بودن وضعیت قراردادها همه می تواند پایه های اصلی تشكیل تیم های ملی و هدایت فوتبال بسوی آینده ای روشن را داشته باشد و فوتبال ما اعتباری جهانی و در خور و شایسته به دست آورد. بعد از بازیهای تیم ملی در جام جهانی ۲۰۰۶ آلمان كه مطمئنیم به این آرزو دست پیدا خواهیم كرد آنگاه جایگاه اصلی بازیكنان ایرانی در لیگهای حرفه ای بدست خواهد آمد، به خصوص اینكه تجربه نفرات گذشته و اشتباهات و نگاه آماتور گونه ای كه اكثر آنها داشتند، دیگر وجود نخواهد داشت.
یك نگاه به جوانان امروز مشخص می كند، در آینده ای نزدیك فوتبال اروپا به تسخیر بازیكنان ایرانی درخواهد آمد.