ماشینی به نام انسان

انسان ماشینی با ساختار ویژه است. ساختاری که می تواند خود را در مقابل آسیب های محیطی و درونی محافظت کند. در سال های نخست زندگی جوانی این ساختار، ویژگی برای حفظ سلامت آن محسوب می شود؛ ولی با بالا رفتن سن، شاهد افت فاحش قابلیت ها و توانایی های این ماشین خواهیم بود؛ مگر آنکه با تغذیه مناسب مانع از افت کارآیی آن شویم. هرچند برای تغذیه مناسب الگوهای متفاوتی ارایه می شود، اما تاکید بر مصرف مواد غذایی پایه یی یا ساختاری که وظیفه اصلی حفاظت از سلامت بدن را به عهده دارند؛ در همه این الگوها مشاهده می شود. در حقیقت پژوهشگران بر این باورند که مصرف برخی مواد غذایی به طور شاخص مانع از بروز بیماری هایی چون انواع سرطان ها، بیماری های دستگاه گوارش، دیابت، زوال عقل (Dementia) و آلزایمر (بیماری فراموشی موقتی یا دایمی) می شود.
در این بحث سعی داریم با ترکیبات یا مواد غذایی ساختاری یا پایه یی آشنا شویم و با تغذیه مناسب، مرگ و تخریب سلول های بدن را به تعویق انداخته و مانع از افت کارآیی این ماشین زنده شویم.
● آنتی اکسیدان ها
آنتی اکسیدان ها، ترکیباتی هستند که باعث کاهش آسیب های اکسیداتیو بافت هایی چون مغز می شوند. این آسیب ها که به سرعت پس از شروع دوره سالخوردگی آغاز می شود، با مصرف مواد غذایی حاوی آنتی اکسیدان، به تعویق می افتد. دلیل اصلی آن نیز تاثیر مثبت آنتی اکسیدان ها بر سلول ها و ممانعت از پیری و مرگ سلول ها است. به این ترتیب با مصرف مواد غذایی حاوی آنتی اکسیدان بروز بیماری هایی چون زوال عقل و آلزایمر حداقل ۱۰ سال دیرتر از محدوده زمانی شایع آن مشاهده می شود.
هرچند دریافت یک یا چند نوع آنتی اکسیدان با مصرف تعدادی میوه یا مواد غذایی مشخص نیز مفید است، اما متخصصان تغذیه مصرف «کوکتل میوه» یا همان مخلوط چند میوه را توصیه می کنند. به عقیده این متخصصان مصرف میوه های مختلف باعث دریافت آنتی اکسیدان های مختلف می شود و این تنوع نیاز به آنتی اکسیدان ها را به خوبی برآورده می کند. به طور مثال مصرف روزانه ۶۹۰ گرم سیب، ۷۴۵ گرم توت فرنگی و ۶۱۵ گرم گوجه فرنگی، هر یک به ترتیب ۲۳۰ گرم، ۲۰۵ گرم و ۲۴۸ گرم آنتی اکسیدان در اختیار بدن قرار می دهد، اما مصرف همزمان این خوراکی ها (منظور استفاده از هر سه در طول روز به صورت متناوب) روزانه ۶۸۳ گرم آنتی اکسیدان در اختیار سلول ها قرار می دهد که این میزان آنتی اکسیدان به خوبی DNA یا دروکسی ریبونوکلئیک اسید - مهمترین ساختار سلول های بدن - را از آسیب ها محافظت می کند.
به عقیده پژوهشگران تنوع مصرف میوه ها با هدف تنوع دریافت آنتی اکسیدان ها، مهمترین نکته یی است که باید در هر رژیم غذایی به آن توجه شود.
از غنی ترین منابع حاوی آنتی اکسیدان می توان به سیب (حاوی فنل)، گوجه فرنگی (غنی از کیلوپن و کاروتن) و توت فرنگی (حاوی ویتامین ث) اشاره کرد. به این ترتیب مصرف روزانه همین سه خوراکی، مهمترین آنتی اکسیدان ها را در اختیار ما قرار می دهد. پژوهش های جدید نشان می دهد ترکیبی به نام «استیل ۱- کارنیتین»
می تواند با به تعویق انداختن روند پیری سلول های بدن، به عنوان یک ترکیب درمانی (Theraputic) عمل کرده و مانع از بروز استرس های سلولی به عنوان مهمترین عامل برای تسریع روند پیری سلول ها و قراردادن آنها در معرض بیماری شود. به عبارتی این ترکیب با کنترل عملکرد میتوکندری (ساختار سلولی یی که با انجام واکنش های اسیداتیو، انرژی لازم را در اختیار سلول ها قرار می دهد) مانع از بروز مشکل در عملکرد میتوکندری شده و تامین انرژی مورد نیاز سلول ها را متعادل کند. از سوی دیگر استیل -۱ کارنیتین می تواند با کنترل فعالیت سلول های مغز باعث طول عمر سلول های مغز شده و قرار گرفتن سلول ها در فاز پیری را به تعویق بیندازد. این ترکیب مهم در انواع میوه ها و سبزی های تازه به ویژه انواع قرمزرنگ آنها مانند توت فرنگی، گوجه فرنگی، انگور قرمز، هندوانه و ... یافت می شود.
لوتیین؛ لوتیین آنتی اکسیدانی است که به دلیل اثرات اختصاصی و شاخص اش بر قلب، به عنوان تاثیرگذارترین آنتی اکسیدان در پیشگیری از بیماری های قلبی معروف است. پژوهشگران معتقدند مصرف مواد غذایی حاوی لوتیین مانع از بروز بیماری های قلبی و از کارافتادگی سلول های بدن به ویژه قلب می شود. از سوی دیگر دریافت لوتیین باعث کاهش و جلوگیری از ابتلا به بیماری های چشم شده و مانع از تولید پروتئین های نامطلوبی موسوم به C-Creative protein می شود. برخی دیگر از پژوهش ها نشان می دهد کمبود لوتیین در بدن باعث افزایش ترشح «اینتر لوکین شش التهابی» شده و این عامل باعث تسریع روند ورود سلول های بدن به فاز پیری و مرگ زودرس می شود. بررسی میزان مصرف آنتی اکسیدان ها و به طور شاخص لوتیین در زنان سالخورده نشان می دهد پایین بودن میزان لوتیین و گزانتین و افزایش میزان اینترلوکین شش التهابی ناشی از کمبود لوتیین و گزانتین، پیری زودرس و مرگ زودهنگام سلول ها، به ویژه سلول های مغزی و شبکیه چشم به ویژه لکه زرد در شبکیه چشم را به دنبال دارد. لوتیین نیز مانند بسیاری از آنتی اکسیدان ها در میوه ها به وفور یافت می شود.
لیکوپن؛ با افزایش سن احتمال ابتلا به انواع سرطان ها افزایش می یابد. بی شک یکی از دلایل آن فرسودگی سلول های بدن و خارج شدن تقسیم سلولی آنها از حالت عادی است، اما پژوهش های انجام شده توسط پژوهشگران سازمان غذا و داروی امریکا (FDA) نشان می دهد گوجه فرنگی با داشتن بالاترین میزان لیکوپن، یکی از شاخص ترین مواد غذایی برای جلوگیری از بروز انواع سرطان ها است. براساس اعلام انجمن تغذیه طبیعی کانادا (NNFA)؛ افزایش تدریجی مصرف مواد غذایی طبیعی و حذف تدریجی مواد غذایی فرآوری شده (تولیدات کارخانه ها) راه مطمئنی برای جلوگیری از ابتلا به انواع سرطان ها است. نتایج جدیدترین پژوهش های FDA نشان می دهد مصرف روزانه یک تا یک و نیم فنجان آب گوجه فرنگی یا حدود ۱۲ تا ۱۵ عدد گوجه فرنگی در طول هفته، خطر ابتلا به انواع سرطان ها به ویژه سرطان پروستات در مردان و سرطان سینه در زنان- دو سرطان شایع در زنان و مردان- را به نصف کاهش می دهد. نکته حائز اهمیت آنکه خوراکی های فرآوری شده و یا مکمل های غذایی حاوی لیکوپن هیچ گاه نمی توانند تاثیر مصرف مواد غذایی طبیعی حاوی لیکوپن را داشته باشند. علاوه بر تاثیر لیکوپن در کاهش خطر ابتلا به سرطان ها ، لیکوپن شاخص ترین تاثیر را بر به تعویق افتادن شروع پیری سلول ها دارد. از سوی دیگر مصرف مواد غذایی حاوی لیکوپن باعث جلوگیری از ابتلا به دوبینی و عوارض ناشی از یائسگی می شود. اگر مصرف لیکوپن با مصرف موادغذایی حاوی کاروتنوییدها همراه شود، این اثرات مثبت چند برابر خواهد شد. مصرف روزانه ۴ میلی گرم از هر یک از آنتی اکسیدان ها لوتین، تباکاروتن و لیکوپن، به خوبی نیاز بدن به این آنتی اکسیدان ها را تامین می کند. جایگزین کردن ۱۲ میلی گرم از یکی از این ترکیبات نیز مفید است، اما مصرف متنوع آنتی اکسیدان ها تاثیر به مراتب بهتری خواهد داشت.
● نخل اره یی
ابتلا به سرطان پروستات و به طور کلی مشکلات مربوط به غده پروستات مردان، یکی از شایع ترین مشکلات مردان به ویژه پس از سن ۵۰ سالگی است. پژوهشگران دلیل اصلی این مشکلات را پیری و فرسودگی سلول های غده پروستات و در نتیجه ترشح نامنظم هورمون های این غده می دانند. تاثیر عوامل محیطی مثل آفت کش ها و آلودگی های زیست محیطی (که همراه با مصرف مواد غذایی وارد بدن می شوند) را نیز نباید از نظر دور داشت. افزایش ترشح هورمون دهیدروتستسترون (DHT) نیز باعث هیپرپلازی (افزایش حجم غده به دلیل ایجاد بافت اضافه در آن) نیز یکی دیگر از دلایل بروز بیماری های غده پروستات است. نخل اره یی (نوعی نخل شبیه نخل تزیینی) و میوه آن را به عنوان یکی از مکمل های غذایی ضروری برای مردان می دانند و از آن به عنوان داروی گیاهی برای درمان «بیماری پروستات خوش خیم» (BPH) یاد می کنند. این داروی گیاهی با تنظیم ترشح هورمون تستسترون مانع از بروز هیپرپلازی پروستات ناشی از افزایش ترشح هورمون دهیدرو تستسترون (DHT) می شود.
این گیاه و میوه آن در طب سنتی به عنوان دارویی برای از بین بردن کریستال های چربی رسوب کرده در رگ ها، موهای زاید بدن، تنظیم عملکرد غده پروستات و ممانعت از پیری و فرسودگی سلول های دستگاه تناسلی که زمینه ساز ابتلا به انواع سرطان ها در مردان و زنان است، مورد استفاده قرار می گیرد. نخل اره می تواند با کنترل تقسیم سلولی سلول های بدن مانع از سرطانی شدن آنها شود.
● کلسیم
کلسیم مهمترین ماده معدنی مورد نیاز برای حفظ تعادل مکانیسم های داخلی سلول و هماهنگ کردن آن با فعالیت های محیطی بدن است. علاوه بر این کلسیم ماده ضروری برای حفظ سلامت دندان و استخوان ها بوده و برای ایجاد لخته خون در خونریزی ها ضروری است. تنظیم ضربان قلب و انتقال پیام های عصبی نیز با وجود کلسیم امکان پذیر است. پژوهش های جدید نشان می دهد کلسیم علاوه بر فواید ذکر شده باعث به تعویق افتادن یائسگی شده و پس از یائسگی نیز باعث کاهش عوارض آن مانند گرگرفتگی و پوکی استخوان می شود. از سوی دیگر خطر ابتلا به دیابت نوع دوم (دیابت اکتسابی) در زنانی که روزانه بیش از ۱۲۰۰ میلی گرم کلسیم دریافت می کنند، در مقایسه با همسالان شان که روزانه ۶۰ میلی گرم کلسیم مصرف می کنند، ۲۱ درصد کمتر است. دریافت توام روزانه ۸۰۰ میلی گرم ویتامین D و ۱۲۰۰ میلی گرم کلسیم، خطر ابتلا به دیابت نوع دوم را در زنان تا ۳۳ درصد کاهش می دهد.
پژوهشگران معتقدند تاثیر مصرف توام کلسیم و ویتامین D، با تاثیر بر تنظیم فعالیت سلول های بدن، مانع از ابتلا به دیابت نوع دوم می شود. این اثر به دلیل اثر بازدارندگی کلسیم و ویتامین D بر فرسودگی سلول ها، یکی از دلایل اصلی ابتلا به دیابت نوع دوم است. منبع اصلی کلسیم لبنیات، به ویژه شیر است. کم چرب یا پرچرب بودن محصولات لبنی نیز تاثیری بر میزان کلسیم آن ندارد.
● ویتامینE
بررسی وضعیت سیستم ایمنی افراد سالخورده نشان داد افراد سالخورده یی که روزانه ۲۰۰واحد (واحد استاندارد بین المللی FDA) ویتامین E دریافت می کنند، ۲۰ درصد کمتر از همسالان شان که این میزان ویتامین E دریافت نمی کنند، در معرض خطر ابتلا به بیماری های ناشی از ضعف عملکرد سیستم ایمنی چون سرماخوردگی، ذات الریه و ... قرار دارند.
● کروم
پژوهش ها نشان می دهد دریافت میزان متناسبی کروم باعث حفظ سلامتی قلب، ممانعت از ابتلا به دیابت به ویژه دیابت نوع دوم و رفع حساسیت های دارویی غذایی و یا ممانعت از ابتلا به این حساسیت ها می شود. از سوی دیگر دریافت میزان مناسبی کروم باعث تبدیل چربی بد (LDL) به چربی خوب (HDL) می شود. هرچند هنوز تاثیر مصرف کروم بر سلامت زنان به اثبات نرسیده است، اما مردانی که میزان متعادلی کروم دریافت می کنند، ۳۵ درصد کمتر از همسالان شان که دریافت کروم مناسبی ندارند در معرض خطر ابتلا به عوارض قلبی به ویژه حملات قلبی قرار دارند. سال گذشته میلادی ، FDA در مقاله یی، رابطه مستقیم میان دریافت میزان متناسب کروم و جلوگیری از ابتلا به دیابت نوع دوم را اعلام کرد. به این ترتیب که کروم با تاثیر بر سلول های حساس به انسولین، باعث افزایش حساسیت این سلول های به انسولین شده و مانع از افزایش قند خون در افراد مبتلا به دیابت نوع دوم می شود. از آنجایی که دیابت نوع دوم (اکتسابی) بیشتر در افراد دارای اضافه وزن مشاهده می شود، توام شدن مصرف میزان متعادل کروم با ورزش و رژیم غذایی مناسب، می تواند روند بهبودی آنها را تسریع کرده و دیابت اکتسابی آنها را برطرف کند.
● سویا
سویا را به عنوان یک داروی گیاهی می شناسند. وجود ایزوفلاون ها در سویا، این دانه خوراکی را به داروی ویژه یی تبدیل کرده است. مصرف سویا باعث جلوگیری از ابتلا به سرطان و به تعویق افتادن یائسگی و کاهش اثرات ناشی از یائسگی می شود. وجود ایزوفلاون ها در سویا آن را به دارویی برای رفع مشکلات هورمونی و تنظیم هورمون ها به ویژه در دختران تازه بالغ و زنان تبدیل کرده است. پژوهش های جدید نشان می دهد ایزوفلاون ها در شکلات های تلخ و آبمیوه های طبیعی نیز یافت می شوند، اما ایزوفلاون های موجود در سویا به مراتب کیفیت بالاتری نسبت به ایزوفلاون های موجود در شکلات تلخ و آبمیوه ها دارند. مصرف روزانه ۴۵۵ میلی گرم ایزوفلاون توصیه می شود، که این میزان از طریق مصرف سویا همراه با غذا، شیر و لوبیا به خوبی تامین می شود.
● تخم کتان یا بزرک
تخم کتان یا بزرک یکی از دانه هایی است که روغن آن از بهترین دانه های خوراکی است. وجود اسیدهای چرب ضروری چون اسید لینولئیک و اسید لینولیک ۵۷ درصد اسید چرب امگا سه و ۱۷ درصد اسید چرب امگا شش در تخم کتان، آن را به روغنی دارویی تبدیل کرده است.
اسیدلینولیک و اسیدهای چرب امگاسه موجود در این روغن علاوه به خاصیت ضدالتهابی مانع از بروز کیست های (غده ها) چربی در جدار داخلی سرخرگ ها می شوند و همین امر خطر گرفتگی رگ ها و در نتیجه سکته قلبی را به شدت کاهش می دهد. لیگنان یکی دیگر از ترکیبات مفید موجود در روغن تخم کتان است.
پژوهشگران به زنانی که در مرحله پیش یائسگی یا یائسگی قرار دارند توصیه می کنند با مصرف روغن بزرک (تخم کتان)، روزانه به میزان یک تا دو قاشق چایخوری، عوارض ناشی از یائسگی مانند گرگرفتگی، کلافگی، عصبانیت، افسردگی و ... را از بین ببرند. از سوی دیگر لیگنان با تاثیر بر سلول های مغز، باعث به تعویق افتادن پیری آنها شده و در نتیجه باعث کاهش خطر ابتلا به آلزایمر می شود. در حقیقت پژوهشگران لیگنان را به عنوان دارویی برای تحریک فعالیت سلول های مغز می شناسند. و در نهایت اینکه به عقده متخصصان علم تغذیه، تغذیه مناسب بهترین وسیله برای پیشگیری از ابتلا به بیماری ها و به تعویق انداختن قرار گرفتن سلول های بدن به ویژه مغز در فاز پیری و فرسودگی است.

ترجمه؛ مهتاب خسروشاهی

منبع : روزنامه اعتماد