معلم و فناوری اطلاعات

پدیده نوی فناوری اطلاعات و تأثیری كه بر جنبه های گوناگون زندگی داشته به ظهور برخی تحولات بنیادی در روابط جوامع بشری منجر شده است. این پدیده با سرعتی چشمگیر خواسته های بشر را تحت تأثیر قرار داده و نیازهای جدیدی را به وجود آورده است.
فناوری اطلاعات، دانش، مهارت و یا روش فنی در بهره مندی از اطلاعات می باشد. توسعه روزافزون افزارهای مبتنی بر این فناوریها و سرعت فراوان تطبیق آن با نیازمندیهای انسان، موجب شده تا شكل جدیدی از محیط یادگیری و تعاملی خلاق، فعال و فراگیر ایجاد شود. تجربه كشورهای جهان نشان می دهد كه نوآوری آموزشی و ایجاد تحول در نظام آموزشی و پرورشی بدون همراهی و پذیرش معلمان میسر نیست.در واقع كانون هر تحول و اصلاحی را باید در جامعه معلمان جستجو كرد. معلمان باید بدانند در چه شرایط متحول جهانی زندگی می كنند و فكر و عمل خود را به مرزهای محدود جغرافیایی منحصر نكنند. از قدرت خلاقیت برخوردار باشند و بتوانند عملاً حداكثر استفاده را از آن بكنند.
باید به معلمان آموخت كه شیوه های مبتكرانه و خلاق در كاربرد فناوری اطلاعات نیز وجود دارد مانند استفاده چند رسانه ای در تدریس و یا به كارگیری اینترنت و جستجو و پژوهش معلم و دانش آموز و امثال آن كه تحول در آموزش و فراگیری را موجب می شود. با كمك فناوری اطلاعات می توان نابرابریها در دسترسی آموزشی و كیفیت آن را كاهش داد و معلمان می توانند دانش و مهارت دانش آموزان خود را ارتقا دهند. خلاقیت و تفكر نقادانه و یادگیری چگونگی یاد گرفتن آنها را تشویق كنند و بهبود بخشند.
معلمان به نگرشی نیازمندند كه جسارت استفاده از فناوری و خطرپذیری را تقویت كند و الهام بخش تفكر یادگیری مستمر و مادام العمر آنها باشد. معلمان با آشنایی و شناخت قابلیتهای فناوری می توانند از انواع فناوریهای مرتبط و متناسب با درس و محتوا بهره مند شوند و فرایند یادگیری را اثربخش تر و جذابتر كنند. استفاده از IT در فرایند تدریس موجب می شود حواس بیشتری از دانش آموزان به كار بیفتد و یادگیری بهتر صورت گیرد. دانش آموزان بیشتر به سمت برنامه هایی جذب می شوند كه توانایی مشاركت فعال را به آنها می دهد و گاه مشاركت را الزامی می كند.
با استفاده از IT معلم به كمك فراگیران می تواند، در ارتباط با موضوعی خاص اطلاعات گسترده ای را جمع بندی و نتیجه این تشریك مساعی را در اختیار كلاس قرار دهد.
تحقیقات نشان داده است كه استفاده از IT به دانش آموز فرصت تسلط بر فناوری و خود راهبری می دهد. معلم با تغییر نقش خود از انتقال دهنده به تسهیل كننده می تواند به ارایه محتوای اطلاعات به دانش آموز بپردازد و از طرف دیگر فعالیتهای یادگیرنده را كه نتیجه آن یادگیری است تسهیل كند. لازمه ایفای چنین نقشی وجود معلمان توانمند در زمینه موضوعهای مورد تدریس و كاربرد IT است.
معلم با استفاده از فناوری در كلاس درس می تواند این شرایط را فراهم كند:
۱) ایجاد تجارب یادگیری غیرمستقیم
۲) ایجاد ارتباط دقیق
۳) ایجاد علاقه به یادگیری
۴) افزایش امكانات یادگیری
معلم می تواند دانش آموزان را ارزشیابی كند، اطلاعات لازم را جمع آوری كرده و بازخوردهای مناسب را به دانش آموز ارایه كند. متأسفانه روشهای تدریس به كمك IT بیشتر در قالب جشنواره و مسابقات و برخی به صورت موردی استفاده می شود اما فراگیر نیست.
عوامل مختلفی در میزان به كارگیری IT در تدریس معلمان مؤثر است:
▪ میزان آگاهی مدیران آموزش و پرورش در سطوح مختلف از امكانات IT
▪ سطح كیفی آموزشهای ارایه شده به معلمان
▪ امكانات سخت افزاری و نرم افزاری
▪ نوع محتوای درسی
▪ انگیزه معلمان و دانش آموزان
البته با تجهیز بیشتر مدارس به سخت افزارهای رایانه ای نمی توان تحولی در مدارس كشور ایجاد كرد؛ زیرا صرف سرمایه گذاری و كاربرد سخت افزاری و نرم افزاری IT و استفاده از آن، برای انبار كردن اطلاعات نیست بلكه مسأله مهم و اساسی توانمندسازی دانش آموزان برای رسیدن به مهارت خود رهبری در یادگیری است. معلمان باید از IT برای رشد حرفه معلمی و بهره وری فعالیتهای خود استفاده كنند. در این راستا تسلط و توان علمی و مهارتی معلمان از اهمیت ویژه ای برخوردار است.
برای رفع مشكلات موجود موارد زیر پیشنهاد می شود:
۱) اولویت قایل شدن برای سرمایه گذاری در زمینه ارتقای كیفیت آموزش معلمان به عنوان یك هزینه اثربخش، به این دلیل كه به طور تصاعدی تأثیرگذار است.
۲) مراكز تربیت معلم نقش مهمی در الگوسازی برای استفاده از فناوری در كلاس دارند. استفاده از IT به منزله یك نیاز اساسی است كه باید با برنامه های تربیت معلم عجین شود. كاربرد فناوری در آموزش و تدریس باید آموزش داده شود. استفاده جسورانه از فناوری در كلاسهای درس تربیت معلم، یكی از بهترین روشهایی می باشد كه ممكن است در ایجاد انگیزه مؤثر افتد. به این منظور، مدرسان مراكز تربیت معلم خود نیز باید در استفاده فناوری به منزله الگویی از یادگیری مادام العمر پیش قدم باشند و دانشجویان را ترغیب كنند.
۳) استقرار شبكه های مدرسه ای كه مدارس را به هم متصل می كند و هدایت آموزش مجازی برای آموزش معلمان می تواند كمك بزرگی باشد.
۴) افزایش انگیزه معلمان جهت شركت در كلاسهای آموزشی از طریق در نظر گرفتن امتیازها و تشویقهای مالی و... با انگیزه و علاقه مندی بیشتر
۵) حضور متخصصان بیشتری در زمینه IT در مراكز آموزشی۶- فراهم آوردن امكان دسترسی آسان و كافی به IT برای تمام استادان، معلمان و دانشجویان تربیت معلم

سحر محرابی پری

منبع : روزنامه قدس