بکارگیری فناوری اطلاعات و ارتباطات (ICT )

پژوهش حاضر با عنوان « بررسی میزان علاقمندی مدیریت هنرستان دخترانه صنایع پویا در تشویق معلمان در بکارگیری فناوری اطلاعات و ارتباطات (ICT )»انجام شده است. جامعه آماری پژوهش مدیریت هنرستان غیر انتفاعی دخترانه فنی حرفه ای و كاردانش صنایع پویا ( مدیر به همراه دو تن از معاونین مدرسه ) می باشند.
روش پژوهش سندی ( کتابخانه ای)و پیمایشی می باشد که در روش پیمایشی از مصاحبه ساختار یافته استفاده شده است . اهم نتایج بدست آمده، به شرح زیر است :
▪ مدیریت هنرستان تا حدودی ( در سطحی متوسط) با مفهوم فناوری اطلاعات و ارتباطات (ICT ) آشنا می باشد.
▪ مدیریت هنرستان علاقمند به تشویق معلمان در بکارگیری فناوری اطلاعات و ارتباطات (ICT ) می باشد.
▪ ارتباط میان افراد ( مدیران ، معلمان ، اولیاء ، دانش آموزان ) با یکدیگر از طریق فناوری اطلاعات و ارتباطات ( ICT ) محدود ( در سطحی پایین ) می باشد.
▪ میزان استفاده از فناوری اطلاعات و ارتباطات ( ICT ) تا حدودی ( در سطحی متوسط ) در نگرش معلمان و نیز تدوین برنامه های آموزشی تأثیرگذار بوده، ولی در ارزیابی دانش آموزان موثر نبوده است.
● نوع پژوهش
پژوهش حاضر از نوع کاربردی می باشد، چرا که شکل گیری مسئله تحقیق در آن ناشی از ضرورت دستیابی به راه حلی مشخص برای مسئله ای خاص می باشد، گرچه جامعه آماری بسیار محدود است اما می توان از دست آورد پژوهش به نتایجی دست یافت.
● بیان مسئله
▪ مقدمه
با استناد به تاریخ می توان دریافت که نوع بشر تاکنون دو موج عظیم تحول را پشت سر گذاشته که هریک به مقیاس وسیعی باعث تغییر در زندگی بشر شده است. اولین موج انقلاب کشاورزی است که هزاران سال به طول انجامید، موج دوم انقلاب صنعتی بود که سیصد سال طول کشید و چند سالی است كه تاریخ شاهد تولد موج سوم یا انقلاب ارتباطی – اطلاعاتی می باشد. نماد نخستین تمدن، داس و بیل و زیرساخت آن زمین بود؛ نماد دومین تمدن، خط مونتاژ و زیر ساخت آن کارخانه؛ و نماد سومین تمدن، کامپیوتر و زیر ساخت آن اینترنت (شبکه های ارتباطاتی) است. در گذشته عوامل تولید، شامل زمین، نیروی کار، مواد خام و سرمایه بود، اما امروزه عوامل تولید شامل داده ها ، اطلاعات ، وسایل ارتباطی و دانش است . پیش بینی می شود که تا دو دهه دیگر بشر موفق به درک موج چهارم که در آن همه امور امروز تغییر خواهد کرد، خواهد شد . موج چهارم دنیای مجازی است که حد توسعه یافته ابزار فناوری اطلاعات و ارتباطات (Information and Communication Technology: ICT) امروز در فضای سه بعدی است که آثار محدودی از آن تاکنون به نمایش درآمده است .
در عصر حاضر اطلاعات به عنوان کالایی با ارزش ، استراتژیک و عامل توسعه، نقش بسیار مهمی در میان ابزارهای قدرت کسب کرده است و به مرور خود را به عنوان بزرگترین عامل قدرتمندی کشورها و سازمان ها مطرح کرده است. روزانه مقادیر عظیمی از اطلاعات در جهان تولید می شود و یا از شکلی به شکل دیگر در می آید.
آموزش سنتی توان جذب و هضم این مجموعه از اطلاعات را هم از نظر نیروی انسانی و هم از نظر تجهیزات و برنامه ریزی ندارد، در حالیکه آموزش و پرورش باید از این فرصت به دست آمده بیشترین بهره را ببرد؛ زیرا وظیفه و رسالت آموزش و پرورش، انتقال و آموختن استفاده مناسب از اطلاعات به دانش آموزان است. در هر صورت فناوری اطلاعات و ارتباطات ( ICT ) با سرعت بسیار زیادی رو به گسترش است و تقریباً تمام شئون زندگی انسان ها را تحت سیطره خود درآورده است.آموزش ، تجارت ، بانکداری و در نهایت دولت الکترونیکی همه تحت تأثیر این فناوری ظهور کرده‌اند و به مرور جای موارد مشابه خود را که در گذشته به صورت سنتی انجام می‌شد، می گیرند.
● اهمیت و تعریف مسئله
زندگی در دنیای جدید نیازمند شناخت کامل و کسب مهارت های استفاده از ابزارهای فناوری اطلاعات و ارتباطات است، آن‌گونه كه بدون داشتن چنین ابزاری، زندگی و به‌ دنبال آن رقابت بسیار مشکل مستلزم از دست دادن فرصت های فراوانی در زندگی روزانه افراد و جوامع خواهد بود. به عبارت دیگر پیش بینی می شود که به زودی کلیه کارهای روزمره از طریق رایانه و اینترنت قابل انجام خواهد بود و تنها افرادی خواهند توانست از آن استفاده کنند که آموزش های لازم را کسب کرده باشند.
رایانه و اینترنت به عنوان اصلی ترین دانش بشری امکان دسترسی عمومی به اطلاعات را فراهم کرده است . رایانه و اینترنت با دارا بودن قابلیت های فراوان ، تسهیلات زیادی برای آموزش در اختیار کاربران قرار می دهد و آن ها را قادر می سازد تا با هزینه ای به مراتب کمتر از سایر وسایل آموزشی و کمک آموزشی سابق، با کیفیت بسیار بالایی از این امکانات استفاده کنند.
از طرفی در دهه ۱۹۸۰ میلادی ، سازمان ها با تحولات شدید محیطی روبه رو شدند و به این نتیجه رسیدند که برای مقابله با این مشکلات به یادگیری روی آوردند و با توجه به این موضوع که سرعت یادگیری سازمان بایستی از سرعت تغییرات محیطی بیشتر باشد، به همین علت مفهوم یادگیری مورد توجه قرار گرفت. اما در هزاره جدید بسیاری از سازمان های جهانی معتقدند که فقط سازمان یادگیرنده کافی نیست، بنابراین باید به سازمان یاد دهنده تبدیل شوند. در واقع « بر اساس دیدگاه های جدید در مدیریت ، مدیر یک مربی است . وظیفه مدیر ایجاد انگیزه و تجهیز کردن افراد معمولی است تا با شکوفا شدن توانائی های بالقوه و پرورش آن ها، کارهای فوق العاده انجام گیرد و این تکامل می تواند تدریجی باشد نه ناگهانی».( ناصر میرسپاسی ، ۱۳۷۷ ، ص. ۲۸۴ )
در سازمان های یاد دهنده ، مدیران رسالت دارند افراد خود را آموزش دهند ، زیرا از نظر آنان ، آموزش ، بهترین روش برای توسعه کارکنان می باشد. با توجه به مطالب فوق مدیران مدارس نیز باید رسالت خود را در آموزش معلمان جستجو کنند و سعی بر این داشته باشند تا مدارس را به سازمان یاد دهنده تبدیل کنند، بنابراین :
▪ در سازمان یاد دهنده مدیران در انتقال تجربیات و آموخته های خود به کارکنان نقش فعالی دارند . پس اگر بخواهیم معلمان مدارس در زمینه استفاده از فناوری اطلاعات و ارتباطات فعال باشند ، لازم است مدیران تجربیات و آموخته های خود را به آنان منتقل کنند ، ضمن اینکه میزان علاقمندی مدیران نیز می تواند به عنوان عامل مهمی در انتقال این تجربیات باشد.
▪ با توجه به اینکه در مدیریت امروز ، مدیر یک مربی نیز است و هدف او شکوفا کردن توانائی های بالقوه افراد می باشد ، مدیران مدارس می توانند با ایجاد آزمایشگاه های رایانه در مدارس ، معلمان را در این زمینه یاری نمایند، زیرا هرچه مدیران نسبت به این موضوع علاقمند تر باشند ، شرایط بهتری را ایجاد خواهند کرد.
▪ در سازمان یاد دهنده مهمترین مسئولیت مدیران سازمان، آموزش دادن است . در این راستا مسئولیت مدیران تشکیل کلاس های آموزشی برای معلمان در به کارگیری فناوری اطلاعات و ارتباطات است ، زیرا اینها باعث بهبود کیفیت فرآیند یاددهی – یادگیری است.
▪ با توجه به اینکه در سازمان های یاددهنده، مدیر نقش اصلی را درهدایت معلمان به منظور یادگیری ( ICT ) و به کارگیری آن در فرآیند تدریس دارد ، می بایست خود فردی علاقمند به این فناوری باشد و زمینه های لازم را برای دستیابی معلمان به این فناوری مهیا کند.
بنابراین با توجه به روشن شدن مفهوم و اهمیت فناوری اطلاعات و ارتباطات ( ICT ) و ذکر رسالت مدیران مدارس در آموزش این فناوری به معلمان ، این پژوهش به بررسی میزان و درجه علاقمندی مدیریت یكی از هنرستان‌های غیر انتفاعی دخترانه شهر تهران ( هنرستان صنایع پویا ) در تشویق معلمان آن مدرسه در بکارگیری این فناوری می پردازد.
● تعریف عملیاتی اجزای مسئله
▪ فناوری اطلاعات و ارتباطات ( ICT ):
در این پژوهش , میزان بکارگیری فناوری اطلاعات و ارتباطات ( ICT ) توسط معلمان بررسی میشود. بنابراین منظور از فناوری اطلاعات و ارتباطات در این تحقیق ، رایانه ( نرم افزار ، سخت افزار ) ، اینترنت ( به ویژه پایگاه ها و بانک های اطلاعاتی ، پست الکترونیکی ( E-mail ) ، .... ) می باشد.
▪ علاقمندی:
در این پژوهش میزان علاقمندی مدیران در بکارگیری فناوری اطلاعات و ارتباطات براساس موارد زیر مورد بررسی قرار میگیرد :
ـ دوره های ( ICT ) گذرانده شده .
ـ داشتن سایت در مدرسه
ـ ارتباط با شبکه اینترنتی
ـ دارابودن پست الکترونیکی ( E-mail )
ـ آشنائی با مفاهیم اساسی فناوری اطلاعات و ارتباطات (ICT )
ـ توانائی به کارگیری ICT
ـ توانائی ایجاد و کارکردن با پایگاه های اطلاعاتی
▪ مدیریت :
منظور از مدیریت در این پژوهش ۱نفر مدیر به همراه ۲ تن از معاونین (بخشهای روزانه و شبانه) هنرستان غیر انتفاعی دخترانه صنایع پویا منطقه ۶ شهر تهران می باشد.
▪ معلمان:
منظور از معلمان در این پژوهش کلیه مدرسان تدریس كننده دروس گوناگون(اعم از عمومی و تخصصی)، در سه مقطع ( اول ، دوم ، سوم ) هنرستان غیر انتفاعی دخترانه صنایع پویا منطقه ۶ شهر تهران می باشد.
▪ هنرستان:
منظور از هنرستان در این پژوهش " هنرستان غیر انتفاعی دخترانه فنی حرفه ای و کاردانش صنایع پویا " واقع در منطقه ۶ شهر تهران می باشد، این هنرستان درحال حاضر تنها هنرستان غیر انتفاعی در زمینه کامپیوتر ، امور مالی ( حسابداری ، نقشه کشی ساختمان ، امور اداری ) بزرگسالان در منطقه ۶ شهر تهران بوده که در سال ۱۳۷۵ تأسیس گشته و وابسته به آموزش و پرورش منطقه ۶ شهر تهران می باشد.
هنرستان مزبور به دو بخش روزانه و شبانه تقسیم می گردد . بخش روزانه ( از ساعت ۱۴ – ۷:۱۵ ) مربوط به بخش فنی حرفه ای است که بر طبق سیستم سالی - واحدی می باشد و بخش شبانه ( از ساعت ۱۹ – ۱۴:۱۵ ) مربوط به بخش كاردانش است كه بر طبق سیستم ترمی - واحدی می باشد.
● پرسش های اساسی
▪ میزان آشنائی مدیریت هنرستان با مفهوم فناوری اطلاعات و ارتباطات ( ICT ) چقدر است؟
▪ میزان علاقمندی مدیریت هنرستان در تشویق معلمان در بکارگیری فناوری اطلاعات و ارتباطات ( ICT ) چقدر است ؟
▪ میزان ارتباط افراد ( مدیران ، معلمان ، اولیاء ، دانش آموزان ) با یکدیگر از طریق فناوری اطلاعات و ارتباطات ( ICT ) چقدر است ؟
ز میزان استفاده از فناوری اطلاعات و ارتباطات ( ICT ) تا چه حد اندازه در نگرش معلمان ، تدوین برنامه های آموزشی و ارزیابی دانش آموزان تأثیر گذار است ؟
● اهداف پژوهش
از لحاظ تاریخی ، دستیابی به اطلاعات، از طریق رسانه های چاپی ( کتاب ، روزنامه ، مجله، ....) حاصل می گردد ، در حالی که فراگیری دانش، از طریق مدارس و دانشگاه ها صورت می‌پذیرد. امروزه فناوری اطلاعات و ارتباطات افق جدیدی در رابطه با تولید و عرضه اطلاعات ارائه نموده و می بایست به طور همزمان امکانات را در جهت گیری و ایجاد دانش ، سازماندهی كرده و سپس و به خدمت گیرد .
در مرحله اول باید با بهره گرفتن از امکانات موجود، موفق به فراگیری دانش شویم تا در ادامه، امکان تولید دانش را داشته باشیم ، بدیهی است با استفاده مناسب از دستاوردهای فناوری اطلاعات و ارتباطات می توان به سرعت اقدام به فراگیری دانش و در نهایت تولید علم نمود، زیرا شاید بتوان مهم ترین رسالت فناوری اطلاعات و ارتباطات را ایجاد زیر ساخت و بستر مناسب برای فراگیری و تولید علم دانست.
امروزه شناخت ابزار جدید ارتباطی و آموزشی برای مدیران مراکز آموزشی در جهت برقراری و پویایی آموزشی امری بسیار ضروری است ، چرا که عدم شناخت ابزارها و چگونگی کاربرد و گستره فعالیت آن ها ، موجب ناتوانی مدیران آموزشی در جهت معرفی و انجام برنامه های آموزشی در سطح جهان و در نتیجه انفعال آموزشی خواهد گردید.
جنبه دیگر شناخت و کاربرد وسایل و ابزار جدید ارتباطی در حوزه آموزش ، شناخت و کاربرد آن در سطح مدرسه و جامعه است . مدیران آموزشی ، برای ایجاد ارتباط و اجرای برنامه ها در سطح جامعه ، ناگزیر از شناخت این ابزار هستند ، چون در غیر اینصورت، با توجه به قدرت و توانائی روزافزون ابزار جدید ارتباطی و آموزشی و بهره مندی کشورهای پیشرفته از این ابزار، عدم شناخت بهره‌گیری از آن باعث عقب ماندگی کشور خواهد شد.
▪ اهداف مورد نظر از انجام این پژوهش عبارتند از :
ـ چون مدیران علاقمند ، معلمان را به استفاده از ( ICT ) ترغیب و تشویق می کنند ، یکی از اهداف پژوهش، شناسائی میزان علاقمندی مدیران در به کارگیری ( ICT ) توسط معلمان است .
ـ آشنائی مدیران و معلمان با قابلیت ها و توانائی های فناوری جدید اطلاعاتی و به کارگیری آن ها در فرآیند یاددهی- یادگیری.
ـ آشنائی و تعمیق دانش رایانه ای ، اطلاعاتی و ارتباطی مدیران و معلمان.● اهمیت و ضرورت ( فایده ) پژوهش
فناوری اطلاعات و ارتباطات به لحاظ ویژگی های ذاتی خود ، بسیاری از بحث های جامعه، نظیر آموزش و پرورش ، تجارت و سایر پدیده های جهانی را به چالش خوانده است ، زیرا به سبب توانمندی های خود ، دسترسی سهل و ساده را به زنجیره ای از اطلاعات ارزشمند، فراهم می کند.
ترویج فناوری اطلاعات و ارتباطات در آموزش ، از طریق کنترل نیروی فناوری اطلاعات و ارتباطات امکان پذیر است تا مدارس ، به موسسات آموزشی پویا و خلاق تبدیل شوند و نگرش و توانایی یادگیری مادام العمر بطور مستقل در دانش آموز پرورش یابند.
به منظور دستیابی به این اهداف ، برنامه آموزشی مدرسه ها مخصوصاً روش ها و شیوه های آموزشی و یادگیری ، باید تغییر کنند و این تغییر مستلزم به وجود آوردن تغییراتی در نقش معلم و دانش آموز است. در ضمن باید تغییراتی در نگرش مدیران در شیوه و برنامه آموزشی مدارس و کاربرد فناوری اطلاعات و ارتباطات در کلاس درس به وجود آید. بر این اساس ، روند کاربرد اطلاعات و ارتباطات باید به صورت یک نوآوری آموزشی، جهت گیری شوند.
عوامل مربوط به برنامه درسی ، معلمان ، کارکنان مدرسه و فراگیران ، به نوع تصمیمات اتخاذ شده در مورد فناوری اطلاعات و ارتباطات توسط مدیریت مدرسه بستگی دارند. این گونه تصمیمات آموزشی شالوده شیوه های استفاده از فناوری اطلاعات و ارتباطات را تشکیل می دهند.
مسئولیت سازماندهی امکانات فناوری اطلاعات و ارتباطات در موسسات آموزشی معمولاً بر عهده مدیران است . مدیران، مسئولیت تأمین منابع مالی مورد نیاز برای خرید تجهیزات ، اختصاص اتاق های مورد نیاز و حمایت های فنی را بر عهده دارند . علاقمندی مدیران در این زمینه می تواند شرایط بهره برداری از امکانات را افزایش دهد. در صورت فقدان این علاقمندی ، معلمان قدرت کافی را برای توسعه اثر بخشی فناوری اطلاعات و ارتباطات در کلاس های درسی نخواهند داشت.
در واقع زمانی که فناوری اطلاعات در مدارس مطرح می شود ، مهارت معلمان در استفاده از فناوری اطلاعات و ارتباطات به عنوان یکی از عوامل مهم در کاربرد این فناوری مورد توجه قرار می گیرد و در این میان مدارس موفق در زمینه فناوری اطلاعات و ارتباطات مدارسی هستند که زمینه هایی را برای توسعه مهارت های معلمان در حوزه این فناوری فراهم می کنند . در واقع، مدیرانی که به اثر بخش بودن این فناوری در مدارس اعتقاد پیدا می کنند ، سعی می کنند سواد اطلاعاتی در مدرسه ارتقاء پیدا کند، بنابراین مسیرهایی را طراحی می کنند که از طریق این فناوری ، فرایند یاددهی – یادگیری در مدارس بهبود یابد.
● فرضیه پژوهش
بین علاقمندی مدیریت هنرستان غیرانتفاعی دخترانه صنایع پویا و میزان استفاده معلمان از فناوری اطلاعات و ارتباطات ( ICT ) رابطه معناداری وجود دارد.
▪ متغیرهای اساسی
- متغیر مستقل
ـ میزان علاقمندی مدیریت دبیرستان در تشویق معلمان به منظور بكارگیری فناوری اطلاعات و ارتباطات ( ICT )
- متغیر وابسته
ـ میزان بكارگیری فناوری اطلاعات و ارتباطات ( ICT ) توسط معلمان
● روش‌ها و فنون
▪ روش پژوهش ( و توجیه روائی آن )
با توجه به اینكه پژوهش حاضر به« بررسی میزان علاقمندی مدیریت هنرستان در تشویق معلمان در بكارگیری ICT » می‌پردازد ، هدف پژوهشگر از انجام این نوع پژوهش، توصیف عینی ، واقعی و منظم این موضوع است، بنابراین در این پژوهش از دو روش متفاوت استفاده شده است. در واقع برای آگاهی از چگونگی وضعیت كلی فناوری اطلاعات و ارتباطات ( ICT ) با توجه به نیاز مدیران در مدارس ، از روش سندی یا كتابخانه‌ای و برای سنجش میزان علاقمندی مدیریت یكی از هنرستان‌های غیرانتفاعی دخترانه شهر تهران ( هنرستان صنایع پویا ) در تشویق معلمان آن مدرسه به منظور این فناوری از روش مصاحبه ساختاریافته ( بصورت حضوری ) سود جسته‌ایم ، بدین صورت كه چهارده پرسش را بطور ساختاریافته تنظیم كرده، آن گونه كه هرگروه از آنها ، پاسخ پرسشهای اساسی پژوهش (كه در چهاردسته تقسیم گشته است) می‌باشند ، بطوری كه پرسشهای۱ و۲ مصاحبه، پرسش اساسی شماره ۱ ؛ پرسش های شماره ۳ تا ۶ مصاحبه ،پرسش اساسی شماره ۲ ؛ پرسش‌های ۷ تا ۱۰ مصاحبه ، پرسش اساسی شماره ۳ ؛ پرسش‌های ۱۱ تا ۱۴ مصاحبه ، پرسش اساسی شماره ۴ پژوهش را در بر میگیرند.
● جامعه آماری
جامعه آماری این پژوهش ، مدیریت هنرستان صنایع پویا كه تحت پوشش آموزش و پرورش منطقه ۶ است ، می‌باشد. همان طور كه قبلاً هم ذكر شد منظور از مدیریت هنرستان صنایع پویا ، ( ۱ نفر مدیر هنرستان به همراه ۲ تن از معاونین ( در سه پایه اول ، دوم ، سوم هنرستان ) ) كه همگی را خانم‌ها تشكیل می دهند ، می باشد.
اسامی مصاحبه شوندگان به شرح زیر است :
▪ سركار خانم زهرا حجتی : مدیر هنرستان ، ۳۲ سال سابقه كار ، مهندس الكترونیك ( برق ).
▪ سركار خانم زینت پیرو : معاون روزانه ( بخش فنی حرفه‌ای ) هنرستان كه با نظارت بر كار معاون شبانه ( بخش كاردانش ) ، ۳۴ سال سابقه كار ، كارشناس مشاوره ( علوم تربیتی ).
ز سركار خانم زهرا ناصری : معاون شبانه ( بخش كاردانش ) ، ۴ سال سابقه كار ، دانشجوی كاردانی زبان انگلیسی.
● شیوه‌ها و ابزارهای گردآوری اطلاعات
▪ شیوه‌های گردآوری اطلاعات
همان طور که قبلا هم قید شد، شیوه گردآوری اطلاعات در این تحقیق از طریق روش کتابخانه ای یا سندی و روش پیمایشی (مصاحبه حضوری از نوع ساختاریافته) می باشد که در روش سندی یا کتابخانه ای با استناد به منابع ، به مطالب دست یافته ایم و در روش مصاحبه پژوهشگراز طریق پرسشهای ساختاریافته که از قبل تنظیم گشته(به کمک مصاحبه حضوری)در هنرستان غیر انتفاعی دخترانه صنایع پویا حضور یافته و اقدام به پرسیدن سوالات از مدیر و معاونین آن مدرسه نموده است.
▪ ابزارهای گردآوری اطلاعات:
ابزارهایی که در جمع آوری اطلاعات ازآنها استفاده شده است ، نیز شامل:
برگه سوالات مصاحبه،قلم، دستگاه ضبط صوت، به همراه چندین برگه به منظور یادداشت برداری از گفته های افراد می باشد.
▪ شیوه تجزیه و تحلیل یافته ها
در این پژوهش به دلیل محدود بودن تعداد افراد(جامعه آماری) و بكارگیری روش پیمایشی ( مصاحبه ) نمی توانستیم از روشهای آماری استفاده نماییم ، بنابراین پس از بیان مطالبی کلی در باب چگونگی وضعیت فناوری اطلاعات و ارتباطات در مدارس، با حضور در هنرستان مورد بررسی، از طریق پرسش و دریافت پاسخ ( مصاحبه حضوری) ، به تجزیه و تحلیل یافته ها پرداخته و به نتایجی در پی آن دست یافتیم.
● پیشینه پژوهش
▪ پیشینه های پژوهش در ایران ( پیشینه داخل )
ـ " حکیمی " ( ۱۳۸۳ ) در پایان نامه کارشناسی ارشد خود با عنوان " بررسی عوامل موثر بر عدم استفاده از فناوری اطلاعات " می نویسد :
از مطالعات و بررسی ها چنین استنباط می شود که دبیران به منظور تدریس با استفاده از فناوری اطلاعات و ارتباطات آماده نشده اند. خدمات و آموزش های لازم برای دبیران بسیار محدود و کم بوده است . همان گونه که نتایج پژوهش به ما نشان می دهد، دبیران برای استفاده مقدماتی از کامپیوتر و نرم افزارها و سخت افزارهای وابسته، آمادگی لازم را ندارند، علاوه بر این پاسخ دبیران به پرسشنامه و تجزیه و تحلیل داده های حاصل از پرسشنامه نشان می دهد كه استفاده از نرم افزار و سخت افزارهای کامپیوتری از مشکلات عمده ی معلمان به حساب می آید.
ـ " غفاری " ( ۱۳۸۳ ) در پایان نامه کارشناسی ارشد خود تحت عنوان " بررسی عملکرد دبیران آموزش دیده ICT با دبیران آموزش ندیده تبریز در سال تحصیلی ۱۳۸۲- ۱۳۸۳" می نویسد :
به منظور بررسی این مسئله، تعداد ۳۷ سوال در زمینه میزان آشنایی با نرم افزارهای رایانه ای ، میزان استفاده از نرم افزارهای رایانه ای و وسایل کمک آموزشی در تدریس ، نگرش دبیران نسبت به دوره های ICT ، ارزیابی دوره های ICT برگزار شده ، طراحی گشته است و برای پاسخ به این سوال ها از نواحی پنج گانه تبریز، ۱۰ آموزشگاه متوسطه انتخاب گردید. حجم نمونه در این پژوهش، پانصد نفرکه شامل ۲۵۰ نفر از دبیرانی که دوره های ICT را گذرانده بودند و ۲۵۰ نفر از دبیرانی که این دوره ها را نگذرانده بودند، میباشد. جهت دستیابی به داده های مورد نظر ، پرسشنامه طراحی شده در بین دبیران آموزش دیده و آموزش ندیده آموزشگاه ها، به طور مساوی توزیع گردیده و هم چنین در یک پرسشنامه دیگر، میانگین نمرات کلاسی همان دبیران در یک کلاس و در درسی که رشته اصلی تدریس آن ها بوده توسط مدیران یا معاونین مدارس تکمیل و جمع آوری گردید.
▪ پیشینه های پژوهش در خارج ایران ( پیشینه در خارج )
۱) نیوزلند :
"راهبرد توسعه فناوری اطلاعات و ارتباطات در مدارس نیوزلند طی سال های ۲۰۰۲ تا ۲۰۰۴ "( ۱۹۹۸)، که با هم فکری و رایزنی مدارس ، محققان و بخش های اقتصادی جامعه براساس موفقیت های راهبردی تدوین شده است . براساس این راهبرد ، تأکید صرف بر مهارتهای فنی ، محدودیت هایی را برای دیدگاه آرمانی آموزش و پرورش در زمینه کاربرد فناوری اطلاعات و ارتباطات ایجاد میکند . از این رو ، این راهبرد باید بر گسترش و توسعه و تبادل تجربیات آموزش و پرورش و زمینه فناوری اطلاعات و ارتباطات برای ادامه حیات در جامعه پیشرفت و نوآورد تأکید داشته باشد.
همچنین نیوزلند در دومین مطالعه بین المللی فناوری اطلاعات در آموزش و پرورش شرکت داشته است . برخی از نتایج بین المللی توسعه فناوری اطلاعات و ارتباطات در آموزش و پرورش به شرح زیر است :
ـ یکی از عوامل مهم و اساسی موفقیت برنامه های توسعه فناوری اطلاعات و ارتباطات در آموزش و پرورش ، مدیریت و رهبری آگاه ، توانمند و با کیفیت است ، چه مدیران مدارس در واقع رهبران هدایت کننده برنامه توسعه فناوری اطلاعات و ارتباطات در مدارس هستند و برای ایفای این نقش باید از توانائی های لازم برای استفاده ازشیوه های اثربخش مدیریتی برخوردار باشند تا بتوانند برای حمایت از اهداف ، هماهنگی های لازم را بین عناصر مدرسه ایجاد کنند .
ـ بهبود فعالیت های مستمر مدارس با استفاده از برنامه توسعه فناوری اطلاعات و ارتباطات ، برنامه ای بلند مدت است . البته برنامه های کوتاه مدت نیز از اهمیت بسزایی برخوردارند ، زیرا این برنامه ها آگاهی و هوشیاری برنامه ریزان را در زمینه انگیزه ها ، شور و جدیت ایجاد شده در اثر کاربرد فناوری اطلاعات و ارتباطات افزایش می دهند و نقش مدیران در بهبود فرایند یاددهی – یادگیری مدارس را روشن می کنند، هم چنین برنامه های کوتاه مدت به دلیل کمک به توسعه شبکه های ارتباطی و اطلاعاتی حائز اهمیت اند.
۲) استرالیا :
" برنامه مطالعاتی توسعه کاربرد فناوری اطلاعات و ارتباطات در مدارس استرالیا "(۲۰۰۲ )، که به وسیله وزارت آموزش و پرورش تدوین شده ، اهداف و چارچوب اجرایی این برنامه را تعیین کرده است ، به علاوه مدارس این کشور موظف شدند فناوری اطلاعات و ارتباطات را در برنامه های آموزشی و درسی خود تلفیق کنند تا از این طریق بتوانند با فراهم کردن شرایطی انعطاف پذیر، فرایند یادگیری را بهبود بخشند . تمام دستگاه های دولتی موظف شدند که برای دستیابی به اهداف برنامه ، همه امکانات مالی خود را به کار برند.
هم چنین ۵ عامل مهم موفقیت برنامه به این شرح مورد توجه قرار گرفته است :
ـ نیروی انسانی
ـ زیرساخت
ـ محتوا
ـ تدوین خط مشی های حمایت کننده
ـ تدوین آیین نامه اجرایی.
هم چنین برای نیل به اهداف برنامه توسعه فناوری اطلاعات و ارتباطات در مدارس ، راهبردهای خاصی تدوین شده است که این موارد را در بر گیرد:
الف) توانمند سازی مدارس برای اتخاذ پارادایم جدید یادگیری براساس فناوری اطلاعات و ارتباطات.
ب) در اختیار قراردادن منابع لازم در سه حوزه توسعه حرفه ای ، تهیه زیرساخت مناسب و کافی و تهیه محتوای مناسب برنامه درسی مبتنی بر تلفیق فناوری اطلاعات و ارتباطات.
ج) اجرای پژوهش های معتبر در زمینه تأثیر کاربرد فناوری اطلاعات و ارتباطات بر پیشرفت تحصیلی دانش آموزان و اثر بخشی آن در فرآیند یاددهی – یادگیری و بهبود آن .● تجزیه و تحلیل یافته های پژوهش
تنوع و پیچیدگی فعالیت های مختلف علمی ، اقتصادی ، آموزشی و .... در قالب سازمان های مختلف و گستردگی ارتباطات درون و برون سازمانی در نظام های مدیریتی امروزی و هم چنین شاخص ها و عوامل فراوان موثر در رشد و توسعه سازمان ها از جمله مدارس موجب می شود تا مدیران بیش از هر زمان دیگری نیازمند باشند که به سلاح ها و ابزارهای اطلاعاتی و ارتباطی در عرصه رقابت های تجاری مجهز شوند. چالش های جهانی ایجاد شده در عرصه مدیریت که با ظهور پدیده فناوری اطلاعات و ارتباطات رنگ و جلوه ای دیگر گرفته است مهم ترین و شاید اثرگذارترین دست یافته بشر در طول چند قرن اخیر می باشد، تا جایی که مهم ترین کالای تجاری قرن حاضر را ((اطلاعات )) معرفی کرده اند.
ظرفیت بالقوه فناوری اطلاعات و ارتباطات ، مدیران پیشرو را مجاب می کند تا با نگرشی عمیق بر ابزارهای این پدیده جهان شمول، قابلیت های بالفعل مدرسه خود را به منصه ظهور بگذراند.
فناوری اطلاعات و ارتباطات به مجموع مکانیزم های تلفیق کننده و هدایت کننده ای که زمینه های کاربردی شدن ، به هنگام شدن و گسترش یافتن اطلاعات و داده های خام را با استفاده از ابزارهای ریزپردازنده انجام می دهند، اطلاق می شود . ارتباط اغلب مدیران با فناوری اطلاعات و ارتباطات، به دو نوع سیستم محدود میشود :
الف) سیستم هایی که اطلاعات را ذخیره و پردازش می کنند.
ب ) سیستم هایی که ارتباط بین افراد و مشاغل را با سرعت و بسیار کارآمد برقرار می کنند.
مدیران پیشرو همیشه دنبال فناوری هایی هستند که جریان کار را تسهیل وتسریع می کند تا بتوانند ارتباطات موثر و سریع را در مدرسه ایجاد کنند و بدین وسیله امور در مدارس ساده شود. بدون شک استفاده از فناوری اطلاعات و ارتباطات باعث تقویت توانایی ها و خلاقیت مدیران پیشرو می شود. با این نگرش مدیر و کارمندان او وقتی از ابزارهای اطلاعاتی و ارتباطی در مدرسه استفاده می کنند، می توانند به جای سخت کارکردن ، سریع تر و با دقت تر از قبل کار کنند، ضمن اینکه مدیر می تواند نظارت و مدیریت غیر متمرکز را تجربه کند.
یکی از مهم ترین شاخصه های شناخت درست فناوری اطلاعات و ارتباطات توسط مدیران استفاده از امکانات برای ایجاد سیستم های کارآمد در ساختار مدرسه می باشد. با توجه به اینکه هریک از ابزارهای فناوری اطلاعات و ارتباطات که منطبق بر سیستم های مدیریتی باشند ، میتوانند در بهبود و یا ایجاد نقص در شیوه مدیریت و ارتباط با مخاطبان سازمان موثر باشد ، بنابراین به جا است که در گزینش سیستم های مذکور :
الف ) عملکرد سیستم برای مخاطبان سازمان روشن باشد.
ب ) استفاده کاربران تسریع و تسهیل شود.
ج ) سیستم از انعطاف پذیری بالایی در میان تحولات تکنولوژیک و یا ساختاری برخوردار باشد.
بنابراین می توان گفت، مدیری موفق خواهد بود که فناوری های ارتباطی و اطلاعاتی منطبق با نیازهای مدرسه خود طراحی و انتخاب کند، تا درهنگام ارائه خدمات به مخاطبان خود نیازهای آنان را در سیستم تدارک دیده باشد.
هم چنین به مدیران توصیه می شود که در تعیین ابزارها ، آن هایی را انتخاب کنند که باعث ایجاد تسهیلات بیشتری در امور اجرایی شود و صرفه جویی در زمان، کاهش هزینه ها و افزایش بهره وری را به دنبال داشته باشد.
در بعد نرم افزاری، مدیران باید از برنامه های نرم افزاری مختلف، اطلاعات کافی داشته باشند و با توجه به نوع سازمان، نرم افزارهای کاربردی خود را در مدارس انتخاب کنند.
در بعد سخت افزاری ، مدیران مدارس می توانند مهم ترین و موثرترین نقش را در توسعه توانمندی های مدارس در زمینه فناوری اطلاعات و ارتباطات فراهم کنند. مدیریت باید با توجه به نیازمندیهای مدرسه بدون درنظر گرفتن تجملات ، بهترین و کارآمدترین ابزارهای سخت افزاری مورد نیاز سازمان را گزینش کنند و نیازهای آتی مدرسه را نیز مدنظر قرار دهند.
با توجه به مطالب فوق باید گفت، بسترسازی مطلوب برای توسعه فناوری اطلاعات و ارتباطات در مدارس نیازمند شناخت کافی و نگرش مثبت مدیران به ضرورت ها و حضور این پدیده در روند فعالیت های مدرسه است . با توجه به نقش و اهمیت فناوری اطلاعات و ارتباطات در توسعه و گسترش فرآیندهای سازمانی، هر مدیر پیشرو و آینده‌نگر ناگزیر از انجام زمینه سازی های لازم و انجام مشاوره های علمی و فنی با صاحبان دانش فناوری اطلاعات و ارتباطات است.
بنابراین به منظور کاربرد فناوری اطلاعات و ارتباطات در امر آموزش به عنوان یک ابزار آموزشی باید نیم نگاهی به آن به عنوان یک رشته آموزشی و اینکه معلمان و مدیران چه آگاهی ها و توانایی هایی باید در بکارگیری این فناوری داشته باشند ، داشته باشیم:
۱- مفاهیم اساسی فناوری اطلاعات و ارتباطات : این مفاهیم برای مباحث دیگر ICT در حکم پیش نیاز است و از آن به منظور ایجاد یک زمینه نظری یاد می شود. معلمان و مدیران باید بتوانند کارکردهای عمده محیط های نرم افزارهای سیستم را فهمیده و از جنبه های گوناگون کاربرد آن استفاده کنند، در واقع آنان باید بتوانند :
ـ اجزای اصلی سخت افزار مورد استفاده را تعیین و تشخیص دهند.
ـ درک درستی از عملکرد اجزای اصلی سخت افزاری در عمل داشته باشند.
ـ انواع تجهیزات جانبی از قبیل مودم ، فاکس - مودم ، اسکنر ، دوربین دیجیتال ، ..... را تشخیص دهند.
ـ درک روشن و عملی از ارتباط شبکه های محلی با شبکه های خارجی ( مانند اینترنت) و استفاده از پست الکترونیکی داشته باشند.
ـ فهم درستی از کار اصلی محیط نرم افزارهای سیستمی نشان بدهند.
ـ درک صحیحی از جنبه های کاربردی هر نرم افزار در سیستم را به نمایش بگذارند.
به طور کلی چگونگی کار رایانه و سیستم عامل آن را بفهمند و یادبگیرند که چگونه رایانه را تحت کنترل خود داشته باشند تا هنگام کارکردن با آن دچار سردرگمی نشوند، پس باید بتوانند بین اجزای اصلی یک سیستم رایانه ای و اجزای جانبی آن تفاوت قایل شوند ، هم چنین بدانند که نرم افزار سیستمی چیست و از چگونگی اتصال رایانه به یک شبکه آگاه بوده و یا به عملکرد متناظر با چنین شبکه هایی آگاهی داشته باشند.
▪ استفاده از رایانه و مدیریت فایل ها :
معلمان و مدیران باید نشان دهند که با اطمینان قادر به استفاده از نرم افزارهای سیستمی به ویژه نرم افزارهای مدیریتی مورد نظر خود هستند، بنابراین آنان باید بتوانند :
ـ از جنبه های محیط نرم افزاری سیستم در رابطه با نرم افزارهای کاربردی اصلی استفاده کنند.
ـ از امکانات شبکه بهره برداری کنند.
به عبارتی معلمان و مدیران باید بدانند که رایانه و ابزارهای جانبی آن در برابر دستور داده شده چگونه کار می کنند و چگونه با یک نرم افزار می توان به خروجی لازم دست یافت . به علاوه ، آنان باید مراحل مختلف فرامین مورد نیاز برای انجام کارهای گوناگون از قبیل : فرمت کردن یک دیسکت ، ذخیره کردن و تغییر نام فایل ها را بدانند، همینطور می بایست با عملکرد شبکه های محلی و یا شبکه های گسترده در دسترس ، آشنا باشند.
▪ نگارش ، پردازش و آماده سازی متون با WORD :
نرم افزار Word جزئی از برنامه Office شرکت مایکروسافت است که برای نگارش و پردازش متن ، طراحی شده است . معلمان و مدیران باید قادر باشند که از پردازشگر Word برای نوشتن متن ، پرونده و بازخوانی آن ها در زمینه های مورد مطالعه استفاده کنند، در واقع آنان باید بتوانند :
ـ پرونده ی قابل بازخوانی ایجاد کنند.
ـ پرونده‌ی سازمان یافته ایجاد کنند.
ـ پرونده های گوناگون برای مقاصد مختلف به وجود آورند.
ـ درباره معایب و مزایای Word و امکانات مختلف آن بحث کنند.
ـ در مورد استفاده از Word در یک موضوع یا مسأله خاص تصمیم بگیرند.
در حال حاضر با جایگزین شدن رایانه به جای ماشین تایپ ، بیشتر از Word استفاده می کنند. پس ابتدا باید نحوه‌‌ی استفاده از Word را فراگیرند، هم چنین باید چگونگی استفاده از جنبه های گوناگون Word ( مثل حروف برجسته ، حروف ایتالیک ، خط کشی زیرواژه ها ، ...) آگاهی داشته باشند.
▪ کار با کاربرگ۱ و صفحه گسترده۲ :
کاربرگ ها و صفحات گسترده ، صفحاتی شامل جداول، روابط ، نمودارها ، متغییرها و پارامترها در زمینه ها مختلف علمی صنعتی، تجاری شغلی ، درسی ،.... هستند که گردش کار در این زمینه ها را به دقت نشان می دهند. استفاده از کاربرگ ها، روشن ترین و سریع ترین روشی است که مطابق آن میتوان فهمید که تغییر متغیرهای خاص ، چگونه سبب بروز آثار متفاوتی در نتایج می شوند. معلمان می توانند الگوها و قالب هایی را با عنوان کاربرگ طراحی کنند و تأثیر تغییر متغیرها را مطرح و مقادیر متناسب باکار شبیه سازی و مدل سازی را در آن درج کنند، به عنوان مثال در فیزیک کاربرگ ها كه برای فهرست کردن نتایج آزمایشگاهی و محاسبات ، طراحی می شوند، آنان باید بتوانند :
ـ نشان دهند که می توانند ماهیت یک کاربرگ را درک کنند.
ـ مقادیر یک کاربرگ آماده را تغییر دهند و اثرات گوناگون آن را ببینند.
ـ نشان دهند که می توانند از یک کاربرگ استفاده کنند.
▪ کار با پایگاه داده ها۳ :
در شبکه ها به منظور دسترسی سریع کاربران مشترک به اطلاعات خاص ، مراکز ویژه ای برای اطلاع رسانی به عنوان بانک اطلاعاتی یا پایگاه داده ها ایجاد می شود . برای ذخیره سازی اطلاعات می توان
پایگاه داده ها ایجاد کرده و از آن در مواقع لزوم بهره برداری کرد. معلمان و مدیران باید قادر باشند به طور مطمئن از پایگاه داده ها یا بانک اطلاعاتی استفاده کنند، یعنی آنان باید بتوانند :
ـ مسئله ای را که می تواند با پایگاه داده ها حل شود ، تعیین کنند.
ـ از پایگاه داده های آماده برای ذخیره سازی اطلاعات استفاده کنند.
ـ به روشی معقول و سازمان یافته بتوانند از پایگاه داده های موجود ، اطلاعات را استخراج و تفسیر کنند.
از آن جائی که حجم اطلاعات ذخیره شده در پایگاه داده ها دائماً در حال افزایش است ، معلمان و مدیران باید نسبت به چگونگی حفاظت از اطلاعات شخصی خود ، آگاهی های لازم را داشته باشند.▪ ترکیب نمایشی و ترسیمی :
معلمان و مدیران باید بتوانند به شیوه ای مناسب از نمایش ترسیمی استفاده کنند، در واقع آنان باید بتوانند :
ـ موارد استعمال مختلف تركیب نمایشی و ترسیمی را تعیین کنند.
ـ پیوستگی بین داده ها و نمودارها را درک کنند.
ـ داده ها را به نمودارهای مناسب تبدیل کنند.
ـ با استفاده از متن و نمودارهای مناسب ، پرونده‌ی قابل ارائه و نمایشی به وجود آورد.
ـ ترتیب صورت های مختلف نمایش ترسیمی یک سری داده ها را ملاحظه کنند.
ـ حالت هایی که در آن ها از نمودار استفاده میشوند ، تعیین کرده و نمودارهای مورد نیاز را انتخاب کنند.
در واقع دامنه وسیعی از اطلاعات را می توان با نمایش های تصویری مختلف نشان داد. نمودار میله‌ای ، نمودار خطی و نمودار دایره ای ، مثال هایی از این نوع است، بنابراین اطلاعات را می توان به روش های مناسب یا نامناسب نشان داد و بدیهی است که روش های نامناسب باعث تفسیر غلط درباره داده های اصلی می شوند. آشنایی با روش های
۱) Worksheet
۲) Spreadsheet
۳) Database
ترسیمی به معلمان و مدیران کمک می کند که در بسیاری از حوزه های کاری خود به روشنی کار خود را معرفی کنند، به علاوه در عصر اطلاعات توانایی معرفی یافته ها به روشی روشن و درست ، ضرورتی انکارناپذیر است.
▪ رایانه و انتقال اطلاعات :
معلمان ومدیران باید بتوانند نشان دهند که چگونه می توانند به کمک رایانه اطلاعات را به منابع اطلاعاتی مخابره و یا از آنان دریافت کنند، بنابراین آنان باید بتوانند :
ـ روش انتقال ، مبادله و مشارکت در مورد اطلاعات را در داخل شبکه فناوری اطلاعات ارتباطات درک کنند.
ـ روش های گوناگون و انواع فعالیت های مخابراتی از طریق شبکه را تعیین کنند.
ـ با استفاده از پست الکترونیکی پیام ها را ارسال و دریافت کنند.
ـ اطلاعات را با جستجو ، تشخیص مسیر و گزینش آن ها در اینترنت ، دریافت کنند.
ـ درباره کیفیت تمامی اطلاعات منتقد باشند و به جنبه های خصوصی و عمومی اطلاعات توجه کنند.
ـ قادر به اشتراک در فهرست های پستی و گروه های خبری و مشارکت در رایزنی های تصویری باشند.
ـ قادر به ارسال ، دریافت ، خواندن و چاپ فکس ها به کمک فکس ، مودم و یک نرم افزار مناسب باشند.
در جامعه اطلاعاتی ، معلمان و مدیران باید به سرعت اطلاعات را از منابع مناسب دریافت کرده و یا برای دیگران ارسال کنند. در نتیجه با سرعت زیاد با دیگران در سراسر دنیا، مشارکت داشته باشند. با گسترش استفاده از اینترنت ، ضروری است که معلمان و مدیران درک درستی از امکانات www داشته باشند. باید منابع اطلاعاتی مختلف قابل دسترسی را بشناسند و از چگونگی دستیابی به اطلاعات آگاه باشند.
پس معلمان و مدیران باید انواع واسطه های گوناگون مخابرات الکترونیکی از قبیل پست الکترونیکی ، گفتگوی اینترنتی ( Chat ) و لیست پستی را بشناسند و از اینترنت و وب استفاده کنند و نیز قادر به گزینش آگاهانه و منتقدانه ی اطلاعات مورد نیاز خود باشند.
بنابراین با توسعه فناوری اطلاعات و ارتباطات ( ICT ) در دنیای امروز ، انتظار می رود که تمامی مدیران و دبیران درکلیه مدارس با توجه به آنچه که گفته شد ، با این فناوری آشنایی کامل داشته تا بدین وسیله این فناوری بتواند جایگاه خود را در آموزش به ویژه در مدارس بیابد. حال با توجه به راهکارهای ارائه شده در این پژوهش قصد بر آن است که به بررسی میزان علاقمندی مدیریت هنرستان صنایع پویا شهر تهران در تشویق معلمان به منظور بکارگیری ICT بپردازیم تا از طریق نتایج بدست آمده ، دریابیم که آیا این فناوری طبق آنچه گفته شده جایگاه خود را آن‌گونه که انتظار می رود در هنرستان مزبور یافته است یا خیر .
بنابراین طی مصاحبه ( ساختاریافته و حضوری ) به عمل آمده در این هنرستان ، به تجزیه و تحلیل سوالات بدست آمده از مصاحبه می پردازیم :
۱) تا چه حد با مفاهیم اساسی فناوری اطلاعات و ارتباطات ( ICT ) آشنا هستید. ( کاربردهای علمی فناوری اطلاعات و ارتباطات ( مانند اینترنت ، پست الکترونیکی (E-mail ) ، مفاهیم اساسی کامپیوتر ، .... )؟
مدیریت مدرسه با توجه به آنکه رشته تحصیلیشان مهندسی الکترونیک ( برق ) می باشد ، تا حدودی با مفاهیم این فناوری (بطور سطحی ) آشنا می باشند، ولی معاونین بخشهای روزانه و شبانه در سطحی ضعیف با این فناوری آشنا هستند، در واقع تنها در حدی که نیازهای کاری شان از طریق آن برطرف گردد، آنهم نه بطور پیوسته ، با این فناوری سر و كار دارند .
۲) آیا امکان شرکت در دوره های آموزشی فناوری اطلاعات و ارتباطات ( ICT ) و به دنبال آن اخذ مدرک در آن حوزه آموزشی برای شما مهیا می‌باشد؟
"آموزش و پرورش منطقه ۶ یا مناطق گوناگون دیگر بطور تخصصی این دوره ها را در این هنرستان یا اماکن دیگر برگزار میکنند که منجر به اخذ مدرک نیز می گردد ولی خود هنرستان نیز دوره های آموزشی ICT و ICDL ، ...را برگزار می نماید ، بدین ترتیب که هنرستان با مراکزی همانند بانکها ، شرکت ها ، دانشگاه ها ، سازمان ها ، ..... قرارداد بسته و در صورتی که مراکز مربوطه خود مجهز به مکان مناسبی برای آموزش باشند ، هنرستان، استادان مجرب خود را به آن اماکن اعزام می دارد و در صورتی که مراکز خود مجهز به مکان مناسبی برای آموزش نباشند، کلاس های آن مراکز در هنرستان و توسط دبیران متخصص خود هنرستان یا دیگر افراد مدرس این فناوری در خارج از هنرستان برگزار خواهد شد . تمامی اعضاء ، اعم از افراد مشغول به کار در مرکز یا ارگانی که با هنرستان قرارداد بسته است، آن دسته از دبیرانی که به حوزه این فناوری آشنا نیستند ، حتی مدیریت هنرستان یا دیگر افراد نیز می توانند در این دوره ها با توجه به نیاز خود شرکت نمایند . با این حال تا به حال هیچ کدام از معاونین هنرستان به همراه مدیر در این دوره ها شرکت ننموده اند". ( زهرا حجتی ، ۱۲ تیر ۱۳۸۵ )
" این دوره های آموزشی ، معمولاً طی دو دوره سه ماهه در سال ( شش ماه در سال ) از مهر تا اسفند ماه برگزار می شوند، همان طور که گفته شد آموزش و پرورش یک سری دوره های آموزشی این فناوری را اوایل ، تنها برای دبیران رسمی خود برگزار می کرد که بعضاً دبیرانی که رسمی نبودند نیز طی شرایطی می توانستند در این دوره ها شرکت نمایند ، اما متأسفانه به دلیل تداخل ساعات برگزاری این کلاس ها با ساعت کاری هنرستان ، معاون روزانه مدرسه هیچ گاه امکان شرکت در این دوره ها را نیافته است ". ( زینت پیرو ، ۱۲ تیر ۱۳۸۵ )
" با توجه به اینکه معاونت بیشتر با مسائل دفتری سرو کار دارد بنابراین نیاز به شرکت در این دوره ها برای معاون شبانه مدرسه نیز احساس نگشته است ، چرا که استفاده از این فناوری درحدی که کارهای مربوط به معاونت انجام گردد ، نیازی به شرکت در این دوره ها ندارد " . ( زهرا ناصری ، ۱۲ تیر ۱۳۸۵ )
۳) به نظر شما استفاده از فناوری اطلاعات و ارتباطات (ICT ) تا چه اندازه باعث تسهیل در امر تعلیم و تربیت با همکاری معلمان می شود؟
مدیریت هنرستان غریب به اتفاق معتقد بودند که استفاده از این فناوری تا حد زیادی در تسهیل درآمد تعلیم و تربیت با همکاری معلمان نقش خواهد داشت ، ولی متأسفانه به دلیل عدم وجود زیرساختی اساسی در استفاده از آن ، این فناوری آن طور که باید نتوانسته در جامعه ما موجبات تسهیل در امر تعلیم و تربیت را فراهم سازد ، اما از آن جایی که جامعه باید به موازات رشد و توسعه این فناوری حرکت نماید ، بنابراین قطعاً استفاده از این فناوری در جامعه ما نیز باید باعث تسهیل در امر تعلیم و تربیت با همکاری معلمان گردد ، اما دست یافتن و رسیدن به این وضعیت قطعاً نیازمند مرور زمان است .
۴) مدرسه شما تا چه اندازه شرایط استفاده از این فناوری را برای معلمان فراهم می سازد؟
" هنرستان تا آن جا که شرایط ایجاب نماید ، امکان بکارگیری و استفاده از این فناوری را در اختیار دبیران قرار می دهد". ( زهرا حجتی ، ۱۲ تیر ۱۳۸۵)
" با این وجود ، گرچه مدیریت هنرستان سعی در ایجاد شرایط مناسب برای استفاده بهینه از این فناوری توسط معلمان خود دارد ولی همانطور که قبلاً گفته شده از آن جایی که این فناوری هنوز جایگاه خود را در جامعه به ویژه در مدارس نیافته است، متأسفانه دانش آموزان به جای استفاده بهینه و ترغیب معلمان در بکارگیری مفید آن، از جنبه هایی سوء این فناوری بهره می‌برند ، حتی با وجود آنکه مدرسه در ساعات تفریح یا بعد از ساعات کلاسی ، ساعاتی اضافه تر را برای استفاده بیشتر دانش آموزان و بعضاً دبیران به استفاده بیشتر از این فناوری اختصاص می دهد ولی عملاً تمایلی به استفاده بیشتر از این فناوری در ساعات اضافی نشان داده نشده است ، بنابراین به نظر میرسد که ابتدا باید یک زیرساخت و زمینه ای مناسب در استفاده بهینه از این فناوری در جامعه و کشورمان بوجود آید تا پس از نهادینه گشتن ، قابل اجرا در مدارس گردد ، تا بدین وسیله با اجرای این فناوری، استفاده مفید از آن صورت پذیرد". (زینت پیرو ، زهرا حجتی ،۱۲ تیر ۱۳۸۵ )۵) آیا علاقمند به شرکت دبیران در دوره های آموزشی فناوری اطلاعات و ارتباطات ( ICT ) هستید؟
مدیر مدرسه کاملاً علاقمند به شرکت دبیران در دوره های آموزشی این فناوری بودند و اضافه نمودند که :
" هنرستان مجهز به ۴۰ تا ۴۵ دبیر ( مربوط به هر دو بخش روزانه و شبانه ) می باشد که برخی از دبیران بطور مشترک در هر دو بخش تدریس می نمایند . از این میزان حدود ۳۰ دبیر متخصص کامپیوتر و آشنا با این فناوری می باشند ، بنابراین این دسته از دبیران نیازی به شرکت در دوره های آموزشی برگزار شده توسط آموزش و پرورش و حتی خود هنرستان ندارند چرا که حتی خود نیز می توانند در این دوره ها تدریس نمایند. در واقع ، از طرفی ، این دسته از دبیران هم مدرس این فناوری به دانش آموزان هنرستان می‌باشند و هم می توانند در هر دوره آموزشی ICT به افراد بزرگسال مراکز و ارگان های دیگر تدریس نمایند و از طرف دیگر آن دسته از دبیران هم که متخصص در بکارگیری این فناوری نبوده و بعضاً مدرس دروس دیگری مانند دروس عمومی از قبیل : تاریخ ، ادبیات ، جغرافیا ، معارف ، ..... می باشند، در صورت تمایل و نیاز می توانند در دوره های آموزشی برگزار شده این فناوری شرکت نمایند". ( زهرا حجتی ، ۱۲ تیر ۱۳۸۵)
در ضمن لازم به ذکر است که " در صورتی که دبیران غیر متخصص در حوزه این فناوری ، مایل به شرکت در دوره های آموزشی برگزار شده این فناوری توسط مدرسه نباشند، امكان شركت در کلاس ها یا دوره‌های برگزار شده در خارج از محیط مدرسه در زمینه این فناوری نیز برایشان فراهم خواهد بود ". ( زینت پیرو ، ۱۲تیر ۱۳۸۵ )
" بنابراین مدیریت مدرسه مشتاق به شرکت دبیران خود در این دوره های آموزشی می باشد و معتقد است که هر دبیری که با این فناوری آشنایی چندانی ندارد می تواند با شرکت در این دوره ها آموزش ببیند ، حتی هر دبیری که متخصص در زمینه این فناوری باشد نیز می تواند در صورت ضعف در حوزه‌ای ، درصدد جبران آن برآید یا به فراگیری مطالب جدیدتر و روزآمدتر در هر حوزه مرتبط با این فناوری بپردازد ، با این وجود، دبیران هنرستان در صورت تمایل و نیاز خود و بدون هیچ گونه الزام می توانند در این دوره‌ها شرکت نمایند" . ( زهرا ناصری ،۱۲ تیر ۱۳۸۵ )
۶) تا چه حد به ایجاد سایت و پایگاه های اطلاعاتی به منظور تشویق معلمان در بکارگیری آن در هنرستان علاقمندید؟
" هنرستان علاقمند به ایجاد پایگاه اطلاعاتی می‌باشد، اما در حال حاضر مجهز به سایت و کارگاه سخت افزار می باشد که در آن حدود ۳۰ کامپیوتر از P۲ تا P۴ و بویژه P۴ قرار گرفته اند که با توجه به آنکه هنرستان حدود ۶۰ نفر دانش آموز روزانه و حدود ۱۰۰ نفر دانش آموز شبانه دارد، تعداد دانش آموزان در هر کلاس آن گونه تنظیم گشته است که هر کلاس نزدیك به ۱۰ تا ۱۲ دانش آموز داشته تا امکان استفاده از کامپیوتر برای هر نفر بطور منفرد و جود داشته باشد و از آن جائی که " فنی حرفه ای " که بخش روزانه ما را تشکیل می دهد بطور بسیار عمیق با مفاهیم کامپیوتر از نظر سخت افزار و نرم افزار آشنا میشوند، بنابراین نیاز زیادی به دسترسی به سایت و بعضاً پایگاه های اطلاعاتی خواهند داشت ، حتی " کاردانش " که بخش شبانه هنرستان را تشکیل می دهد ، گرچه بطور سطحی با مفاهیم کامپیوتر از نظر نرم افزار و نه سخت افزار آشنا می شوند ، نیز نیاز به دسترسی به سایت و بعضاً پایگاه های اطلاعاتی را تا حدودی خواهند داشت ، چرا که به هر حال برای انجام پروژه های کلاسی یا بعضاً پروژه های اساسی منطقه که در نمایشگاه آموزش و پرورش و دیگر نمایشگاه ها شرکت می نماید ، نیاز به وجود سایت و بعضاً ایجاد پایگاه های اطلاعاتی کاملاً احساس می شود ". ( زهرا حجتی ،۱۲ تیر ۱۳۸۵ )
" امکان اتصال به شبکه اینترنت به دلیل ویروسی شدن و خرابی کامپیوترها، مدرسه را دچار مشکلات عدیده می سازد ، بنابراین در صورت نیاز مبرم به اینترنت و پایگاه های اطلاعاتی ، هنرستان ، کافی نت اجاره می نماید، حتی بعضاً برای رفع نیازهای آنی و فوری در صورت لزوم از کارت اینترنت استفاده می نماید " . ( زینت پیرو ، ۱۲ تیر ۱۳۸۵ )
" گرچه هنرستان به هر طریق در صدد ایجاد سایت و گاهاً پایگاه های اطلاعاتی به منظور تشویق معلمان در بکارگیری آن می باشد ولی برخی دبیران از ایجاد آن ناراضی بوده و آن را وسیله ای مفید برای دانش آموزان در این مقطع سنی در هنرستان نمی دانند ، چرا که معتقدند که دانش آموزان غیر از کارهای پروژه ای که انجام آن الزامی است، بیشتر از آن برای امور تفریحی و سرگرمی استفاده می نمایند" . ( زهرا ناصری ،۱۲ تیر ۱۳۸۵ )
با این وجود هنرستان مجهز به وب سایت به آدرس www.Sanaye_pouya.com می باشد که البته هم اکنون شارژ نمی باشد ، چرا که حدود ۲۰۰ هزار تومان هزینه شارژ آن است که به دلیل آنکه آموزش و پرورش خود در پی ساختن وب سایتهای مدارس است و از آنجائیکه وب سایت های جالب و جذابی هم طراحی و ایجاد نمی نمایند، در نتیجه هنرستان هزینه شارژ آن را پرداخت ننموده است ". ( زهرا حجتی ،۱۲ تیر ۱۳۸۵ )
۷) آیا برای برقراری ارتباط با معلمان و سایر مدیران از فناوری اطلاعات و ارتباطات ( ICT ) استفاده می کنید ؟
مدیریت هنرستان ، عدم برقراری این ارتباط با یکدیگر را حتی از طریق پست الکترونیک (E-mail ) مطرح ساختند و اضافه نمودند که هیچ گونه ارتباطی میان آنها و معلمان هنرستان از طریق این فناوری برقرار نمی باشد.
۸) آیا معلمان برای برقراری ارتباط با اولیای دانش آموزان از فناوری اطلاعات و ارتباطات ( ICT ) استفاده می کنند؟
مدیریت هنرستان نظر بر این دارند که هیچ ارتباطی میان اولیای دانش آموزان و معلمان از طریق این فناوری برقرار نمی باشد.
۹) دانش آموزان تا چه اندازه برای ارتباط با معلمان خود از فناوری اطلاعات و ارتباطات (ICT ) استفاده می کنند؟
جمیع مدیریت به اتفاق معتقد بودند که دانش آموزان تنها از طریق Chat و E-mail با معلمان خود در ارتباط اند، آن هم برای تفریح و سرگرمی همانند تبریک گفتن روز تولد معلمان یا تبریک روز معلم ، ..... و با توجه به آنکه اکثر دانش آموزان این هنرستان مجهز به کامپیوتر در منزل نیز می باشند ، بنابراین بسیاری از ارتباطات میان دانش آموزان و معلمان از طریق کامپیوترهای موجود در مدارس و بعضاً کامپیوترهای شخصی دانش آموزان در خارج از مدرسه صورت می پذیرد.
۱۰) معلمان تا چه اندازه دانش آموزان را برای انجام تکالیف علمی با استفاده از فناوری اطلاعات و ارتباطات ( ICT ) تشویق می کنند؟
" در تحقیقات کلاسی بعضاً دبیران خواستار آن اند که دانش آموزان تحقیقات خود را از طریق جستجو به کمک منابع چاپی و خصوصاً منابع الکترونیکی انجام دهند" . ( زهرا حجتی ، زهرا ناصری ، ۱۲ تیر ۱۳۸۵ )
" گاهاً در تهیه پروژه های مهم و اساسی برای شرکت در نمایشگاه ها از جمله نمایشگاه های برگزار شده توسط آموزش و پرورش نیز استفاده از این فناوری بسیار حائز اهمیت است ". ( زینت پیرو ، ۱۲ تیر ۱۳۸۵ )
۱۱) آیا استفاده از فناوری اطلاعات و ارتباطات ( ICT ) نگرش معلمان را نسبت به تدریس تغییر داده است ؟
" قطعاً با پیشرفت این فناوری دگرگونی های زیادی ایجاد شده است که این دگرگونی در تغییر نگرش افراد از جمله معلمان نیز چندان بی تأثیر نبوده است، چرا که در گذشته تمامی مسائل آموزش از قبیل تدریس ، انجام تکالیف علمی و تحقیقات ، .... بطور سنتی صورت می پذیرفت ". ( زهرا حجتی ، ۱۲ تیر ۱۳۸۵ )
" در واقع در گذشته بیشتر امر معلم محوری مطرح بود اما هم اکنون توسعه این فناوری توانسته تا حدی بر نگرش معلمان نسبت به تدریس تأثیر گذارد ". ( زینت پیرو، ۱۲ تیر ۱۳۸۵ )
" هم اکنون دانش آموزان در تهیه پروژه ها یا بعضاً تکالیف علمی خود تا حدودی از این فناوری استفاده می نمایند ، بنابراین این فناوری قطعاً در نگرش معلمان نسبت به تدریس تأثیر گذار بوده است ، اما مدیریت مدرسه با توجه به سعی و تلاش خود در ایجاد این فناوری ، انتظارات بیشتری از معلمان و دانش آموزان خود دارد" . ( زهرا ناصری ،۱۲ تیر ۱۳۸۵ )
۱۲) معلمان تا چه اندازه می توانند بین بکارگیری فناوری اطلاعات و ارتباطات (ICT) و روش های سنتی تدریس تعادل برقرار کنند؟
" در هنرستان دروسی مانند مبانی کامپیوتر ، آشنایی با سیستم عامل ها ، سیستم ها ، برنامه نویسی تجاری ، شبکه ، کار با برنامه Visual Basic ، زبان تخصصی کامپیوتر ، کار با تمامی نرم افزارها مانند (Word , Excel , Access , PowerPoint , …. ) ، .... توسط دبیران به دانش آموزان داده می شود". ( زینت پیرو ، زهرا ناصری ،۱۲ تیر ۱۳۸۵ )
" در این هنرستان سعی بر آن است تا تمامی مطالب جدید در حوزه کامپیوتر مورد مطالعه دبیران قرار گیرد ، بنابراین دبیران کم کم از روش های سنتی به سوی روش های جدید بکارگیری این فناوری پیش رفته اند، آن گونه که می توانند بین روش سنتی و بکارگیری این فناوری در سطحی معمول و متوسط تعادل برقرار کنند، در واقع برقراری تعادلی مناسب و مطلوب زمانی در هنرستان ایجاد خواهد شد که دانش آموزان نیز در تشویق معلمان خود دربکارگیری این فناوری بکوشند ، تنها علاقمندی مدیریت مدرسه در ترغیب معلمان در بکارگیری این فناوری کافی نیست ، چرا که دانش آموزان هم باید به نوعی با فعالیت بیشتر ، معلمان خود را در بکارگیری هرچه بیشتر این فناوری و به دنبال آن انتقال مطالب به آنها تشویق نمایند که در واقع ، عملاً شاهد چنین امری آن طور که انتظار می رود ، بویژه در هنرستان ها نمی باشیم ". ( زهرا حجتی ،۱۲ تیر ۱۳۸۵ )
۱۳) تا چه اندازه در تدوین برنامه های آموزشی مدرسه از فناوری اطلاعات و ارتباطات ( ICT ) استفاده می نمائید؟
" کل نظام در صدور دیپلم ، تدوین لیست حضور و غیاب ، دفتر امتحانات ، گواهی اشتغال ، تهیه بروشور ، صدور كارنامه ، ...... از این فناوری استفاده می نمایند". ( زهرا حجتی ،۱۲ تیر ۱۳۸۵ )
" در واقع امور دفتری تا آن جا که شرایط و ضوابط کاری شان ایجاب می کند از این فناوری استفاده می نمایند، حائز اهمیت است که امر مکانیزه بودن که هم اکنون در هنرستان در سطحی قابل قبول اعمال میشود در بسیاری از ارگان ها از جمله دانشگاه علمی و کاربردی ( بخش پودمانی ) وجود نداشته و در سطحی ضعیف اعمال می گردد ، بطوری که اکثر امور در این ارگان بصورت دستی ( سنتی ) صورت می پذیرد ". ( زینت پیرو ، زهرا ناصری ،۱۲ تیر ۱۳۸۵ )
۱۴) معلمان تا چه اندازه برای ارزیابی مستمر دانش آموزان از فناوری اطلاعات و ارتباطات ( ICT ) استفاده نمی کنند؟
مدیریت مدرسه معتقد بودند که اصولاً دانش آموزانی که در کشور ما وارد هنرستان ها می شوند، اغلب افرادی هستند که شرایط رزرو و داخل شدن به رشته های نظری ( ریاضی ، تجربی ، علوم انسانی ) در مدارس دولتی و بعضاً غیر انتفاعی را ندارند، بنابراین وارد هنرستان های ( فنی حرفه ای و کار دانش ) می شوند ، بنابراین این دانش آموزان آن گونه که باید فعال و درس خوان نبوده ، در نتیجه ارزیابی اساسی و مستمر هم روی آن ها صورت نمی‌گیرد ، چه برسد به آنکه این ارزیابی از طریق این فناوری صورت پذیرد، حتی در صورتی هم که ارزیابی از دانش آموزان انجام پذیرد ، بطور سنتی و بدون استفاده و بکارگیری از این فناوری می باشد.
● تجزیه و تحلیل پرسشهای اساسی
▪ میزان آشنائی مدیریت هنرستان با مفهوم فناوری اطلاعات و ارتباطات (ICT) چقدر است ؟
از پرسش شماره ۱ مصاحبه به این نتیجه می رسیم که مدیریت هنرستان در سطحی بسیار متوسط با مفاهیم اساسی این فناوری آشنا می باشد ، بطوری که با توجه به پرسش شماره ۲ ، امکان شرکت در دوره های آموزشی و به دنبال آن اخذ مدرک برای آنها وجود دارد ولی با این وجود هیچ کدام از افراد تا به حال در این دوره ها حضور نیافته اند ، بنابراین مدیریت هنرستان در سطحی بسیار معمول ( متوسط ) و در حد نیاز خود با مفهوم این فناوری آشنا می باشند.
▪ میزان علاقمندی مدیریت هنرستان در تشویق معلمان در بکارگیری فناوری اطلاعات و ارتباطات
( ICT ) چقدر است ؟
با توجه به پرسش های ۵ و ۶ مدیریت هنرستان مشتاق به برگزاری دوره های آموزشی برای دبیران ( غیر متخصص و حتی متخصص ) می باشد، بنابراین سعی در ایجاد سایت و حتی استفاده از پایگاه های اطلاعاتی دارد، چرا که طبق پرسش ۳ معتقد است كه استفاده از این فناوری تا حد زیادی با عث تسهیل در امور تعلیم و تربیت با همکاری دبیران می گردد ، اما علی رغم آنکه مدیریت مدرسه سعی بر آن دارد که شرایط استفاده از این فناوری را برای معلمان خود فراهم سازد ( پرسش ۴ ) ، ولی آن گونه که انتظار می رود، استفاده بهینه از این فناوری در هنرستان صورت نپذیرفته است .▪ میزان ارتباط افراد ( مدیران ، معلمان ، اولیاء و دانش آموزان ) با یکدیگر از طریق فناوری اطلاعات و ارتباطات ( ICT ) چقدر است ؟
با توجه به پرسش های ۷ و ۸ هیچ گونه ارتباطی میان معلمان و مدیران و نیز معلمان و اولیای دانش آموزان از طریق این فناوری وجود ندارد ، اما با توجه به پرسش های ۹ و ۱۰ دانش آموزان در سطحی ضعیف از طریق این فناوری با معلمان خود در ارتباط اند که گاهاً این ارتباط تنها صرف تفریح و سرگرمی نیز می باشد. اما با توجه به پرسش ۱۰ ، معلمان در حدی که تشخیص می دهند (تا حدودی) ، دانش آموزان خود را در انجام تکالیف علمی و تحقیقاتی کلاسی و بعضاً پروژه های مهم تشویق می نمایند.
▪ میزان استفاده از فناوری اطلاعات و ارتباطات ( ICT ) تا چه اندازه در نگرش معلمان ، تدوین برنامه های آموزشی و ارزیابی دانش آموزان تأثیر گذار است ؟
از پرسش های ۱۱ و ۱۲ این گونه بر می آید که استفاده از این فناوری تا حدودی نگرش معلمان را نسبت به تدریس تغییر داده است ، بطوری که معلمان می‌توانند تقریباً میان بکارگیری این فناوری و روش های سنتی تدریس تعادل برقرار کنند و نیز با توجه به پرسش۱۳ ، هنرستان از این فناوری در سطحی معمول ( متوسط) و در حد تأمین نیازهایشان در تدوین برنامه های آموزشی خود استفاده می نماید ، ولی از پرسش ۱۴ این چنین برمی آید که در ارزیابی مستمر دانش آموزان از این فناوری ، استفاده ای به عمل نمی آید.
● بحث و نتیجه گیری
پژوهش حاضر نشان می دهد كه بین میزان علاقمندی مدیریت هنرستان صنایع پویا در تشویق دبیران در بکارگیری فناوری اطلاعات و ارتباطات ارتباط چندان معناداری وجود ندارد، به عبارت دیگر میزان علاقمندی مدیریت هنرستان تاثیر چندان بسزایی در میزان به کارگیری این فناوری توسط معلمان ندارد یا به عبارت دیگر میزان علاقمندی مدیریت هنرستان در تشویق معلمان در بکارگیری این فناوری، آن گونه که انتظار می رود ، موثر نمی باشد، چرا که با توجه به برنامه مطالعاتی توسعه کاربرد فناوری اطلاعات و ارتباطات ( ICT ) در مدارس
استرالیا که به عامل " زیر ساخت " به عنوان یکی از عوامل مهم در تدوین یک برنامه موفق توجه دارد ، متأسفانه کشور ما زیر ساخت درستی از یک برنامه موفق تعریف و تدوین نگشته است ، بنابراین هنگامی که فناوری اطلاعات و ارتباطات ( ICT ) بدون هیچ گونه زمینه و زیر ساخت درستی وارد کشور شده است تا بخواهد به مرحله پیشرفت و توسعه مناسب برسد، قطعاً با مشکلات عدیده ای مواجه است ، چرا که این فناوری از کشورهای تولید کننده آن به کشور ما نفوذ یافته است ، بنابراین شناخت و در پی آن پیاده سازی آنچه که سازندگان آن ایجاد ساخته اند و به دنبال آن رسیدن به درجه ای از توسعه که هم اکنون کشورهای توسعه یافته و تولید کننده این فناوری به آن دست یافته اند، نیازمند مرور زمان خواهد بود، چرا که همان طور که گفته شد ، ما مصرف کننده این فناوری هستیم و در تولید آن هیچ نقشی نداشته ایم ، بنابراین با وجود تمامی مشکلات و با توجه به آنچه قبلاً هم گفته شد ، انتظار می رود که مدیران و معلمان ، قبل از ورود این فناوری به مدارس تا حد زیادی با مفاهیم اساسی آن آشنا بوده تا بتوانند آن را نهادینه ساخته و به دنبال آن درصدد ایجاد ، بکارگیری و انتقال آن به دانش آموزان باشند .
در واقع زمانی علاقه و انگیزه موجبات پیشرفت در امور را فراهم میسازد که از بدو شکل گیری به طور منطقی حرکت نماید. پس تنها صرف علاقمندی و عدم آگاهی در چگونگی تشویق افراد در اجرای صحیح این فناوری ، بدون توجه به چگونگی پایه و ساختارهای شکل گیری مناسب آن ، کاری از پیش نخواهد برد ، از جمله آنکه مدیریت هنرستان مربوطه آن گونه که انتظار می رود با مفاهیم اساسی این فناوری آشنا نمی باشد، بنابراین می بینیم که تنها علاقمندی مدیریت مدرسه در ایجاد و بکارگیری این فناوری کفایت نمی کند ، چرا که مدیرانی که ابتدا خود در سطحی مطلوب با این فناوری آشنا هستند ، قطعاً بهتر می توانند در تشویق معلمان مدرسه در بکارگیری این فناوری مفید واقع شوند ، چرا که از آن جائی که این افراد در ابتدا خود با مفاهیم اساسی این فناوری آشنا هستند .
در این صورت با راهکارهای ترغیب افراد در بکارگیری آن آشنایی بیشتری دارند ، از جمله آنکه در تشویق معلمان برای شرکت مستمر و پیوسته در دوره های آموزشی ، پاداشی ( مادی یا معنوی ) در نظر می گیرند یا از روش های ترغیب کننده دیگری در تشویق دبیران خود در بکار گیری این فناوری استفاده می نمایند ، اینجاست که این دسته از مدیران در زمره مدیران خلاق و فعال قرار می گیرند . در نتیجه می توان گفت موارد مطرح شده بر خلاف پژوهشهای مربوط به کشور نیوزلند می باشد، زیرا یکی از نتایج تحقیق بین المللی توسعه فناوری اطلاعات و ارتباطات در آموزش و پرورش نیوزلند این است که از عوامل مهم و اساسی موفقیت برنامه های توسعه فناوری اطلاعات و ارتباطات درآموزش و پرورش، مدیریت و رهبری آگاه، توانمند و با کیفیت می‌باشد، زیرا مدیران مدارس درواقع رهبران هدایت کننده برنامه توسعه فناوری اطلاعات و ارتباطات در مدارس هستند و برای ایفای این نقش باید از تواناییهای لازم برای استفاده از شیوه های اثربخش مدیریتی برخوردار باشند تا بتوانند برای حمایت از اهداف ، هماهنگی های لازم را بین عناصر ایجاد کنند ، که عملاً شاهد چنین امری در مدارس کشورمان از جمله در این هنرستان نمی باشیم.
با وجود تمامی مسائل و مشکلات ، حتی اگر مدیریت هنرستان را علاقمند به تشویق معلمان به منظور بکارگیری این فناوری از طریق ایجاد دوره های آموزشی ، ایجاد سایت و پایگاه های اطلاعاتی،تدوین منابع جدید درسی ، .... در نظر بگیریم، باز هم با مسائل و مشکلات دیگری مواجه ایم، از جمله آنکه اکثر هنرستان ها در ایران از زیر ساخت ضعیفی برخوردارند، چرا که تعداد زیادی از دانش آموزان آنها را افرادی تشکیل می دهند که به نوعی نتوانسته اند به مدارس دولتی و غیرانتفاعی در رشته های نظری راه یابند ، بنابراین این افراد با ورود به هنرستان ها آن طور که باید و شاید استفاده بهینه را از شرایط نمی نمایند و از طرفی همان طور که قبلاً هم ذکر شد ، این فناوری در کشور ما هنوز جایگاه خود را آن گونه که انتظار می رود نیافته و به آن سطح از پیشرفت و توسعه ای که کشورهای دیگر به آن رسیده اند ، نرسیده است.
بنابراین با در نظر گرفتن شرایط فعلی وضعیت این فناوری در کشورمان ، حائز اهمیت است که غیر از علاقمندی مدیریت هنرستان در ایجاد این فناوری و به دنبال آن تشویق معلمان در بکارگیری آن، دانش آموزان هم باید در تشویق معلمان خود در بکارگیری این فناوری نقش بسزایی داشته باشد . هنگامی که مدیریت هنرستان شرایط لازم در ایجاد و بكارگیری این فناوری را تا آنجا که امكانات اجازه می دهد، فراهم آورد ولی دانش آموزان مشتاق به استفاده بهینه از این فناوری و به دنبال آن معلمان متخصص در این حوزه نباشند ، معلمان نیز به تدریج انگیزه و علاقمندی خود را از دست خواهند داد ، چرا که فرهنگ سازی درستی برای استفاده بهینه از این فناوری وجود ندارد ، بنابراین اینجاست که دیگر میزان علاقمندی مدیریت هنرستان در میزان بکارگیری این فناوری توسط معلمان تأثیر نخواهند داشت.حائز اهمیت است که غیر از علاقمندی، عوامل مهم دیگری نیز بر میزان بکارگیری این فناوری توسط معلمان تأثیر گذارد ، از جمله میزان بودجه مدرسه ، سطح خانوادگی و سطح فرهنگ دانش‌آموزان ، میزان درآمد خانواده‌های آن‌ها و منطقه ای که مدرسه در آن واقع است و ...... که بحث راجع به هریک از آنها از حوصله این پژوهش خارج است . با این وجود هنرستان مزبور نسبت به دیگر مدارس به ویژه مدارس دولتی از بودجه نسبتاً خوبی برخوردار است و با توجه به آنکه در منطقه مناسبی از شهر تهران ( منطقه ۶ ) واقع است ، بنظر میرسد مدیریت هنرستان آن گونه که انتظار می رود بودجه لازم را جهت بکارگیری و استفاده از این فناوری نسبت به دیگر مدارس بکار می‌بندد ، اما با این حال از نظر پژوهشگر روش های مفید دیگری هم در تشویق معلمان در بکارگیری این فناوری مطرح است که مدیریت هنرستان با کمی فعالیت می تواند آن ها را برای بازدهی بیشتر در استفاده از این فناوری بکاربرد. در واقع منظور از علاقمندی تنها صرف ایجاد نمودن دوره های آموزشی ، سایت و پایگاه‌های اطلاعاتی ، ..... نمی باشد بلکه بکارگیری روش های دیگری که موجبات تشویق دبیران در بکارگیری از این فناوری و استفاده از دوره های آموزشی، سایت و پایگاه های اطلاعاتی ، ... را فراهم سازد ، نیز نقش بسیار مهمی خواهد داشت ، از جمله آنکه مدیریت مدرسه می تواند افراد را با استفاده از روش های مفید و کارساز ، تشویق به بکارگیری بیشتر از این فناوری در ساعات اضافی ( خارج از ساعت درسی ) نماید، یا به مطالعه روش های موثر در تشویق دانش آموزان در یادگیری پرداخته و با ارزیابی مستمر و صحیح دانش آموزان ، آنها را ترغیب به بکارگیری بیشتر این فناوری نماید تا در این صورت معلمان نیز با فعالیت بیشتر دانش آموزان به تدریس این فناوری مشتاق گردند و یا آنکه پاداشی را برای دبیران خود در بکارگیری بیشتر از این فناوری در نظر گیرد و ..... ، بنابراین با وجود آنکه مدیریت هنرستان علاقه مند به تشویق معلمان خود در بکارگیری این فناوری است، اما این علاقمندی با بكارگیری روش های مؤثرتر در تشویق معلمان دو چندان خواهد گشت ، پس تنها علاقه و صرف ایجاد شرایط به منظور بکارگیری این فناوری کافی نمی‌باشد، بلکه روشهای ایجاد انگیزه در چگونگی استفاده آن هم امر بسیار مهمی محسوب می گردد . گرچه شرایط ایجاد انگیزه ، در حیطه کاری مدیران فعال و خلاق محسوب می شود اما صرفه نظر از تمامی مسائل و مشکلات موجود در مدارس کشورمان ، چرا یکی از این مدیران ، مدیران مدارس کشورمان نباشند .
بنابراین در می یابیم که با وجود آنکه کشور ما مصرف کننده این فناوری است، با این حال باید شرایطی فراهم گردد که در پی آن ابتدا به آموزش صحیح این فناوری به مدیران پرداخته شود، تا به کمک آن اهمیت بکارگیری این فناوری به درستی در آن ها نهادینه گردد، تا بدین وسیله بتوانند با دیدی صحیح و درست به تشویق معلمان خود در بکارگیری آن بپردازند و به دنبال آن معلمان هم بتوانند با دریافت آموزش صحیح به یاد دهی دانش آموزان خود که هدف اصلی در یادگیری محسوب می‌شوند، بپردازند.
بنابراین همه عوامل باید دست به دست هم دهد تا بکارگیری صحیح این فناوری آن گونه که انتظار می رود ، صورت پذیرد و در این میان علاقمندی تمامی افراد، اعم از مدیران ، معلمان ، دانش آموزان ، .... نقش مهمی را در این زمینه ایفا می نماید، به عبارتی عوامل بسیاری در تشویق معلمان در بکارگیری این فناوری در مدارس دخیل می باشد که این تحقیق تنها به گوشه ای از آن یعنی تنها به بررسی یکی از عوامل ( میزان علاقمندی مدیریت مدرسه )
پرداخته است، اما همان طور که ذکر شد باید تمامی عوامل با ساختاری صحیح در کنار هم قرار گیرد تا معلمان آن گونه انتظار میرود در بکارگیری این فناوری تشویق گردند.
● پیشنهادات
▪ آموزش و پرورش باید توجه بیشتری به هنرستان ها ( فنی حرفه ای و کاردانش ) داشته باشد، چرا که این چنین غربال کردن دانش آموزان که تنها افراد فعال و درس خوان باید به رشته های نظری روی آورند و دیگر افراد باید وارد هنرستان ها گردند ، نظریه صحیحی نمی باشد . در واقع باید شرایطی فراهم گردد تا افراد با توجه به علایق خود و بدون توجه به سطح علمی مدارس وارد حوزه های مورد علاقه خود گردند، تا بدین ترتیب معلمان انگیزه لازم را برای تدریس به اقشار گوناگون دانش آموزان داشته باشند. در واقع تبعیض قائل شدن میان دانش آموزان مدارس ، معلمان ، .... موجبات مشکلات عدیده ای را در آموزش ایجاد می نماید، اینکه پس از اتمام سه سال هنرستان ، افراد با شرکت در کنکور ابتدا باید مدرک کاردانی را دریافت دارند و در صورت تمایل می توانند از مقطع کاردانی به کارشناسی ارتقاء یابند ، موجبات این امر را فراهم می سازد که افراد فعال که به حوزه های کامپیوتر ، حسابداری ، .... علاقمند هستند به دلیل آنکه شرایط هنرستان ها را برای آینده خود مناسب نمی دانند به رشته های نظری از جمله علوم ریاضی ، علوم تجربی و علوم انسانی روی آورند، چرا که این ذهنیت در افراد جامعه چنین نقش بسته که هنرستان ها، مراکز مناسبی برای تحصیلات عالیه نمی باشند، بنابراین دیگر امكان توسعه این فناوری در هنرستان‌ها بویژه هنرستان‌های كامپیوتر،به دلیل عدم ورود افراد فعال و نیز عدم انگیزه دبیران در آموزش این فناوری به دانش آموزان، وجود نخواهد داشت.
▪ سعی بر آن باشد تا مدیران و دبیران مدارس به خوبی با مفاهیم اساسی فناوری اطلاعات و ارتباطات ( ICT ) آشنا گردند ، و در صورت لزوم شرکت افراد در دوره های آموزشی الزامی گردد تا افراد طی مقرراتی و نه به دلخواه در این دوره ها شرکت نمایند ، در واقع تنها صرف برگزاری این دوره ها کافی نمی باشد، بلکه شرکت در آنها به طریقی باید به الزام تبدیل گردد. دراین راستا در نظر گرفتن پاداشی ( مادی یا معنوی ) برای ترغیب و تشویق افراد نیز راهکار مناسبی می باشد.
▪ آموزش و پرورش باید بودجه و امکانات بیشتری را در اختیار مدارس به ویژه در زمینه پیاده سازی فناوری اطلاعات و ارتباطات قرار دهد، از جمله آنکه باید شرایطی در مدارس خصوصاً در هنرستان های کامپیوتر که بیشتر با این فناوری سرو کار دارند، ایجاد گردد، تا افراد بطور پیوسته به شبکه اینترنت و پایگاه‌های اطلاعاتی متصل بوده و امکان استفاده از آن را در هر زمان داشته باشند ، اما در پی ایجاد آن باید به طریقی ، نوعی فرهنگ سازی در نحوه استفاده از این فناوری صورت پذیرد، آن گونه که به دانش آموزان این آموزش داده شود که وجود اینترنت و ایجاد سایت و پایگاه‌های اطلاعاتی در مدارس تنها برای انجام تکالیف درسی ، تحقیقات ، ... بوده و نباید برای امور تفریحی و سرگرمی ( امور جانبی ) در مدارس استفاده گردد. در واقع این آموزش ها باید به گونه ای در افراد نهادینه گردد تا از همان دوران نوجوانی شم انجام تحقیقات و پروژه ها در آنها شکل گیرد تا در آینده افراد بتوانند در انجام تحقیقات اساسی و مفید در پیشبرد جامعه، موثر واقع گردند، تا بدین وسیله برای جامعه خود هم مفید باشند.
● پیشنهادهایی برای تحقیقات آینده
▪ پیشنهاد می شود که در زمینه مشکلات معلمان و دانش آموزان در استفاده از فناوری اطلاعات و ارتباطات در مدارس، تحقیقاتی انجام شود.
▪ پیشنهاد می شود در ارتباط با بررسی میزان تاثیر استفاده از فناوری اطلاعات و ارتباطات در کارایی فرآیند یاددهی-یادگیری در مدارس، تحقیقاتی انجام شود.
▪ پیشنهاد می شود در این زمینه که معلمان تا چه اندازه از روشهای نوین فناوری اطلاعات و ارتباطات در زمینه تدریس استفاده می کنند، تحقیقاتی انجام شود.
▪ پیشنهاد می شود در این زمینه که در مدارس ما تا چه اندازه امکان بالقوه استفاده از فناوری اطلاعات و ارتباطات وجود دارد، تحقیقاتی انجام شود.

شیدا نجفی نیا
(دانشجوی کارشناسی ارشد کتابداری و اطلاع رسانی دانشگاه الزهرا)
فهرست منابع و مآخذ
۱- " برنامه مطالعاتی توسعه فناوری اطلاعات و ارتباطات در مدارس استرالیا " . تکنولوژی آموزشی .۱۸ . اردیبهشت۱۳۸۲ : ۲۱.
۲- پیرو، زینت . هنرستان غیرانتفاعی دخترانه فنی حرفه ای و کاردانش صنایع پویا . مصاحبه ،۱۲ تیر ۱۳۸۵.
۳- حجتی ، زهرا . هنرستان غیرانتفاعی دخترانه فنی حرفه ای و کاردانش صنایع پویا . مصاحبه ،۱۲ تیر ۱۳۸۵.
۴- حکیمی ، امیرحسین ( ۱۳۸۳) . " بررسی عوامل موثر بر عدم استفاده از فناوری اطلاعات " . پایان نامه کارشناسی ارشد مدیریت آموزشی ، دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی ، دانشگاه تربیت معلم .
۵- " راهبرد توسعه فناوری اطلاعات و ارتباطات در مدارس نیوزلند طی سالهای ۲۰۰۲ تا ۲۰۰۴ " . تکنولوژی آموزشی .۱۸ . اردیبهشت ۱۳۸۲ : ۲۲.
۶- غفاری، اسماعیل (۱۳۸۳) . " بررسی عملکرد دبیران آموزش دیده ICT با دبیران آموزش ندیده تبریز در سال تحصیلی ۸۳-۸۲ " . پایان نامه کارشناسی ارشد مدیریت آموزشی ، مرکز آموزشی مدیریت دولتی آذربایجان شرقی .
۷- فرهنگ ، علی اکبر (۱۳۸۰ ) . ارتباطات انسانی . تهران : مؤسسه رسا .
۸- گنجی ، حمزه (۱۳۷۹ ) . روانشناسی کار . تهران : ارسباران .
۹- ناصری، زهرا . هنرستان غیرانتفاعی دخترانه فنی حرفه‌ای و كاردانش صنایع پویا . مصاحبه ، ۱۲ تیر ۱۳۸۵.

منبع : نما مجله الکترونیکی پژوهشگاه اطلاعات و مدارک علمی ایران