ارزیابی عملکرد، اجزای عملکرد و ویژگی های فیزیولوژیک پنج ژنوتیپ گلرنگ در کشت بهاره و تابستانه

در تجزیه و تحلیل عوامل موثر بر عملکرد و اجزای عملکرد، شناخت روابط فیزیولوژیکی جایگاه ویژه ای دارد. اجزای عملکرد تحت تاثیر مدیریت، ژنوتیپ و محیط قرار می گیرند و غالبا محقق را در توجیه علت کاهش یا افزایش عملکرد یاری می کنند. در این بررسی پنج ژنوتبپ گلرنگ شامل رقم محلی کوسه و دولاین برگزیده از توده محلی اصفهان به همراه ارقام اراک ۲۸۱۱ و ژیلا و در دو زمان کاشت ۱۵ فروردین و ۱۵ تیر ماه به ترتیب به عنوان کشت بهاره و تابستانه، هر کدام در سه تراکم بوته ۴۰، ۲۰ و ۱۳ بوته در متر مربع مورد مطالعه قرار گرفتند. اثر تاریخ کاشت بر عملکرد، اجزای عملکرد و سایر صفات فیزیولوژیک به جز در صد روغن معنی دار بود. کشت بهاره موجب شد تا بوته های حاصل از آن از نظر تعداد طبق در بوته، وزن هزار دانه، تعداد دانه در بوته و عملکرد کرت و بوته برتر از بوته های حاصل از کشت تابستانه باشند. عملکرد دانه کرت و بوته، اجزای عملکرد، تعداد دانه در بوته و درصد مغز دانه متاثر از تراکم بوته بودند. مقایسه میانگین صفات مورد بررسی در تراکم مختلف کاشت نیز نشان داد که همراه با کاهش تراکم بوته از ۴۰ بوته در متر مربع تا ۱۳ بوته در متر مربع، تعداد طبق در بوته، وزن هزار دانه، تعداد دانه در بوته، درصد مغز دانه و عملکرد دانه بوته روند افزایشی، اما تعداد دانه در طبق و عملکرد در واحد سطح به طور معنی داری روند کاهش داشت. ژنوتیپ مورد بررسی نیز از نظر کلیه صفات فیزیولوژیک و اجرای عملکرد با یکدیگر متفاوت بودند. لاین ۱ از نظر تعداد طبق در بوته، در صد مغز دانه، در صد روغن، شاخص برداشت و عملکرد بوته و کرت به طور محسوسی برتر از سایر ارقام و لاین ها بود. نتیجه رگرسیون مرحله ای برای تخمین عملکرد دانه بوته مشخص ساخت که در حدود ۷۳ درصد از تغییرات عملکرد دانه توسط تعداد طبق در بوته تعیین شده است. متغیرهای تعداد دانه در طبق، تعداد کل دانه، تعداد روز تا رسیدگی فیزیولوژیک و شاخص برداشت به ترتیب ۸.۷، ۵.۴،۵ و ۱.۵ درصد ضریب تشخیص را بهبود بخشیدند و مجموعا ۹۳.۵ درصد تغییرات عملکرد دانه را به طور معنی دار توجیه نمودند. بنابراین چنانچه در منطقه مورد آزمایش کشت گلرنگ به منظور برداشت دانه و تهیه روعن صورت می گیرد، توصیه می شود که از لاین ۱ استفاده شود ضمن این که فواصل بین بوته و بین ردیف به گونه ای تنظیم گردد که در میان اجزای عملکرد، افزایش عمدتا در جهت تعداد طبق و دانه در بوته صورت پذیرد.

بهرام مجدنصیری
مهدی کریمی
قربان نورمحمدی
محمدرضا احمدی

منبع : پایگاه اطلاعات علمی