تاملی بر مناظره های تلویزیونی کاندیداهای ریاست جمهوری

با وجود محدودیت های قانونی تبلیغاتی برای کاندیداهای ریاست جمهوری و علی رغم برخی پیش بینی های کشورهای غربی، این روزها اخبار، دیده و شنیده ها و مباحثی که در جای جای کشور در بین اقشار مختلف جامعه مطرح می شود از وجود شورونشاط و عزم جدی مردم برای شرکت در انتخابات حکایت می کند، بی گمان وجود چنین حال و هوایی خصوصا در میان نوجوانان و جوانان کشور که فضای شهرها را مزین به امید و نشاط و طراوت کرده اند با وجود مشکلاتی در زمینه های مختلف که موجب دل مشغولی مردم بوده و هست، حکایت‌گر واقعیت هایی انکارناپذیر درباره ایران عزیز و ملت هوشیار و ظرفیت انقلاب و جمهوری اسلامی است که مردم با درک و رصد دقیق مسائل، عزم خود را برای آینده ای روشن تر، حل مشکلات و برخوردار از جامعه ای فرهنگی و اخلاقی و پیشرفته و عدالت محور از طریق شرکت در انتخابات و استفاده از حق انتخاب و مشارکت جدی و موثر در تعیین سرنوشت خود با انتخاب رئیس جمهور اصلح از میان کاندیداهای صالح که هر کدام به اعتبار سوابق قابل اعتنا دارای توانمندی های نسبی فکری، مدیریتی و برنامه ریزی برای اداره کشور هستند، جزم کرده اند و این پدیده مبارک، نمایان گر بارقه امیدی است که مشارکت و حضور حداکثری مردم را در انتخابات پیش رو نوید می دهد که این مهم صرف نظر از نتیجه انتخابات، پیروزی بزرگ دیگری برای ملت است که همیشه و در همه عرصه ها پرنشاط و آگاهانه در مسیر عزت و اعتلای هر چه بیشتر ایران عزیز،محکم و استوار حرکت کرده اند. دور از انصاف نیست اگر ادعا کنیم حضور ۴چهره تایید صلاحیت شده به عنوان کاندیدای ریاست جمهوری با سلایق و ایده های گوناگون و بعضا مختلف در ایجاد این فضا نقش موثری داشته است، علاوه بر این نمی توان نقش پررنگ رسانه های جمعی اعم از مطبوعات و صداوسیما را در ایجاد این فضا نادیده گرفت، و در کنار این ها ورود جدی تشکل ها، جریان ها ، احزاب و گروه های مرجع و مورد علاقه مردم در عرصه انتخابات نیز نقش قابل توجهی در ایجاد این فضا داشته اند. و البته میزان تاثیرگذاری هر یک از مقوله های پیش گفته می توانست دقیق تر و افزون تر باشد اگر از تمامی ظرفیت های موجود خود به نحو احسن استفاده می کردند. به هر صورت آنچه امروز در جامعه دیده می شود علی رغم برخی بداخلاقی ها، افراط ها و تفریط هایی که از سوی برخی هواداران و ستادها بروز می کند، در نگاه کلی از منظر فضای گرم مسائل انتخاباتی موضوعی قابل قبول و قابل تامل و واکاوی دقیق است. در این میان اصل موضوع مناظره های تلویزیونی کاندیداها از جمله پدیده های مبارکی است که کمک شایانی هم به گرم شدن و پرنشاط تر شدن فضای انتخابات می کند و هم فرصت مناسبی برای بیان دیدگاه ها و برنامه های کاندیداها آن هم به صورت مناظره و به چالش کشیدن نقطه نظرات یکدیگر ایجاد می کند و از همه مهم تر این‌که این مناظره ها اگر در مسیر واقعی و رعایت کامل قوانین و آداب مناظره حرکت کند، فرصت مناسبی در اختیار مردم می گذارد تا با شنیدن مواضع، دیدگاه ها و برنامه های آینده هر کدام از کاندایدها و بررسی و مطالعه دقیق محورهای مورد بحث در مناظره ها به انتخاب کاندیدای مورد نظر و اصلح اقدام کنند، البته تاکید مجدد بر این نکته را لازم می دانم که طرفین مناظره ها با رعایت دقیق نکات و قواعد مناظره و تاکید بر شفاف سازی برنامه های خود و بیان قابلیت ها و توان فکری، برنامه ریزی و مدیریتی خود می توانند در این عرصه نقش موثری ایفا کنند. اما مناظره هایی که تاکنون انجام شده و خیل کثیری از اقشار مختلف مردم شاهد آن بوده اند، هم به لحاظ شکلی و هم به لحاظ محتوایی دارای اشکالات قابل تاملی بوده است که پرداختن به آن اولا نیازمند گذشت زمان و برگزاری بقیه مناظره ها و ثانیا نیازمند فرصت و مجالی مبسوط است که در این مقال چنین فرصتی نیست، اما به هرصورت و باتوجه به این که «روزنامه خراسان» تلاش می کند به وظیفه اطلاع رسانی و اقناع افکار عمومی و مشی «استقلالی» خود درحد امکان و بضاعت عمل کند و دراین مسیر از طرفداری هریک از کاندیداها و ورود به مسائل گروهی و جناحی پرهیز کند ولی ذکر چند نکته درباب مناظره هایی که تاکنون انجام شده را ضروری می دانیم
۱ ) به نظر می رسد در این مناظره ها تاکید بر آرمان های امام، انقلاب و آنچه خمینی عزیز به خاطر آن انقلاب را پی ریزی و رهبری کرد که همانا رضای الهی، حاکمیت ارزش الهی و انسانی و کرامت انسان ها و عزت و استقلال کشور با «شناخت تکلیف» و «عمل به تکلیف» در سایه تشکیل نظام جمهوری بوده و هست ، آنچنان که باید موردتوجه قرار نگرفته است.
۲ ) آنچه بیش از دیگر مسائل و مشکلات جامعه موردتوجه غالب کاندیداهای محترم قرار گرفته است، اصل قرار دادن مسائل و مشکلات مادی است و اگرچه داشتن برنامه های مشخص برای حل مسائل و مشکلات مادی و توسعه و پیشرفت اقتصادی ازجمله اهم مسائلی است که باید به جدیت موردتوجه مسئولان و خصوصا کاندیداهای ریاست جمهوری قرار گیرد اما متاسفانه گویی گاه طرح بسیار پررنگ صرف این مسائل به نوعی شائبه نادیده انگاشتن و یا کم رنگ دیدن مسائل مهم دیگر در کنار مباحث مادی است و شاید هم طرح این گونه ای مسائل به نوعی برای «جمع آوری رای» به نظر آید.
آیا به نظر این عزیزان تنها و اصلی ترین دغدغه مردم فهیم ایران زمین که با مجاهدت های خود و تقدیم هزاران شهید انقلاب و نظام جمهوری اسلامی را پایه گذاری و تثبیت کردند، بحث رفاه مادی بوده است که آقایان محترم بدون یاد و گرامی داشت جانبازی های مردم و شهدای انقلاب و حماسه دفاع مقدس اینچنین پرتوان بر طبل مسائل مادی می کوبند؟
این حقیر، چنین نگاهی را به مردم ایران که سرافرازترین مردم جهان هستند، قرین صواب نمی دانم. این درست که حق مردم است که از رفاه قابل قبول برخوردار باشند اما باید به این نکته توجه کنیم که این موضوع کمترین و ابتدایی ترین حق مردم است، و صدالبته مردم حقوق و مطالبات متعالی تری دارند که کاندیداها باید برای رسیدن به آن برنامه های اساسی داشته باشند. برخورداری از جامعه فرهنگی اخلاقی و نهادینه شدن «حقوق فرهنگی» مردم ازجمله مهم ترین مسائلی است که متاسفانه مورد غفلت جدی کاندیداها قرار گرفته است.
تاکید بر توان و قابلیت «تمدن سازی» و «فرهنگ آفرینی» ملت ایران نیز به عنوان رویکردی اساسی مورد توجه کاندیداها قرار نگرفته است.
برافروختن شعله «امید به آینده روشن تر» و ایجاد شور و نشاط و طراوت درجامعه نیز از دیگر غفلت ها است. بی راه نیست اگر بگوییم ارائه برنامه هایی مطابق قانون اساسی برای ایجاد «زنده دلی» و «بهجت» ، «امید» درجامعه خصوصا در بین نوجوانان و جوانان وظیفه این آقایان است که به نظر می رسد به آن توجهی نشده است.
۳ ) نام بردن از برخی طبقات اجتماعی از جمله فرهنگیان و دانشجویان و بانوان و وعده دادن برای حل برخی مشکلات ابتدایی این اقشار برای کشیدن آرای مردم به سمت خود تا چه حد بهره ای از صواب و مصلحت و آینده نگری دارد؟
آیا موضوع اصلی فرهنگیان عزیز و فرهیخته کشور به عنوان اثرگذارترین و ارجمندترین قشر جامعه صرفا پرداختن به مسائل مادی معیشتی آنان است ؟ یا اساسا نگاه به این بزرگواران باید نگاه عالمانه و ارزشمدارانه و مطابق شان این پرورش دهندگان و آینده سازان مملکت باشد به نظر می رسد تامین معیشت و مسائل مادی، حداقلی ترین و ابتدایی ترین حق این عزیزان باشد اما کار اساسی که باید برای این بزرگواران انجام شود «اصلاح نگاه» و تبیین جایگاه واقعی معلم به عنوان ارزشمندترین قشر جامعه است، وظیفه اصلی این است که باید فضایی ایجاد کرد که معلم در هر رده ای از آموزگار کلاس اول ابتدایی که شان و مسئولیتی بس رفیع و سنگین دارد گرفته تا استاد دانشگاه در چشم جامعه عزیزترین باشند به گونه ای که احراز چنین شغل و مسئولیتی منتهای آرزوی افراد جامعه باشد . و آیا مشکل دانشجوی امروز، ستاره سابق و لاحق است یا دانشجوی ما ، به عنوان فرزندان هوشمند و مورد احترام این مملکت بیش از هر چیزی نیازمند برخورداری از فضای پرنشاط علمی ، سیاسی اجتماعی و فرهنگی هستند تا بتوانند ایده های روبه جلو و اندیشه های پیشرو و تحول خواهانه و آرمان گرایانه خود را در سطوح مختلف جامعه مطرح کنند و به صورت واقعی و عینی شاهد اثربخشی خود در جامعه باشند.
آیا ایجاد فضای معنوی، پرنشاط و سرشار از تندرستی، راه اندازی کرسی های نظریه پردازی و شرایط امن روحی روانی و به بازی گرفتن واقعی آنان در همه عرصه ها برای دانشجویان بیش از هرچیز دیگری ضرورت و موردنیاز این آینده سازان کشور نیست و ...؟
بحث دیگر این که بانوان سرافراز ایران زمین که در بسیاری از عرصه ها نمونه هایی بدیل و الگوهای قابل پیروی برای جهانیان محسوب می شوند، این عزیزان که در عین برخورداری از اخلاق کریمانه و پاکیزگی و پاکدامنی بی مثال و برخورداری از مدارج بالای نظریه پردازی علمی، تحقیقی، تخصصی و مهارتی در عرصه های گوناگون افتخارات فراوان برای دین و میهن آفریده اند و در عین حال کانون و شیرازه مستحکم بقای خانواده ها در ید با کفایت آنهاست چه جایگاهی در اندیشه و باور واقعی کاندیداهای محترم دارند؟ کاندیداهای دهمین دوره ریاست جمهوری برای این نیمه پرافتخار و عزتمند دیگر جامعه در اندیشه و برنامه های خود چه سهم و نقشی در نظر گرفته اند؟
حداقل آنچه تاکنون از سوی کاندیداها شنیده شده به نظر می رسد همان بحث های کلیشه ای و تکراری، و به نوعی نگاه جلب آرا است و ...
همچنین به نظر می رسد در نوع نگاه برخی کاندیداها و پرداختن به مسئله مهم تنوع قومیتی و مذهبی در کشور که با تاکید رهبر فرزانه انقلاب «فرصتی حقیقی» برای کشور محسوب می شود نوعی کم دقتی و نبود نکته سنجی و باریک بینی دیده می‌شود، سخن گفتن درباره قومیت ها و مذاهب که به روشنی در طول تاریخ ثابت کرده اند تمامی توان و ظرفیت های ارزشمند خود را با زندگی مسالمت آمیز و برادرانه و حفظ وحدت و همدلی برای اعتلای ایران عزیز در تمامی عرصه ها به کار بسته اند و با هوش و درایت مثال زدنی، تمامی توطئه های خارجی و داخلی را علیه یکپارچگی ، اتحاد و انسجام و منافع ملی کشور خنثی کرده اند.
۴ ) درباره شکل و محتوای مناظره ها نیز همان گونه که اشاره شد بحث های فراوان و قابل تاملی می توان مطرح کرد اما به اختصار و به خاطر ملاحظاتی که در طرح این مقوله وجود دارد تنها به ذکر چند نکته به صورت تیتر بسنده می شود.
شاید بی مناسبت نبود اگر قبل از مناظره کاندیداها کارشناسان هر رشته از مباحث از سوی کاندیداها به واشکافی مسائل مختلف به صورت تخصصی و جزئی تر می پرداختند، به نظر می رسد جای این مبحث پیش از مناظره کاندیداها خالی است.
نکته دیگر این که برخی از مناظره ها ، بیشتر به یک «مصاحبه» شبیه بود تا یک «مناظره» و بعضا، علاوه بر این در برخی از این مناظره ها به جای مناظره و به چالش کشیدن برنامه های یکدیگر، مسئله به چالش کشیدن کاندیدای غایب و یا دیگران غایب در جلسه پررنگ تر بود، از جمله نقاط ضعف برخی از این مناظره ها این که طرح مباحث مطرح شده در برخی مناظره ها بیشتر شبیه «تنازع» و «مناقشه» بود تا مناظره که البته برای گرفتن بازخورد حقیقی و واقعی این مباحث باید به افکار عمومی مراجعه کرد و نظر آنها را در این مقوله جویا شد اما به هر صورت آنچه در مجالس و جمع های خصوصی و عمومی مطرح شده و از افواه شنیده می شود، حداقل باید در ذهن عزیزان مناظره کننده این دغدغه را ایجاد کند که بازخورد واقعی مباحث را از اقشار گوناگون جامعه با سلایق متفاوت و گوناگون بگیرند شاید اگر چنین کاری انجام شود مناظره کنندگان محترم را که هرکدام نزد هواداران خود جایگاهی دارند به تجدیدنظر در برخی گفته ها و مواضع خود رهنمون کند. البته شاید!!
۵ ) یکی از مسائلی که صاحب این قلم به عنوان یک شهروند جای خالی آن را در کنار بیان توانمندی ها و قابلیت ها و ذکر برنامه های کاندیداها به صورت جدی احساس کردم این است که با وجودی که هرکدام از این عزیزان سال ها در جایگاه های حساس، مسئولیت های سنگین و تاثیرگذاری برعهده داشتند به حتی یک مورد از اشتباهات خود اشاره نکردند و در هیچ مورد خود را ملزم به قبول کوچکترین اشتباه ندیدند و به تبع آن درصدد عذرخواهی از مردم برنیامدند. به هر صورت اصل مناظره پدیده خوب و مبارکی است و اقدامی قابل تقدیر و بی گمان مردم هوشیار ما تمامی تلاش خود را برای شناسایی اصلح انجام خواهند داد. و همچنین بی گمان مردم همان طور که فرق بین نقد و تخریب و تبلیغات و بداخلاقی های انتقادی را به خوبی درک می کنند، به دقت نیز رصد می کنند که کاندیداهای محترم به چه میزان به آداب و قواعد مناظره در عرصه های گوناگون باورمند و پایبند هستند.

منبع : روزنامه خراسان