مشکاتیان همیشه در اوج

گروه عارف رو س‍ِن سالن وزارت کشور نیم‌دایره بزرگی تشکیل داده‌اند. از هفده، هجده نفری که روی صحنه نشسته‌اند، کمتر از نصفشان در گروه عارف دهه پنجاه و شصت بوده‌اند. پرویز مشکاتیان در ترکیبی که چیده است جوانان مستعد زیادی را جمع کرده که به نظر نمی‌آید چیزی نسبت به استادان خود کم داشته باشند. یکی از نزدیکان به مشکاتیان می‌گفت وقتی مشکاتیان به تک‌تک بچه‌ها زنگ زد تا دور هم جمع شوند و قول و قرارهای تمرین را بگذارند، همه با ساز آمدند. می‌خواستند نشان بدهند که آمادگی کامل دارند.
حالا گروه عارف ترکیبی از خاطرات و اندیشه‌های گذشته و تکنیک است. پرویز مشکاتیان، شهرام ناظری، اردشیر، ارژنگ و بیژن کامکار، جمشید عندلیبی و کیوان ساکت از عارف قدیم و چند جوان که احتمالاً از حضور در این جمع خوشحالند کنار هم نشسته‌اند. عارف در اجرا نسبت به گذشته چیزی کم ندارد. مشکاتیان در ترکیب قطعات کنسرت چند کار تازه و قدیمی را انتخاب کرده. آثار جدید به همان اندازه کارهای گذشته انسجام و درخشش دارند و نشان می‌دهند که مشکاتیان هنوز هم استاد است و از خلاق‌ترین تصنیف‌سازان به حساب می‌آید.
در ابتدای برنامه بیژن کامکار به‌عنوان مسن‌ترین عضو گروه اعلام کرد که شهرام ناظری روز گذشته را در بیمارستان سپری کرده است و حال مساعدی برای اجرای برنامه ندارد، او سرما خورده. اما پس از آغاز برنامه اثری از سرماخوردگی در صدای او دیده نمی‌شد. احتمالاً داروها خوب اثر کرده بودند! از گوشه و کنار شنیده می‌شد که خیلیها برای شنیدن صدای شهرام ناظری به دیدن کنسرت عارف آمده‌اند و حاضر شدند بلیتهای ۲۰ هزار تومانی بخرند اما آن شب استاد مسلم صحنه و کسی که تمام چشمها را بر روی خود میخکوب کرده بود مشکاتیان بود. او هنوز هم بهترین نوازنده سنتور است. مشکاتیان که در سالهای اخیر گوشه‌گیری و نوشتن کتاب در خانه را انتخاب کرده بود روی صحنه برای گروه عارف سنگ تمام گذاشت. گاهی از چهره‌اش احساس رضایت به خوبی دیده می‌شد. مشکاتیان پس از هفت سال سکوت خود را شکست و این‌بار به جای اینکه ایرج بسطامی را در کنارش داشته باشد با شهرام ناظری برنامه اجرا کرد.
آغاز بیشتر قطعات با تکنوازیهایی بود اعضای قدیمی گروه عارف اجرا کردند. اردشیر کامکار با حس زیبای خود در کمانچه‌نوازی غوغا کرد. نوازنده جوان کمانچه شروین مهاجر نیز او را همراهی می‌کرد. از اجرای جمشید عندلیبی و دو برادر دیگر خانواده کامکارها هم نباید گذشت. مشکاتیان نیز تکنوازی زیبایی در آغاز یکی از قطعات داشت که با دست زدن تماشاگران همراه شد.
رسم دیر شروع شدن کنسرت در ایران به اوج رسید. اجرای گروه عارف نزدیک یک ساعت و نیم دیرتر از موعد مقرر شروع شد. آنهایی که بلیت ۲۰ هزار تومانی خرید بودند روبه‌روی صحنه و نزدیک به استاد نشستند، پشت آنها کسانی که بلیت ۱۲ هزار تومانی داشتند. صندلیهای ۸ هزار تومانی هم در بالکن قرار داشتند بیشتر آنها از طریق ویدئو پروجکشن اجرا را دنبال می‌کردند گاهی هم به چپ و راست کج می‌شدند تا از میان آنهایی که جلویشان نشسته بودند بتوانند از دور ترکیب صحنه را ببینند. این کنسرت رکورد گران‌ترین بلیت را شکست. البته اگر بلیت کنسرت سال گذشته شجریان و علیزاده را که برای کمک به زلزله‌زدگان بم بود نادیده بگیریم. اجاره ده میلیون تومانی سالن وزارت کشور بهانه خوبی برای این گران‌فروشی است.
جمعیت ساکت و آرام روی صندلیهای خود نشسته‌اند و سعی می‌کنند از اجرایی که ممکن است تا سالهای سال تکرار نشود استفاده کنند. به نظر می‌آید بیشترشان خاطرات خود را مرور می‌کنند. گروهی که روی سن دیده می‌شود عارف قدیم نیست اما نام آن را یدک می‌کشد. البته در صدر آن پرویز مشکاتیان بزرگ‌ترین دلیل برای وجه تسمیه گروه به‌عنوان عارف است. مشکاتیان در گفت‌وگویی که قبل از کنسرت انجام داده گفته است: «ما انتظار مردم را برآورده می‌کنیم. گروه عارف همان گروه است و ما با همان اندیشه‌ها روی صحنه می‌رویم. عارف پاسخ‌گوی مخاطبانش هست، اشعاری هم که انتخاب شده دنباله همان پیام و حرف ماست.
اما حقیقت این است که نام عارف و جریان‌سازیهایی که در دهه پنجاه و شصت از آن به وجود آمد، مهم‌ترین دلیل استقبال از این کنسرت است. شاید اگر مشکاتیان هیچ قطعه جدیدی هم در کنسرت نمی‌گنجاند، کسی تعجب نمی‌کرد و توقع شنیدن کار جدیدی نداشت. گروه عارف همان است که بود. مردم هم همین را می‌خواهند نه بیشتر! آنها به مرور خاطرات قانعند و سپاسگزار!!
حالا عارف نامی است که همه نوازندگان قدیمی سعی می‌کنند در ارائه بیوگرافیهایشان آن را بگنجانند. خیلی از جوانهایی که در سالن وزارت کشور نشسته‌اند ذهنیتی از آن ندارند. تنها شنیده‌هایشان را با آنچه می‌بینند تطبیق می‌دهند. مسن‌ترها هم از چهره‌هایشان معلوم است که به چه چیز فکر می‌کنند. حالا اعضای قدیمی عارف که در اینجا حاضرند هر کدام گروهی تشکیل داده‌اند و سرشان به کار خودشان گرم شده است. بعضیها هم مثل محمدعلی کیانی‌نژاد، ایرج بسطامی، محمدرضا شجریان، حمید متبسم، علیرضا افتخاری و... جای خودشان را به دلایل مختلف به دیگران داده‌اند.
آخر اجراست. مردم یک‌بار بلند می‌شوند و دست می‌زنند تا گروه دوباره سر جایش بنشیند و لحظه دیدار نزدیک است را بزند. تصنیف زیبایی که مشکاتیان به تازگی آن را ساخته است. نوازندگان گروه در بخشهایی با شهرام ناظری هم‌خوانی می‌کنند.
بعد از تصنیف دوباره مردم بلند می‌شوند و دست می‌زنند. گروه سر جایش می‌نشیند صدای آهنگ جاوید روح‌الله خالقی بلند می‌شود. شاید این اولین باری باشد که یک گروه موسیقی سنتی این قطعه را روی صحنه اجرا می‌کند. شهرام ناظری که همیشه دستانش را، هنگام خواندن تکان می‌دهد، با حرکت دستش و نگاهش مردم را به همراهی تشویق می‌کند. حالا همه مردم ایستاده‌اند و سرود را گوش می‌دهند. از سکوتی که از اول برنامه تا قطعه قبلی در سالن بود خبری نیست...

آزاده شهمیرنوری

منبع : سورۀ مهر