یکشنبه, ۹ اردیبهشت, ۱۴۰۳ / 28 April, 2024
مجله ویستا
امام حسین علیه السلام از نگاه دکتر شریعتی
دكترعلی شریعتی متفكر و اندیشمندی بود كه در یك دوره تاریخی، تأثیر فزایندهای بر روی نهضت اسلامی گذاشت. شهید دكتر بهشتی با اشاره بدین موضوع، حق مطلب را ادا میكند:
«دكتر در طول چند سال حساس، هیجان مؤثری در جوّ اسلامی و انقلاب اسلامی به وجود آورد و در جذب نیروهای جوان درس خوانده و پر شور و پر احساس به سوی اسلام اصیل، نقش سازندهای داشت و دلهای زیادی را با انقلاب اسلامی همراه كرد. این انقلاب و جامعه باید قدردان این نقش مؤثر باشد.»(۱)
آثار دكتر شریعتی از فراز و فرودهای بسیاری برخوردار است؛ برخی آثار وی همچون «اسلامشناسی متعهد با مخاطبهای آشنا» و «تشیع علوی، تشیع صفوی» دارای ضعفهای ساختاری و اساسی میباشد، و برخی از آثار وی از جمله «علیعلیه السلام»، «فاطمه، فاطمه است» و «نیایش» را باید در رده كتاب های خوب و تأثیرگذار وی محسوب كرد.
برخی از سخنرانیها و نوشتههای دكتر شریعتی در مورد شهادت امام حسینعلیه السلام و حادثه كربلا، از جمله آثار خوب وی به شمار میرود. در این نوشتار سعی خواهیم نمود به حدّ وسع خود، دیدگاه دكتر شریعتی را در این موارد به تصویر كشیم:
شهید در لغت، به معنای حاضر، ناظر، به معنای گواه و گواهی دهنده و خبر دهنده راستین و امین و هم چنین به معنی آگاه و نیز به معنی محسوس و مشهود، كسی كه همه چشمها به او است و بالاخره به معنی نمونه، الگو و سرمشق است.
۱. شهید
نوع فهم دكتر شریعتی از مفهوم عالی شهید، برداشتی خالص، عمیق و ناب از فرهنگ اصیل اسلامی است. وی در تعریف كلمه «شهید» میگوید:
"شهید در لغت، به معنای حاضر، ناظر، به معنای گواه و گواهی دهنده و خبر دهنده راستین و امین و هم چنین به معنی آگاه و نیز به معنی محسوس و مشهود، كسی كه همه چشمها به او است و بالاخره به معنی نمونه، الگو و سرمشق است."(۲)
«شهید» زنده، جاوید، حماسه ساز، عارف، آگاه، انتخابگر و روزی خوار نعم الهی است و این اصیلترین دریافت از متون و فرهنگ اسلامی به شمار میرود، چنانچه قرآن كریم نیز بدان اشاره میكند. دكتر شریعتی در جای دیگر مینویسد:
"شهید، قلب تاریخ است؛ هم چنان كه قلب به رگ های خشك اندام، خون، حیات و زندگی میدهد، جامعهای كه رو به مردن میرود، جامعهای كه فرزندانش ایمان خویش را به خویش، از دست دادهاند و جامعهای كه به مرگ تدریجی گرفتار است، جامعهای كه تسلیم را تمكین كرده است، جامعهای كه احساس مسئولیت را از یاد برده است و جامعهای كه اعتقاد به انسان بودن را در خود باخته است و تاریخی كه از حیات و جنبش و حركت و زایش بازمانده است؛ شهید همچون قلبی، به اندامهای خشك مرده بیرمق این جامعه، خون خویش را میرساند و بزرگترین معجزه شهادتش این است كه به یك نسل، ایمان جدید به خویشتن را میبخشد. شهید حاضر است و همیشه جاوید؛ كی غائب است؟"(۳)
بخش فوق بیشتر رویكردی كربلایی دارد، بدین معنا كه دكتر با نگاه به شهیدان كربلا و فضای حاكم بر آن، به وصف شهید پرداخته است و الا همیشه اینگونه نیست كه در جامعهای منحط و رو به عقب، سیمای تابناك شهید رخ نماید. شهدای جهادهای نبی اكرم صلی الله علیه و آله و امام علیعلیه السلام شاهد این ادعاست. البته مرحوم شریعتی بدین موضوع پرداخته است كه در جای دیگر بدان اشاره میكنیم.
یكی از بهترین و حیات بخشترین سرمایههایی كه در تاریخ تشیع وجود دارد، شهادت است.
۲. شهادت
شهادت، بُرندهترین سلاحی است كه هیچ دشمنی را یارای مقاومت در برابر آن نیست، مرحوم شریعتی در این باره بحثهای مبسوطی دارد كه برای رعایت اختصار، به گزیدههایی از آن اشاره میكنیم.
"یكی از بهترین و حیات بخشترین سرمایههایی كه در تاریخ تشیع وجود دارد، شهادت است."(۴)
"در فرهنگ ما شهادت، مرگی نیست كه دشمن ما بر مجاهد تحمیل كند. شهادت مرگ دلخواهی است كه مجاهد با همه آگاهی و همه منطق و شعور و بیداری و بینایی خویش، خود انتخاب میكند!... شهادت، در یك كلمه - بر خلاف تاریخهای دیگر كه حادثهای است و درگیری است و مرگ تحمیل شده بر قهرمان است و تراژدی است - در فرهنگ ما، یك درجه است، وسیله نیست؛ خود هدف است، اصالت است؛ خود یك تكامل، یك علو است؛ خود یك مسئولیت بزرگ است؛ خود یك راه نیم بُر به طرف صعود به قله معراج بشریت است و یك فرهنگ است."(۵)
امروز این سخنان با پشتوانه سرمایه عظیم انقلاب، جنگ تحمیلی و اندیشههای ناب حضرت امام قدس سره برای نسل جدید، عادی و جا افتاده شده است؛ لیكن در اواخر سال ۵۰ كه این سخنرانیها ایراد شده، فضای فكری جامعه دست خوش تحولات اساسی بود و لزوم ارائه مفاهیم «حماسی اسلامی» به زبان روز و متناسب با زمان، به شدت احساس میشد.
علاوه بر این، خفقان و امنیت پلیسی حاكم بر آن دوره تاریخی، بیانگر شهامت و شجاعت سخنران است؛ به طوری كه بعد از سخنرانی «پس از شهادت» در مسجد جامع نارمك، حاضران تظاهرات با شكوهی برپا كردند.
مرحوم شریعتی شهادت را به دو بخش حمزهای و حسینی تقسیم میكند. شهید مطهری نیز از منظری دیگر، بدان میپردازد؛ وی در این مورد مینویسد: "جناب حمزه، سیدالشهدای زمان خودش است و امام حسینعلیه السلام سیدالشهدای همه زمانها است."(۶)
دكتر شریعتی در این باره میگوید: "ما دو نوع شهید داریم؛ سمبل یكی حمزه سیدالشهداء، و سمبل دیگری امام حسینعلیه السلام است."(۷)
برای روشن شدن تقسیم بندی فوق، مستقلاً به هر كدام میپردازیم.
در شهادت حسینی، شهید با خوب مردن پیروز میشود و در شهادت حمزهای، با خوب كشتن. در شهادت حسینی، شهید با شكست ظاهری از دشمن پیروز میشود و در شهادت حمزهای، شهید با پیروزی بر دشمن. در شهادت حسینی، وظیفه اولیه شهید، شهادت است و در شهادت حمزهای، وظیفه اولیه شهید، مجاهدت و تلاش برای شكست دشمن است.
شهادت حمزهای
«حمزه یك قهرمان مجاهد است كه برای پیروزی و شكستن دشمن رفته، شكست خورده و كشته و شهید شده است... حمزه و سایر مجاهدان برای پیروزی آمده بودند - البته با احتمال این كه اگر هم مرگ شده، شد - و هدفشان پیروزی و شكستن دشمن بود... بنابراین شهید حمزهای و شهادت حمزهای، عبارت است از مردی و كشته شدن مردی كه آهنگ كشتن دشمن كرده است."(۸)
دكتر شریعتی شهدای حمزهای را مجاهدانی میداند كه نه برای شهید شدن، كه كشتن و شكست دادن دشمن به میدان جهاد شتافتهاند و شهادت، آنها را انتخاب كرده و روزی آنها شده است. به عبارتی وظیفه اولیه اسلامی شهدای حمزهای، شكست دشمن و حفظ اردوگاه اسلام است، لیكن قضای الهی بر سرنوشت ایشان، شهادت نوشته است. بنابراین، شهید حمزهای آرزومند شهادت است ولی در پی آن نمیباشد؛ چرا كه وظیفه اولیه خود را شكست دادن دشمن میداند. و در صورت لزوم، از شهادت استقبال میكند.
●شهادت حسینیعلیه السلام
"شهادت حسینی كشته شدن مردی است كه خود برای كشته شدن خویش قیام كرده است... امام حسینعلیه السلام از مقوله دیگری است؛ او نیامده است كه دشمن را با زور شمشیر بشكند و خود پیروز شود، و بعد موفق نشده و یا در یك تصادف یا ترور توسط وحشی، كشته شده باشد. این طور نیست، او در حالی كه میتوانسته است در خانهاش بنشیند و زنده بماند، به پا خاسته و آگاهانه به استقبال مردن شتافته و در آن لحظه، مرگ و نفی خویشتن را انتخاب كرده است... امام حسینعلیه السلام یك شهید است كه حتی پیش از كشته شدن خویش به شهادت رسیده است؛ نه در گودی قتلگاه، بلكه در درون خانه خویش، از آن لحظه كه به دعوت ولید - حاكم مدینه - كه از او بیعت مطالبه میكرد، «نه» گفت، این، «نه» طرد و نفی چیزی بود كه در قبال آن، شهادت انتخاب شده است و از آن لحظه، حسین شهید است."(۹(
سمبل شهادت حسینی در این تعریف، تنها سلاح پیروز است. البته شهادت حسینی شرایط ویژه خود را میطلبد. وقتی ظلم، انحطاط و انحراف همه گیر میشود و ارزشهای والای اسلامی مسخ میگردد و موعظهها بر گوشهای سنگین كارگر نمیافتد؛ حسین با همه دانایی به عدم توانایی خود در پیروزی ظاهری بر دشمن، علناً به پیشواز مرگ میرود و با انتخاب شهادت، بزرگترین كاری را كه میشد كرد، انجام میدهد.
ثمره شهادت امام حسینعلیه السلام آگاهی و بازگشت مردم به هویّت اصیل اسلامی و زدن داغ رسوایی كُشتن فرزند رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم بر پیشانی كریه حكومت یزید است.در شهادت حسینی، وظیفه اولیه اسلامی برای یاری دین خدا، شهادت است؛ در این جا مجاهد فیسبیلالله با شهادت خود، دین خدا را یاری میكند. شهادت عمار یاسر نیز از این قبیل است؛ لیكن انعكاس شهادت اباعبدالله الحسینعلیه السلام به دلایلی گسترده و خارج از ظرف زمان است.
در شهادت حسینی، شهید با خوب مردن پیروز میشود و در شهادت حمزهای، با خوب كشتن. در شهادت حسینی، شهید با شكست ظاهری از دشمن پیروز میشود و در شهادت حمزهای، شهید با پیروزی بر دشمن. در شهادت حسینی، وظیفه اولیه شهید، شهادت است و در شهادت حمزهای، وظیفه اولیه شهید، مجاهدت و تلاش برای شكست دشمن است.
۳. امام حسینعلیه السلام
تأثیر اباعبدالله الحسینعلیه السلام بر روی اندیشههای دكتر شریعتی و خلق روح حماسی و نگاه حسینی وی، در همه آثارش به وضوح دیده میشود. بازتاب حماسه حسینی در جولان فكر و روحیه وی بسیار گسترده، شورانگیز و عمیق میباشد؛ به طوری كه بسیاری از جریانات سیاسی و اجتماعی و رویدادهای تاریخی را با رویكرد به «حادثه كربلا» تحلیل و ارزیابی میكند. پرداختن به عاشورای حسینی از منظر دكتر شریعتی بیشتر انعكاس یك قریحه قوی، احساس شورانگیز و ترجمان روح حماسی و بیتاب اوست. این بخش در زوایای مختلفی قابل مدح است، كه اختصاراً به چند مورد از آن میپردازیم:
الف) شرایط نهضت امام حسینعلیه السلام
"شكل مبارزهای كه حسین انتخاب كرده، قابل فهمیدن نیست مگر این كه اوضاع و شرایطی كه حسین در آن شرایط، قیام خاصّ خودش را آغاز كرد، فهمیده بشود... اكنون حسین مسئول نگاهبانی انقلابی است كه آخرین پایگاههای مقاومتش از دست رفته است و از قدرت جدش و پدر و برادرش، یعنی حكومت اسلام و جبهه حقیقت و عدالت، یك شمشیر برایش نمانده و حتی یك سرباز! سالهایی است كه بنیامیه همه پایگاههای اجتماعی را فتح كرده است."(۱۰)
اسلام در این زمان، چون پوستین وارونه شده است؛ ارزشهای اسلامی رنگ باخته و دین با حاكمیت افراد فاسد و غاصب، رو به انحطاط و انحراف میرود. امام حسینعلیه السلام در چنین شرایطی برای اصلاح دین جدش قیام میكند؛ از یك سو، نیرویی برای تغییر وضع موجود ندارد و از دیگر سو، در سكوت خود مشعل امیدی نمیبیند. بنابراین، با تنهاترین و برندهترین سلاح، سلاح شهادت، به رویارویی با یزید، مظهر باطل میشتابد و با شهادت خویش بر آنها پیروز میشود.
این كه حسین فریاد میزند - پس از این كه همه عزیزانش را در خون میبیند و جز دشمن كینه توز و غارتگر در برابرش نمیبیند - فریاد میزند كه: «آیا كسی هست كه مرا یاری كند و انتقام كشد؟» «هل من ناصر ینصرنی؟»؛ مگر نمیداند كه كسی نیست كه او را یاری كند و انتقام گیرد؟ این «سؤال»، سؤال از تاریخ فردای بشری است و این پرسش، از آینده است و از همه ماست و این سؤال، انتظار حسین را از عاشقانش بیان میكند و دعوت شهادت او را به همه كسانی كه برای شهیدان حرمت و عظمت قائلند، اعلام مینماید.ب) بایستن و نتوانستن
"فتوای حسین این است: آری! در نتوانستن نیز بایستن هست؛ برای او زندگی، عقیده و جهاد است. بنابراین، اگر او زنده است و به دلیل این كه زنده است، مسئولیت جهاد در راه عقیده را دارد. انسان زنده، مسئول است و نه فقط انسان توانا. و از حسین، زندهتر كیست؟ در تاریخ ما، كیست كه به اندازه او حق داشته باشد كه زندگی كند؟ و شایسته باشد كه زنده بماند؟ نفس انسان بودن، آگاه بودن، ایمان داشتن، زندگی كردن، آدمی را مسئول جهاد میكند و حسین مَثَلِ اعلای انسانیت زنده، عاشق و آگاه است. توانستن یا نتوانستن، ضعف یا قدرت، تنهایی یا جمعیت، فقط شكل انجام رسالت و چگونگی تحقق مسئولیت را تعیین میكند نه وجود آن را."(۱۱)
«بایستن» یعنی برای انجام دادن وظیفه مسئولیت دینی و شرعی، تلاش نمودن و تا حد توان برای پیشبرد آن، به تناسب زمان و شرایط، اقدام كردن. گویاترین كلام برای ادای این مفهوم، فرمایش حضرت امام قدس سره است؛ ایشان در پیامی فرمودند:
"ما مأمور به ادای تكلیف و وظیفهایم، نه مأمور به نتیجه."(۱۲)
هر مسلمانی در هر شرایطی، وظیفهای دارد كه باید بدان عمل نماید؛ لیكن اقتضای زمان، شكل انجام وظیفه را به تناسب خود، دستخوش تغییر میسازد. عمل به وظیفه در بستر زمانی خاص، «جهاد» و در شرایطی «فقه» و در برههای «پرداختن به مسایل علمی» است؛ لیكن آنچه با تحول زمان دگرگون نمیشود، اصل ادای تكلیف و انجام وظیفه است.
ج) هنر خوب مردن
"او (امام حسینعلیه السلام) فرزند خانوادهای است كه هنر خوب مردن را در مكتب حیات، خوب آموخته است... آموزگار بزرگ شهادت اكنون برخاسته است تا به همه آنها كه جهاد را تنها در توانستن میفهمند و به همه آنها كه پیروزی بر خصم را تنها در غلبه، بیاموزد كه شهادت نه یك باختن، كه یك انتخاب است؛ انتخابی كه در آن، مجاهد با قربانی كردن خویش در آستانه معبد آزادی و محراب عشق، پیروز میشود و حسین «وارث آدم» - كه به بنیآدم زیستن داد - و «وارث پیامبران بزرگ» - كه به انسان چگونه باید زیست را آموختند - اكنون آمده است تا در این روزگار به فرزندان آدم چگونه باید مردن را بیاموزند."(۱۳)
شهادت، هنر مردان خداست؛ چنان كه خوب زیستن و خوب زندگی كردن، هنر مردان الهی میباشد. خوب مردن نیز هنری است كه در درجه اول، شهدا آن را به ارث میبرند. شهدا شمعهای فروزانی هستند كه با نثار هستی و وجود خود در محضر حق تعالی، پیروز میشوند. سیدالشهداء سمبل و الگوی خوب مردن (شهادت) در همه اعصار است. مقتدایان امام حسینعلیه السلام كسانی هستند كه از مایه جان خویش در راه خدا نثار میكنند و به راستی حسین آموزگار بزرگ شهادت است كه هنر خوب مردن را در جان بیتاب انسانهای عاشق، تزریق میكند.
د) آثار شهادت امام حسینعلیه السلام
"برخی درباره آثار شهادت حسینی تردید كردند! و آن را قیامی خواندهاند كه شكست خورده است؛ شگفتا! كدام جهاد و كدام جنگِ پیروزی بوده است كه دامنه فتوحاتش در سطح جامعه در عمق اندیشه و احساس و در طول زمان و ادوار تاریخ، این همه گسترده و عمیق و بارآور باشد؟... حسین با شهادت «ید بیضاء» كرد، از خون شهیدان «دم مسیحائی» ساخت كه كور را بینا میكند و مرده را حیات میبخشد... اما نه تنها در عصر خویش و در سرزمین خویش، كه «شهادت» جنگ نیست، رسالت است؛ سلاح نیست، پیام است؛ كلمهای است كه با خون تلفظ میشود."(۱۴)
تأثیر حادثه كربلا، هم در بستر زمان خود و هم در طول تاریخ، عمیق و فراگیر بوده است. نهضتهایی كه با فاصله كمی با الهامگیری از قیام خونین كربلا شكفتند - مانند قیام توابین و ابومسلم خراسانی - و جانهای مردمی كه از ترنم خونهای گرم شهیدان كربلا زندگی یافتند، معدود نیستند؛ انقلاب اسلامی شاهد و مثالی زنده در عصر حاضر است كه هم در شروع نهضت، پیروزی انقلاب، ثبات نظام و ادامه آن تا هم اكنون همواره زیر درخشش پرتو عشق به اباعبدالله الحسینعلیه السلام جریان یافته است. به راستی كدامین عشق و ایمان جوشان برای پیشبرد انقلاب اسلامی میتوانست به اندازه عشق و ایمان حسینی مؤثر باشد؟
ه) زندگان جاوید
"آنها كه تن به هر ذلتی میدهند تا زنده بمانند، مردههای خاموش و پلید تاریخند و ببینید آیا كسانی كه سخاوتمندانه با حسین به قتلگاه خویش آمدهاند و مرگ خویش را انتخاب كردهاند - در حالی كه صدها گریزگاه آبرومندانه برای ماندنشان بود و صدها توجیه شرعی و دینی برای زنده ماندن شان بود - توجیه و تأویل نكردهاند و مردهاند، اینها زنده هستند؟ آیا آنها كه برای ماندنشان تن به ذلت و پستی، رها كردن حسین و تحمل كردن یزید دادند، كدام هنوز زندهاند؟ هر كس زنده بودن را فقط در یك لَشِ متحرك نمیبیند، زنده بودن و شاهد بودن حسین را با همه وجودش میبیند، حس میكند و مرگ كسانی را كه به ذلتها تن دادهاند تا زنده بمانند، میبیند."(۱۵)
شهدا زندهاند و سیدالشهداء زندهترین شهید تاریخ است. نام او، یاد او، خاطره او و داستان شگرف كربلای او، همه و همه در طول تاریخ برای همه نسلها نیروبخش، حیات آفرین، امیدزا و انقلاب گستر است. به راستی كدامین ملت را میتوان سراغ گرفت كه با روح و خون حسین همگرایی كنند و به افتخار یكی از دو پیروزی نرسند؟ خون حسین، مایه حیات بخشی است كه در گذر زمان بر كالبد ملتها دمیده میشود و آنها را به زندگی فرا میخواند و حسینعلیه السلام زنده جاویدی است كه هر سال، دوباره شهید میشود و همگان را به یاری جبهه حق زمان خود، دعوت میكند.
و) ساعات آخر شهادت
"عصر عاشورا، امام حسینعلیه السلام با آن دقت نظافت میكند، با آن دقت آرایش میكند، بهترین لباسهایش را میپوشد و بهترین عطرهایش را میزند، در اوج خون و در اوج مرگ و در اوج نابودیِ همه كسانش و در آستانه رفتن خودش، هر ساعتی كه میگذشت و شهدا هم بر هم انباشته میشدند، چهره او گلگونتر و برافروختهتر و قلبش بیشتر به تپش میآمد، كه میدانست فاصله حضور، اندك است؛ چه «شهادت» حضور نیز هست."(۱۶)
حضور شایسته در محضر خدا، آرزوی سرشار از اشتیاقی است كه مردان خدا همواره برای آن، لحظه شماری میكنند و شهادت، شایستهترین وسیله حضور در پیشگاه الهی است. آرایش با دقّت امام حسینعلیه السلام در عصر عاشورا نیز به خاطر شایستهترین حضوری است كه یك امام میتواند در محضر الهی داشته باشد.
ز ) مسئولیت ما
"این كه حسین فریاد میزند - پس از این كه همه عزیزانش را در خون میبیند و جز دشمن كینه توز و غارتگر در برابرش نمیبیند - فریاد میزند كه: «آیا كسی هست كه مرا یاری كند و انتقام كشد؟» «هل من ناصر ینصرنی؟»؛ مگر نمیداند كه كسی نیست كه او را یاری كند و انتقام گیرد؟ این «سؤال»، سؤال از تاریخ فردای بشری است و این پرسش، از آینده است و از همه ماست و این سؤال، انتظار حسین را از عاشقانش بیان میكند و دعوت شهادت او را به همه كسانی كه برای شهیدان حرمت و عظمت قائلند، اعلام مینماید."(۱۷)
امام حسینعلیه السلام مظهر و سمبل حق است كه در همه عصرها، چون نمادی زنده و خروشان، ظهور پیدا میكند و همه كسانی را كه از پاسداری حقیقت زمان خود طفره میروند، به یاری میطلبد و در واقع یاری طلبیدن امامِ عشق در كربلا، انعكاس موج اندیشه اسلامی برای كمك به حق در همه زمانهاست. «هل من ناصر ینصرنی»، یعنی آیا كمك كنندهای هست كه حق را یاری كند؟
۴. حضرت زینبعلیها السلام
نمیتوان از كربلای حسین نوشت و در آن، از كار بزرگ زینبی یادی نكرد؛ چرا كه حادثه كربلا با نقش مكمّل و بیبدیل حضرت زینبعلیها السلام كامل میشود. مرحوم شریعتی در این مورد میگوید:
"رسالت پیام از امروز عصر، آغاز میشود. این رسالت بر دوشهای ظریف یك زن، «زینب» - زنی كه مردانگی در ركاب او جوانمردی آموخته است و رسالت زینب دشوارتر و سنگینتر از رسالت برادرش. آنهایی كه گستاخی آن را دارند كه مرگ خویش را انتخاب كنند، تنها به یك انتخاب بزرگ دست زدهاند؛ اما كار آنها كه از آن پس زنده میمانند، دشوار است و سنگین. و زینب مانده است، كاروان اسیران در پیاش، و صفهای دشمن تا افق در پیش راهش، و رسالت رساندن پیام برادر بر دوشش. وارد شهر میشود، از صحنه بر میگردد. آن باغهای سرخ شهادت را پشت سر گذاشته و از پیراهنش بوی گلهای سرخ به مشام میرسد. وارد شهر جنایت، پایتخت قدرت، پایتخت ستم و جلادی شده است؛ آرام و پیروز، سراپا افتخار؛ بر سر قدرت و قساوت، بر سر بردگان مزدور و جلادان و بردگان استعمار و استبداد فریاد میزند: «سپاس خداوند را كه این همه كرامت و این همه عزت به خاندان ما عطا كرد، افتخار نبوت، افتخار شهادت...» اگر زینب پیام كربلا را به تاریخ باز نگوید، كربلا در تاریخ میماند."(۱۸)
بدون شك حضور حضرت زینبعلیهاالسلام در كربلا به عنوان پیام رسان شهیدان، حیاتیترین عنصر در ماندگاری «حماسه حسینی» است. اگر زینب نبود، كربلا در كربلا میماند و حماسه درخشان حسینی اسیر حصار زمان خود میشد. حضرت زینبعلیها السلام خود سرود حماسهای بود كه درخشید و حماسه سترگ كربلا را در همه زمانها ساری و جاری ساخت.
پینوشتها:
۱. دكتر شریعتی جستجوگری در مسیر شدن، آیهٔالله دكتر بهشتی، ص ۱۰۸، چاپ دوم.
۲. حسین وارث آدم، مجموعه آثار، ۱۹، «شهادت» دكترعلی شریعتی، ص ۱۷۱.
۳. همان، «پس از شهادت»، ص ۲۰۴.
۴. همان، ص ۲۰۲.
۵. همان، «شهادت»، صص ۱۹۲ و ۱۹۵.
۶. قیام و انقلاب مهدی (عج) به ضمیمه شهید، استاد شهید مطهری، ص ۱۰۹.
۷. حسین وارث آدم، مجموعه آثار ۱۹، (بحثی راجع به شهید، ص ۱۱۶.)
۸. همان، صص ۲۱۶، ۲۱۷ و ۲۲۳.
۹. همان، صص ۲۱۶، ۲۲۲ و ۲۲۳.
۱۰. همان، ص ۱۳۶.
۱۱. همان، صص ۱۶۶ و ۱۶۷.
۱۲. صحیفه امام، ج ۲۱، ص ۲۸۴.
۱۳. حسین وارث آدم، ص ۱۷۱.
۱۴. همان، صص ۱۸۷ و ۱۸۸.
۱۵. همان، صص ۲۰۳ و ۲۰۴.
۱۶. همان، ص ۱۹۵.
۱۷. همان، ص ۲۰۳.
۱۸. همان، ص ۲۰۶.
منبع:كوثر، شماره ۵۲؛ اكبر مظفری
۱. دكتر شریعتی جستجوگری در مسیر شدن، آیهٔالله دكتر بهشتی، ص ۱۰۸، چاپ دوم.
۲. حسین وارث آدم، مجموعه آثار، ۱۹، «شهادت» دكترعلی شریعتی، ص ۱۷۱.
۳. همان، «پس از شهادت»، ص ۲۰۴.
۴. همان، ص ۲۰۲.
۵. همان، «شهادت»، صص ۱۹۲ و ۱۹۵.
۶. قیام و انقلاب مهدی (عج) به ضمیمه شهید، استاد شهید مطهری، ص ۱۰۹.
۷. حسین وارث آدم، مجموعه آثار ۱۹، (بحثی راجع به شهید، ص ۱۱۶.)
۸. همان، صص ۲۱۶، ۲۱۷ و ۲۲۳.
۹. همان، صص ۲۱۶، ۲۲۲ و ۲۲۳.
۱۰. همان، ص ۱۳۶.
۱۱. همان، صص ۱۶۶ و ۱۶۷.
۱۲. صحیفه امام، ج ۲۱، ص ۲۸۴.
۱۳. حسین وارث آدم، ص ۱۷۱.
۱۴. همان، صص ۱۸۷ و ۱۸۸.
۱۵. همان، صص ۲۰۳ و ۲۰۴.
۱۶. همان، ص ۱۹۵.
۱۷. همان، ص ۲۰۳.
۱۸. همان، ص ۲۰۶.
منبع:كوثر، شماره ۵۲؛ اكبر مظفری
منبع : تبیان
همچنین مشاهده کنید
نمایندگی زیمنس ایران فروش PLC S71200/300/400/1500 | درایو …
دریافت خدمات پرستاری در منزل
pameranian.com
پیچ و مهره پارس سهند
خرید میز و صندلی اداری
خرید بلیط هواپیما
گیت کنترل تردد
ایران دولت جمهوری اسلامی ایران مجلس شورای اسلامی حجاب دولت سیزدهم مجلس گشت ارشاد رئیسی امام خمینی رئیس جمهور جنگ
آتش سوزی وزارت بهداشت سلامت تهران قتل شهرداری تهران سیل کنکور هواشناسی فضای مجازی پلیس پایتخت
خودرو دلار بازار سرمایه قیمت دلار قیمت خودرو بازار خودرو قیمت طلا بانک مرکزی سایپا مسکن تورم ایران خودرو
سریال سینمای ایران تلویزیون سینما موسیقی سریال پایتخت مهران مدیری ترانه علیدوستی کتاب تئاتر
اینترنت خورشید کنکور ۱۴۰۳
جنگ غزه اسرائیل غزه رژیم صهیونیستی فلسطین آمریکا روسیه چین حماس اوکراین ترکیه ایالات متحده آمریکا
فوتبال پرسپولیس استقلال بازی جام حذفی سپاهان آلومینیوم اراک فوتسال تیم ملی فوتسال ایران تراکتور باشگاه پرسپولیس لیورپول
هوش مصنوعی تبلیغات ناسا سامسونگ فناوری اپل بنیاد ملی نخبگان آیفون ربات
بارداری کاهش وزن مالاریا زوال عقل