سایه بلند گناهان گذشته

سریال «بیگناهان» ساخته اخیر احمد امینی که مخاطب تلویزیون او را با کارگردانی سریال «اولین شب آرامش» می‌شناسد، این شانس را دارد که در دوره‌ای از تلویزیون روی آنتن می‌رود که در میان سریال‌های در حال پخش رقیب جدی‌ای ندارد و همین امر در کنار ویژگی‌های ساختاری آن باعث می‌شود که بینندگان بیشتری این سریال را دنبال کنند.
مجموعه تلویزیونی «بیگناهان» که جمعه‌ها از شبکه ۳ سیما پخش می‌شود در فضایی معمایی، پلیسی موضوعاتی اجتماعی، خانوادگی را مطرح می‌کند. داستان که از یک دزدی و قتل در گذشته شروع می‌شود، در ادامه به داستانی معاصر از حال و احوال آدم‌های آن دوران و فرزندان آنها در دوره معاصر گره می‌خورد که این خود از نقاط قوت داستان است.
«بی‌گناهان» از بازی‌های روانی برخوردار است، ولی علی‌رغم ظرفیت بالقوه داستان برای ایجاد حس تعلیق در مخاطب، از این لحاظ چندان موفق نیست و حتی در قسمت‌هایی آنقدر کشدار می‌شود که از حوصله خارج است البته به نظر می‌رسد بخشی از این کندی روایت به عمد از سوی امینی انتخاب شده ولی آنچه مسلم است این فرمت به طور صد در صد با موفقیت روبه‌رو نشده است.
امینی در این سریال نتوانسته در کنار حفظ ساختار محبوب خود روایتی آرام و در عین حال گره‌گشایی از علامت سوال‌هایی که از ابتدا پیش روی مخاطب خود قرار می‌دهد ضرباهنگ متناسب با مدیوم تلویزیون را حفظ کند و این خود از مسائلی است که تجدید نظر کارگردان را در استفاده از صحنه‌هایی کشدار می‌طلبید؛ چراکه با حذف سکانس‌های اضافی داستان با سرعت بیشتری پیش می‌رفت که این با حوصله بیننده نیز سازگاری بیشتری دارد.
گرچه از ابتدای داستان این موضوع حس می‌شد که قرار است با اتفاقات زیادی در سریال روبه‌رو شویم، ولی همین کندی روایت باعث شده است مخاطب احساس کلافگی کرده و حتی با شخصیت‌های داستان هم احساس نزدیکی نکند.
حال اگر بخواهیم به طور اخص درباره نقاط قوت این سریال صحبت کنیم، قطعا در کنار فیلمنامه خوب نمی‌توان از بازی‌های روان و توانایی کارگردان در بازی گرفتن از بازیگران و البته کارگردانی خوب اثر چشم‌پوشی کرد.
این مجموعه اثری است که از بازیگران خوبی بهره برده و نکته جالب آن حضور ۴ کارگردان (‌مسعود کرامتی، داریوش ‌فرهنگ، ‌محمدعلی ‌نجفی و همایون اسعدیان) در آن به عنوان بازیگر است که ۲ نقش کاملا کلیدی و ۲ نقش جانبی در اختیار آنهاست که این خود ظرافت‌های بیشتری را در کارگردانی می‌طلبد.
به هر حال آنچه مسلم است امینی در این سریال تلاشی واضح دارد تا اثری متفاوت‌تر و خاص‌تر نسبت به دیگر آثار تلویزیونی خود ارائه کند و این وسواس در جزییات تصویربرداری، دیالوگ‌ها، بازی گرفتن از بازیگران، ظرافت نقش‌ها، طراحی صحنه، لباس و گریم نیز دیده می‌شود.
در این کار بازیگران نوع دکوپاژ و پلان‌بندی امینی را بخوبی دریافته‌اند و مسعود کرامتی و داریوش فرهنگ در ۲نقش کلیدی توانسته‌اند تا حد قابل‌قبولی ضمن حفظ پیچیدگی‌های این دو شخصیت حتی چهره‌ای متناقض از ۲ سارق که یکی از آنها قاتلی فراری نیز هست، ارائه کنند.
تا اینجا هر چه در داستان جلوتر رفته‌ایم، پیچیدگی‌های نقش‌ها بیشتر شده که در این میان بویژه مسعود کرامتی لایه‌های درونی‌تری از شخصیت آصف کیایی را به نمایش گذاشته و گرچه مخاطب تلویزیونی با چهره او به عنوان یک بازیگر خیلی آشنا نیست، ولی او با حفظ حال‌و‌هوایی معماگونه در شخصیتی که ایفاگر نقش آن است، بیننده را با خود همراه کرده است. نقش آصف ازجمله نقش‌های این مجموعه است که پیش از بسته شدن قطعی فهرست بازیگران به چند بازیگر سرشناس دیگر ازجمله داریوش ارجمند پیشنهاد شده بود که هر کدام با وجود پسندیدن نقش به دلایلی از حضور در کار بازماندند و مسعود کرامتی ایفاگر نقشی شد که تا به اینجا نیز از عهده آن خوب برآمده است. همچنین دیگر بازیگران این سریال چه در نقش‌های بلند و چه کوتاه روی هم رفته از پس کار خوب برآمده‌اند و همان‌طور که اشاره شد، کلا بازی‌های این سریال جزو نقاط قوت آن است.
آنچه مسلم است امینی در این سریال تلاشی واضح دارد تا اثری متفاوت‌تر و خاص‌تر نسبت به دیگر آثار تلویزیونی خود ارائه کند و این وسواس در کل سریال دیده می‌شود
احمد امینی کارگردانی است که سال‌های سال منتقد سینمایی بوده و برای آن که خوب بنویسد، خوب فیلم دیده است و نمی‌توان منکر شد که آن همه فیلم دیدن و مداقه در آن آثار بر او بی‌تاثیر نبوده است و همین اثر است که بر شخصیت‌های کارهای او دیده می‌شود. برخی شخصیت‌هایی که او در کارهایش ساخته و پرداخته می‌کند در بعضی موقعیت‌ها ما را یاد شخصیت‌هایی از سینمای جهان می‌اندازد. به طور مثال شخصیت جلال در نمونه‌های خارجی دارای شباهت‌هایی است که این شباهت به گمان نگارنده حالت تعمدی ندارد و این امر به نقطه قوت کار امینی تبدیل شده است.
از بحث بازی‌های بی‌گناهان که بگذریم، موضوع قابل بحث فیلمنامه اثر است که گرچه حال و هوای پلیسی، معمایی دارد، ولی بن‌مایه اصلی آن اجتماعی است. قصه این سریال هم خیلی اکشن و پلیسی نیست، ماجراهای پلیسی بخشی از ساختار فیلمنامه است. به اعتقاد امینی، این اثر اتفاقا از لحاظ جنس قصه و فضا به اولین شب آرامش نزدیک است. یعنی یک درام خانوادگی اجتماعی است که شخصیت‌ها تعریف‌های خودشان را دارند، ولی از لحاظ نوع رویکرد، جنس کار و فضای قصه خیلی حال‌وهوای آن به اولین شب آرامش شباهت دارد. قصه بر محور چند خانواده می‌چرخد که به ضرورت‌های داستانی با هم روابطی پیدا می‌کنند، درگیری‌ها و مشکلات و سوءتفاهم‌هایی بین آنها به وجود می‌آید و قصه پیش می‌رود.
فیلمنامه اثر چفت و بست خوبی دارد و حتی می‌توان گفت تمامی ظرافت‌های آن در اجرا درنیامده است. آدم‌های داستان که تعدادشان کم هم نیست، با منطقی باورپذیر به هم پیوند می‌خورند و داستان بخوبی چالش‌های تاثیر یک دزدی و قتل در گذشته و تاثیر آن بر امروز چندین خانواده را به تصویر می‌کشد.
بی‌گناهان همان طور که از نامش پیداست، روایت انسان‌های بی‌گناهی را به تصویر می‌کشد که از خطاهای گذشتگان خود در امان نمی‌مانند. این مجموعه در یک کلام می‌خواهد این پیام هرچند تکراری را یادآوری کند که انسان در دام اعمال خطای خود گرفتار خواهد آمد و این گرفتاری حتی می‌تواند دامان فرزندان وی را نیز بگیرد، ولی امینی این پیام را در لایه‌های زیرین اثر پنهان می‌کند تا تجربه‌های ناموفق بسیاری از آثار تلویزیونی را تکرار نکند.
به هر حال حضور احمد امینی را در تلویزیون باید غنیمت شمرد، چراکه سلیقه بصری مخاطب تلویزیون نیز با دیدن مجموعه‌هایی خوش‌ساخت چون بی‌گناهان به مرور ارتقا می‌یابد و از دنبال کردن داستان‌های دم دستی با دستمایه‌های داستانی پیش‌پاافتاده روگردان خواهد شد.

نغمه دانش آشتیانی

منبع : روزنامه جام‌جم