جدالی برای جلب جهان

این متن چکیده ای از پژوهشی است که به تحلیل محتوای ۴ روزنامه سیاسی ایران به نمایندگی از دو جریان سیاسی کشور درباره انتخابات ریاست جمهوری آمریکا پرداخته است.
پژوهش حاضر به عنوان پایان نامه تحصیلات دوره لیسانس در دانشکده خبر با علاقه به آنچه خبرنگاری علوم استراتژیک خوانده می شود، تلفیق و مکتوب شده است.
فقدان جامعه حزبی و به رسمیت نشناختن جدی احزاب در ایران بار موضع گیری های سیاسی و بین المللی را به شکلی ناخواسته بر دوش مطبوعات سیاسی کشور تحمیل کرده است و البته روزنامه نگاران ایرانی هزینه گزافی در طول حیات حرفه ای خود و در دوران سیاسی مختلف متحمل شده اند.
با این حال انتخابات ریاست جمهوری آمریکا که به جدالی برای مدیریت جهان تعبیر می شود، بی تردید نقش برجسته ای در مطبوعات سیاسی ایران خواهد داشت و باید توجه داشت که انتخابات ریاست جمهوری آمریکا بیش از آنکه برای خود امریکایی ها مهم باشد برای دیگر مردم دنیا به خصوص ایران و منطقه خاورمیانه اهمیت فوق العاده ای دارد.
البته نباید از نظر دور داشت که رسانه های ایران به لحاظ اهمیت انتخابات ایالات متحده بر سرنوشت ارتباط میان دو کشور که به بعد از انقلاب اسلامی در سال ۵۷ به سوی انزوا و دوری از هم کشیده شد به این موضوع علاقه وافری نشان می دهند.
در این پژوهش به تیترهای ۴ روزنامه اعتماد و اعتماد ملی و سیاست روز و رسالت به عنوان چهار روزنامه از دو جریان سیاسی کشور در خصوص انتخابات ریاست جمهوری آمریکا و تبلیغات پیش از انتخابات نگاهی انداختیم تا به چگونگی موضع گیری این رسانه ها به نمایندگی از دو جریان سیاسی کشور در این باره پی ببریم.
مهمتر از تمام تحلیل ها، شرایط فعلی جمهوری اسلامی و شدت تحریم های اعمالی از سوی شورای امنیت سازمان ملل و انزوای بیش از پیش ایران در ساختار نظام بین الملل و همین طور گرایش افکار عمومی ایران به عاقبت این تنگنا که منجر به خلا های اقتصادی و سیاسی برای ایران شده و خواهد شد، انگیزه کسب اطلاعات و تحلیل و گزارش واقعه انتخابات ریاست جمهوری آمریکا را برای مخاطبان ایرانی بیش از پیش ملموس تر و پر اهمیت تر می کند.
با این حال در لوای اطلاع رسانی و تحلیل خبرها، رسانه ها به اینکه آیا می توان به آینده رابطه ایران و آمریکا و همچنین عبور ایران از چالش های بین المللی به خصوص بعد از جریان برنامه های اتمی ایران و مخالفت غرب امیدوار بود، چشم دارند.
طبق اطلاعات جمع آوری شده و با تحلیلی که در این پژوهش از محتوای چهار روزنامه بررسی شده از دو جریان سیاسی کشور به دست آمده، می توان به سادگی به علاقه ایرانی ها به پیروزی باراک حسین اوبامای دموکرات در کارزار انتخاباتی آمریکا در نوامبر ۲۰۰۸ پی برد.
اوبامایی که با اظهارات جنجالی اش در خصوص گفتگوی بدون پیش شرط با ایران در صورت موفقیت، منتقدانش را به وجد آورده است.
جهت گیری روزنامه های اصلاح طلب و اصولگرا در قبال تبلیغات انتخاباتی ریاست جمهوری آمریکا و توجه ویژه آنها به فعالیت دموکرات ها، نشانی مستند از نتیجه گیری فوق است. به نحوی که ۸۰ درصد تیترهای غیر منفی دو روزنامه اصلاح طلب اعتماد و اعتماد ملی در این موضوع نشان می دهد که جریان اصلاح طلب با چشم داشتن به بازگشت به عرصه قدرت، منتظر است جریانی معتدل در امریکا بر سر کار بیاید تا با این وسیله بتواند در سایه ریسک کمتری روابط را به حالت عادی برگرداند.
روابطی که از قضا اصولگرایان رادیکال در چالش لفظی با جمهوری خواهان تندرو در امریکا آن را از آنچه که در اوایل انقلاب و بعد از ماجرای گروگان گیری سفارتخانه امریکا در تهران اتفاق افتاده بود بدتر کرده است.
در عین حال ۸۰ درصد تیترهای منفی روزنامه رسالت در این تحقیق نشان می دهد که اصولا اصولگراها هنوز به آمریکا به عنوان دشمن نگاه می کنند، دشمنی که این روزها دشمنی اش را دارد نشان می دهد و نتیجه نگاه سیاسی به رابطه ای مندرس است.
با این حال نتایج بررسی نشان می دهد که ۵۰ درصد تیترهای روزنامه رسالت در مورد موضوع «سیاسی»، ۲۰درصد تیترها «اقتصادی»، ۲۰ درصد تیترها «اجتماعی» و تنها ۱۰ درصد تیترهای مورد بررسی در روزنامه رسالت به موضوعات دیگر درباره انتخابات ریاست جمهوری آمریکا می پرداخت .
بنابر این می توان از این بررسی نتیجه گرفت که روزنامه رسالت روزنامه ای است که بیشتر از ابعاد «سیاسی» مساله انتخابات را مورد بررسی قرار می داده است و مسائل مربوط به «اقتصاد» در درجه دوم اهمیت قرار دارد و همین طور موضوعات جانبی نیز در رده های بعدی اهمیت قرار دارند.
گذشته از این۵۰ درصد مطالب به عنوان تیتر مورد تحقیق، با سبک «گزارش»، ۱۰ درصد از مطالب نگارش شده، «خبر» بوده است، ۱۰ درصد به سبک «مصاحبه»، ۳۰ درصد به شکل «مقاله» نوشته شده اند.
این بررسی نشان می دهد که روزنامه رسالت به سبک های غیر از گزارش و گاهی مقاله نویسی در این حوزه چندان اهمیتی نمی دهد و در تصمم سردبیر و مسولان روزنامه رسالت حتی خبر رسانی در جایگاهی نازلی قرار دارد.
در این پژوهش۴۰ درصد تیترهای روزنامه رسالت توجه ویژه ای به دموکرات ها و رقابت بین باراک حسین اوباما و هیلاری کلینتون داشته اند و البته ۶۰ درصد از تیترها نیز به موضوعات جمهوری خواهان پرداخته است.
باید توجه داشت که نگرش روزنامه رسالت به باراک اوباما با نگرش و جهت گیری مثبت است، به نحوی که در یکی دو مورد با چاپ عکس هایی از کلینتون مصائب کلینتون ها را تیتر خود کرده بود که نشان می دهد در میان دموکرات ها بیش از همیشه باراک حسین اوباما توجه جریان راست موسوم به اصولگرا را جلب کرده است.
اگرچه ۶۰ درصد از تیترهای مورد بررسی در کارزار انتخاباتی آمریکا به جمهوری خواهان به لحاظ کمی اخنصاص یافته است و این توجه بیشتر از توجه به دموکرات هاست اما تیترهای منفی و شدیدا جانب دارانه از طرف روزنامه رسالت نشان می دهد که این روزنامه علاقه چندانی به حضور جمهوری خواهان در عرصه ریاست جمهوری آمریکا ندارد.
با این حال روزنامه های رسالت و سیاست روز با تیترهای منفی و جنجالی انتخابات ریاست جمهوری آمریکا را به چالش می کشند و البته گوشه چشمی به حضور باراک اوبامای سیاه پوست دارند.
با این همه رسانه های آمریکایی هم ایران را موضوعی مهم در عرصه رقابت انتخاباتی می دانند. به نحوی که کاندیدا هر کدام در موضع خود اظهارات تند و جالب توجهی را بر علیه ایران اظهار می کنند. و ظاهرا هر چه شدید تر بر علیه ایران صحبت می کنند نتیجه مطلوب تری به دست می آورند.
در این سو اما ۴۵ درصد مطالب روزنامه سیاست روز به عنوان تیتر مورد تحقیق، با سبک «گزارش»، ۴۵ درصد از مطالب نگارش شده، «خبر» بوده است، و تنها ۱۰ درصد به سبک «مقاله» نوشته شده اند.
این بررسی نشان می دهد که روزنامه سیاست روز به مقاله یا سرمقاله چندان اهمیتی نمی دهد و البته سبک های غیر از گزارش و خبر هم چندان جایگاهی در تصمم سردبیر و مسولان این روزنامه در مورد موضوع (انتخابات ریاست جمهوری امریکا) مورد تحقیق ندارد. این در حالی است که به طور تقریبی ۸۸ درصد تیترهای روزنامه سیاست روز «سیاسی» و۱۲ درصد این تیترها «اقتصادی»، است.
به دنبال این پژوهش بدون احتساب یک درصد؛ ۲۲ درصد تیترهای روزنامه سیاست روز در این یک ماهه، با جهت گیری «مثبت» تنظیم شده اند و ۴۴ درصد تیترها نیز که بالاترین درصد است به جهت گیری «منفی» اختصاص یافته. همچنین ۳۳ درصد از تیترها فاقد جهت گیری و خنثی هستند و البته یک درصد از این وضعیت در حالت تقریبی فرض نشده است.
به نظر می رسد روزنامه سیاست روز چندان به انتخابات ریاست جمهوری امریکا اهمیت نمی دهد و حتی نگرش دبیران صفحه و سردبیر و خبرنگاران به این مساله کم اهمیت تر از سارکوزی رئیس جمهوری فرانسه است. در ۳۰ موردی که از این روزرنامه بررسی شد بیش از ۳۵ تیتر به سارکوزی اختصاص داشت که البته رویکردی منفی به عملکرد وی در جامعه فرانسه داشته است.
البته ۵۵ درصد تیترهای مورد بررسی این روزنامه توجه ویژه ای به دموکرات ها داشته است و ۳۵ درصد از تیترها نیز به موضوعات جمهوری خواهان و البته چالش های پیش روی انها پرداخته و در واقع ۱۰ درصد از تیترهای مورد بررسی در روزنامه سیاست روز نیز هر دو گروه درگیر در کارزار انتخاباتی را نقد کرده است.
با این تاویل و طبق امار مستند در این پژوهش دو روزنامه رسالت و سیاست روز به نمایندگی از جریان سیاسی اصولگرا یا راست، علاقه خاصی به انتخابات آمریکا با رویکرد مثبت ندارند و تنها باراک اوباما را به خاطر مشی تبلیغاتی متعادلش بر دیگر رقبا ترجیح می دهند.
از دیگر سو و در جبهه دیگر این پژوهش روزنامه های اصلاح طلب اعتماد و اعتماد ملی خود نمایی می کنند که به طور تقریبی ۵۴ درصد تیترهای روزنامه اعتماد از زاویه «سیاسی» به انتخابات ریاست جمهوری امریکا نگاه کرده است و ۷ درصد این تیترها نیز «اقتصادی»، است.
با این حال روزنامه اعتماد ۲۳ درصد تیترهای خود را به موضوعات اجتماعی نزدیک کرده است و ۱۶ درصد تیترهای این روزنامه با موضوع فرهنگی نشان می دهد که روزنامه اعتماد تلاش داشته از موضوعات مختلف وضعیت انتخابات ریاست جمهوری را پیگیری کند.
روزنامه اعتماد به مقاله و نقد بی توجه بوده و قصدی برای نقد وضعیت انتخابات نداشته است و بیشتر به خبر رسانی در مورد وضعیت رقابت دموکرات ها و کمتر به موضع گیری جمهوری خواهان(جان مک کین) در قبال جهان و همین طور رقبای خود در میان دموکرات ها پرداخته اند.
البته اهمیت دادن به خبر در میان سبک های مورد بررسی جلب نظرمی کند به نحوی که ۳۲ درصد از مطالب که به گزارش اختصاص یافته، عمدتا ترکیبی از چند بسته خبری بوده است.
همچنین این بررسی نشان می دهد که به طور تقریبی ۳۹ درصد تیترهای یک ماهه روزنامه اعتماد با موضوع انتخابات ریاست جمهوری امریکا با جهت گیری «مثبت» تنظیم شده اند و ۳۲ درصد تیترها نیز به جهت گیری «منفی» اختصاص یافته و همچنین ۳۹ درصد از تیترها فاقد جهت گیری و خنثی هستند.
روزنامه اعتماد در این بررسی طبق تصورات و به نحوی ملموس از جهت گیری منفی تا جایی که توانسته طرفه رفته است به نحوی که نزدیک به ۸۰ درصد تیترهای مورد بررسی یا با موضع گیری مثبت درباره انتخابات ریاست جمهوری بوده و یا خنثی بوده اند.
البته به نظر می رسد طبق مشی خبری روزنامه اعتماد که بالاترین درصد در میان سبک های اطلاع رسانی را به خبر اختصاص داده است، استفاده از موضوعات تازه طبیعی به نظر برسد چرا که خبر به خود خود از واقعه ای جدید و تازه حکایت می کند.
این پروژه نشان می دهد که روزنامه اعتماد نگاه ویژه ای به دموکرات ها داشته است و ۶۲ درصد تیترهای مورد بررسی به دموکرات ها اختصاص داشته است و البته ۱۵ درصد از تیترها نیز به موضوعات جمهوری خواهان پرداخته با این حال ۲۳ درصد از تیترها به طور مشترک به دو رقیب دیرینه انتخابات ریاست جمهوری آمریکا اختصاص دارد که نشان می دهد دموکرات ها نزد ایرانی ها جایگاه ویژه ای به نسبت جمهوری خواهان دارند
در همین جریان سایسی و در ضلع دیگرش روزنامه اعتماد ملی به عنوان یک روزنامه حزبی نشان داد؛ سرنوشت انتخابات امریکا برای حزب متبوعش از اهمیت استراژیکی برخوردار است و در میان چهار روزنامه مورد بررسی، علاقه بیشتری نسبت به پیگیری وضعیت دو حزب مطرح انتخایات ریاست جمهوری در آمریکا از خود نشان داده است. به نحوی که روزنامه اعتماد ملی با فراوانی ۲۳ تیتر در ۳۰ شماره درباره انتخابات ریاست جمهوری امریکا به شدت پیگیر وضعیت کاندیدا های انتخابات است و البته تبلیغات را از ابعاد سیاسی و فرهنگی پیگیری کرده است.
به طور تقریبی ۷۴ درصد تیترهای روزنامه اعتماد ملی از بعد «سیاسی» به انتخابات ریاست جمهوری آمریکا نگاه کرده و تنها ۴ درصد این تیترها «اقتصادی» است. با این حال این روزنامه ۸ درصد تیترهای خود را به موضوعات فرهنگی اختصاص داده است.
در این پژوهش نتیجه گرفتیم که روزنامه اعتماد ملی از گزارش های خبری و تحلیلی به عنوان راهکاری برای اطلاع رسانی مطلوب استفاده کرده است، با این حال مقاله و خبر در اولوبت های بعدی است و نگاهی سطحی به آمار و درصد های به دست آمده در بررسی نشان می دهد تنوع سبک ها می تواند دلیلی معقول برای نگاه همه جانبه روزنامه اعتماد ملی به موضوع انتخابات ریاست جمهوری امریکا باشد.
تیترهای روزنامه اعتماد ملی نشان می دهد این روزنامه نیز مانند روزنامه اعتماد از جهت گیری منفی در تیترهای خود خودداری کرده است و البته این مساله چندان دور از انتظار محقق نبود، چرا که نگاه روزنامه های اصلاح طلب به انتخابات ریاست جمهوری نگاه مثبتی است و چگونگی شکل گیری و انتخاب رئیس جمهوری دغدغه بین المللی روزنامه نگاران ایران در جریان سیاسی چپ یا “اصلاح طلب” است.
با این حال ۱/۳۹ درصد تیترهای مورد بررسی با موضع گیری مثبت درباره انتخابات ریاست جمهوری بوده و همین رقم نیز با فراوانی ۹ تیتر خنثی بوده اند و به طور تقریبی۸۰ درصد تیترها موضع گیری منفی در جریان کارزار انتخاباتی آمریکا نداشته اند.
این بررسی نشان می دهد که به طور تقریبی۴۰ درصد تیترهای یک ماهه روزنامه اعتماد ملی با موضوع انتخابات ریاست جمهوری امریکا با جهت گیری «مثبت» تنظیم شده اند و تنها ۲۰درصد تیترها جهت گیری «منفی» داشته اند و البته همان طور که گفته شد ۴۰ درصد تیترها نیز فاقد جهت گیری و خنثی هستند.
البته این پژوهش نشان می دهد موضوعات جدید ۵۶/۶۹ درصد تیترهای روزنامه اعتماد ملی را به خود اختصاص داده است و البته ۳۰ درصد تیترها که به طور دقیق۳۴/۳۰ درصد محاسبه شده اند به موضوعات آرشیوی توجه کرده است.
البته روزنامه اعتماد ملی با استفاده از امکان ترجمه مصاحبه ها و مقالات و همین طور گزارش های بین المللی این امکان را به مخاطبان خود داده است تا ضمن برخورداری از اخبار تازه و به روز، رقابت انتخاباتی آمریکا را به طور وسیع پیگیری کنند.
روزنامه اعتماد ملی رقابت درون حزبی دموکرات ها را در تیترهای بین الملل خود داشته است و تقریبا هر دو روز ۷۵/۱ تیتر به این موضوع اختصاص داده است و به طور دقیق ۲۶/۷۸ درصد تیترهای خود را به دموکرات ها و رقابت تنگاتنگ هیلاری کلینتون و باراک اوباما اختصاص داده است. با این حال ۳۴/۴ درصد تیترهای اختصاص یافته به جمهوری خواهان تنها به خاطر یک مورد فراوانی است.
با این حال می توان از تحلیل محتوای موجود نتیجه گرفت که ایران از حضور جمهوری خواهان در عرصه قدرت اجرایی آمریکا استقبال نمی کند، اگرچه حضور اوبامای ملایم و سیاه پوست را نیز بر دموکرات های تند رو ترجیح می دهند.
اما ظاهرا آمریکایی ها به خصوص شخص باراک اوباما به این تحلیل ساده انگارانه ایرانی ها نیز پی برده است و در تازه ترین اظهاراتش گفته: ایران مساله هسته ای و مشکلاتش با جامعه جهانی را پیش از آمدن رئیس جمهوری جدید امریکا حل کند. وی همچنین در جایی دیگر گفته است: با گفتگوی بدون پیش شرط قصد دارم آخرین بهانه های ایران برای سازش با جامعه جهانی را انان بگیرم!
با این همه نگاه سیاست مداران کلان ایران و همین طور روزنامه نگاران ایرانی به اوباما و دموکرات ها به نظر نگاهی آمیخته با توهم است که با اتکا به حضور او قصد در ترمیم روابط کهنه و مندرس ایران با آمریکا و جامعه جهانی دارند، چرا که حرکت اوباما به نظر حرفه ای ترین روزنامه نگاران جهان با جنبشی پوپولیستی همراه بوده و اظهارتش عمدتا با سخنرانی های هیجانی آمیخته است که عامه مردم جهان و همین طور مردم ساده لوح آمریکا را هدف گرفته است.
البته نباید نقش جرج دبلیو بوش رئیس جمهوری فعلی آمریکا و حرکات نظامی و تهدیدات و فشارهای همه جانبه اش _ با واسطه یا بی واسطه_ در منطقه و جهان بر ایران را از نظر دور داشت که رسانه های چپ و راست ایران این گونه شتابناک به حمایت از دمکرات ها و حسین اوباما روی آورده اند.
رئیس جمهوری که با جنگ افروزی منطقه خاورمیانه را به میدان مین بدل کرده است و هر روز از خاکستر گروه های تروریستی گروه های جوان و بنیادگرای رادیکال متولد می شود.

نویسنده: جواد حیدریان

منبع : تریبون