پرتوی از سیره و سیمای امام علی(ع)

امیرالمؤمنین علی(ع)، چهارمین پسر ابوطالب، حدود ۳۰ سال پس از واقعه عامل الفیل و ۲۳ سال پیش از هجرت یا ۱۰ سال قبل از بعثت در مكه معظمه، از مادری بزرگوار و با شخصیت، به نام فاطمه، دختر اسد بن هشام بن عبدمناف، روز جمعه سیزدهم رجب در كعبه به دنیا آمد. در موقع ولادت، پیامبر اكرم(ص) ۳۰ ساله بود. علی(ع) تا شش سالگی در خانه پدرش ابوطالب بود. در مكه قحطی و گرانی پیش آمد و این امر سبب شد علی(ع) تا اول بعثت در خانه پیامبر اكرم(ص)، زندگی كند و در مكتب كمال و فضیلت آن حضرت تربیت شود.
ابن عباس می گوید: نخستین كسی كه با رسول خدا(ص) نماز گزارد، علی(ع) بود.
روز دوشنبه رسول خدا(ص) به مقام نبوت مبعوث شد واز روز سه شنبه علی(ع) نماز خواند.
● نكته های برجسته از سیره امام علی(ع)
▪ در سال سوم بعثت پس از نزول آیه «و أنذر عشیرتك الاقربین»؛ یعنی «خویشان نزدیكتر خود را انذار كن!» رسول خدا(ص) بنی عبدالمطلب را كه حدود چهل نفر بودند دعوت كرد و به آنها ناهار داد، اما آن روز نشد سخن بگوید، روز دیگر آنها را دعوت كرد و بعد از صرف ناهار به آنها فرمود: كدام یك از شما مرا یاری كرده و به من ایمان می آورد تا برادر و جانشین بعد از من باشد، علی(ع) برخاست و فرمود: ای رسول خدا! من حاضرم تو را در این راه یاری دهم، فرمود: بنشین. آن گاه سخن خویش را تكرار كرد و فقط علی(ع) برخاست و فرمود: من آماده ام! فرمود: بنشین. بار سوم رسول خدا(ص) سخن خود را تكرار كرد. باز علی(ع) برخاست و آمادگی خود را برای یاری و همراهی پیامبر(ص) اعلام كرد.
پیامبر اكرم(ص) فرمود: «}ن هذا أخی و وصییی و وزیری و وارثی و خلیفتی فیكم من بعدی.» «این علی، برادر و وصی و وارث و جانشین من در میان شما پس از من می باشد.»
▪ پس از سیزده سال دعوت رسول خدا(ص) در مكه، مقدمات هجرت آن حضرت به مدینه فراهم شد. در شب هجرت، پیامبر اكرم(ص) به علی(ع) فرمود: لازم است در بستر من بخوابی، علی(ع) در بستر رسول خدا(ص) خوابید و آن شب كه اول ربیع الاول سال چهاردهم بعثت بود، «لیلهٔ المبیت» نامیده می شود و بر اساس روایات در همین شب آیه ای درباره علی(ع) نازل شد.
پس از هجرت پیامبر اكرم(ص)، علی(ع) به فاصله سه روز بعد، از آن كه امانتهای رسول خدا(ص) را به صاحبانش داد، همراه فواطم؛ یعنی مادرش فاطمه بنت اسد و فاطمه(س) دختر رسول خدا(ص) و فاطمه دختر زبیر و مسلمانانی كه تا آن روز موفق به هجرت نشده بودند، عازم مدینه گردید.
▪ در سال اول هجرت كه پیامبر اكرم(ص) میان مهاجر و انصار رابطه برادری را برقرار ساخت، به علی(ع) فرمود: «أنت أخی فی الدنیا و الاخرهٔ» «تو در دنیا و آخرت برادر من هستی.»
▪ در سال دوم هجرت، امیرالمؤمنین(ع) با فاطمه زهرا(س) ازدواج كرد، كه ثمره این ازدواج چهار فرزند به نامهای حسن(ع) و حسین(ع) و زینب كبری(س) و ام كلثوم بود.
▪ هفدهم ماه رمضان سال دوم، جنگ بدر پیش آمد كه شجاعت و قهرمانی امیرالمؤمنین(ع) زبانزد خاص و عام گردید. شیخ مفید می گوید: مسلمانان در جنگ بدر هفتاد نفر از كفار را كشتند كه ۳۶ نفر آنها را علی(ع) به تنهایی كشت و در كشتن بقیه هم دیگران را یاری نمود.
▪ در شوال سال سوم هجرت، غزوه معروف احد پیش آمد. نام علی(ع) در این غزوه هم مانند «بدر» پرآوازه است. در همین غزوه بود كه رسول خدا(ص) درباره علی(ع) فرمود: «}ن علیاً منی و أنا منه.» «همانا علی از من است و من از اویم.» و در همین غزوه بود كه منادی در آسمان ندا كرد: «لا سیف الا ذوالفقار و لا فتی الا علی.» «شمشیری جز ذوالفقار و جوانمردی جز علی نیست.»
▪ در شوال سال پنجم، غزوه خندق (یا احزاب) پیش آمد و علی(ع) در مقابل عمرو بن عبدود به مبارزه ایستاد، رسول خدا(ص) فرمود: «تمام ایمان كه علی است در مقابل تمام شرك كه عمرو بن عبدود است به جنگ ایستاد.» و نیز فرمود: «مبارزه علی در مقابل عمر برتر از اعمال امتم تا روز قیامت است.»
▪ در سال هفتم هجرت، غزوه «خیبر» روی داد كه رسول خدا(ص) فرمود: «فردا این پرچم را به دست كسی می دهم كه خدا و رسولش را دوست می دارد و خدا و رسولش هم او را دوست می دارند و حمله كننده ای است كه گریزنده نیست و برنمی گردد تا خداوند به دست او فتح و پیروزی آورد.»
▪ در سال هشتم هجرت، در بیستم ماه رمضان، رسول خدا(ص) مكه را فتح كرد و آخرین سنگر مستحكم بت پرستی را از میان برداشت.
بعد از فتح مكه، غزوه «حنین» و سپس غزوه «طائف» پیش آمد و علی(ع) همراه رسول خدا(ص) بود، در غزوه حنین فقط نه نفر از جمله امیرالمؤمین(ع) با رسول خدا(ص) باقی ماندند و دیگران گریختند.
▪ در سال نهم هجرت، غزوه تبوك پیش آمد و از ۲۷ غزوه رسول خدا(ص) فقط در این غزوه علی(ع) همراه آن حضرت نبود، چون پیغمبر(ص) او را به جانشینی خود در مدینه گذاشت و حدیث معروف «منزلت» در همین باره است كه پیامبر اكرم(ص) به علی(ع) فرمود: «آیا خشنود نیستی كه منزلت تو نسبت به من، همانند منزلت هارون نسبت به موسی باشد، جز آن كه پس از من پیامبری نیست.»
▪ در سال دهم هجرت، در پنجم ذی القعده، پیامبر اكرم(ص)، علی(ع) را به یمن فرستاد تا مردم را به اسلام دعوت كند و بر اثر دعوت وی بسیاری از مردم به دین مبین اسلام درآمدند.
▪ در همین سال بود كه قضیه «غدیرخم» پیش آمد كه رسول خدا(ص) در آن روز ضمن معرفی امیرالمؤمنین(ع) به عنوان جانشین خود، فرمود: «هر كه من رهبر اویم، این علی رهبر اوست.» این حدیث را ۱۱۰ نفر صحابی و ۸۴ نفر از تابعین و ۳۶۰ نفر از دانشمندان سنی از قرن دوم تا قرن سیزدهم هجری روایت كرده اند.
▪ در ۲۸ صفر سال یازدهم هجری، رسول خدا(ص) از دنیا رفت، علی(ع) می گوید: «جان گرامی ات میان سینه و گردنم از تن مفارقت نمود.» در همین اثنا، واقعه «سقیفه» رخ داد و خلافت به خلیفه اول واگذار شد.
▪ امام علی(ع) پس از قتل عثمان خلیفه سوم، بنا به درخواست اكثریت قاطع مردم مسلمان، ناچار به پذیرش رهبری آنان گردید و در شرایطی حكومت را به دست گرفت كه دشواریها در تمام زمینه ها آشكار شده بود، ولی امام با همه مشكلات، سیاست انقلابی خود را در سه زمینه حقوقی، مالی و اداری، آشكار كرد. همچنین در این مدت، وقت امیرالمؤمنین(ع) بیشتر صرف خنثی كردن توطئه ها و مبارزه با
الف) ناكثین؛ پیمان شكنانی چون طلحه و زبیر
وب) قاسطین؛ ستمگران و زورگویانی چون معاویه و پیروانش و
ج) مارقین؛ خارج شوندگان از اطاعت علی(ع) چون خوارج نهروان، گردید.
امیرالمؤمنین(ع) بعد از ۶۳ سال عمر مفید و ارزشمند همانطور كه در خانه خدا به دنیا آمد، در خانه خدا هم موجبات شهادتش فراهم شد.
او به راستی دلباخته حق بود، همان وقتی كه شمشیر بر فرق مباركش رسید، فرمود: «فزت و رب الكعبهٔ»؛ «به خدای كعبه رستگار شدم.» شهادت آن حضرت در شب ۲۱ رمضان سال چهلم هجری اتفاق افتاد.

رضا مروی نساج

منبع : روزنامه قدس