نقائص خشت اول طرح تحول

همه گفته‏اند و می دانیم که در فرآیند هدفمند کردن پرداخت یارانه ها، اولین و شاید مهمترین گام اجرایی، شناسایی و احصاء گروه های هدف می باشد. در راستای نیل به این مهم، مرکز آمار ایران به صورت فوریتی طرحی را تدوین نموده تحت عنوان«طرح جمع آوری اطلاعات اقتصادی خانوارهای کشور» که براساس آن قرار است از نیمه دوم مرداد ماه سالجاری، مردم طی یک فراخوان عمومی و کاملا داوطلبانه این فرم ها را تکمیل و به مراکز از قبل تعریف شده تحویل نمایند.
بررسی شواهد و مطالعه اقلام فرم پرسشنامه اطلاعات افراد خانوار، مواردی از ابهامات و اشکالات را آشکار می‏سازد که بشرح ذیل خلاصه می گردد:
۱) طرح جمع آوری اطلاعات اقتصادی خانوار، قطعا یک طرح کلی بوده و پروژه جمع آوری پرسشنامه افراد خانوار اولین گام این طرح می باشد. سوال اینجاست که پروژه و گام های اجرایی تعریف شده در این طرح کدام ها هستند؟ بعبارتی طرح ریزی جمع آوری اطلاعات اقتصادی خانوارها به چه صورت است؟ با توجه به اینکه تدوین و اجرای چنین طرح پایه ای، اولین تجربه کشور و مرکز آمار می باشد، پشتوانه علمی(تئوریک آمارو اقتصاد) و تجربی(استاندارد بودن طرح و پرسشنامه، مطابق تجربیات بین المللی) آن کجا و چگونه است؟
۲) عنوان طرح، حاکی از اطلاعات" اقتصادی" افراد می باشد، حال آنکه در پرسشنامه چیزی جز وضعیت شغلی، درآمد و دارایی های افراد مطرح نشده و اطلاعاتی نظیر کم و کیف مخارج خانوار و ... مورد نظر قرار نگرفته است. چنانچه هدف طرح تنها احصای وضعیت درآمدی افراد می باشد، لزومی به طرح عنوان"اقتصادی" نبوده و اگر غیر از این باشد، جایگاه اطلاعات هزینه ای در کجا منظور شده است.
۳) برای اجرای چنین طرح مهم ملی، روایی و پایایی پرسشنامه و اطلاعات کجا پیش آزمون(پرتست) شده و آیا می توان با درصد خطای از پیش برآورد شده به نتایج این طرح اعتماد نمود؟
۴) مسئولین محترم اجرای طرح از قبل اذعان داشته اند که مستندات و بانک های اطلاعاتی برای"راستی آزمایی" (یا دروغ سنجی)، وجود دارند. اصولا چه مستنداتی برای چک نمودن درآمد شغل های آزاد رسمی و غیر رسمی، قانونی و غیر قانونی وجود دارد. تکلیف آنهایی که هم پزشک متخصص و هم استاد دانشگاه هستند چطور؟ آنهایی که کارمند دولتی بوده و در بخش خصوصی هم فعالیت میکنند و عضو هیات علمی نیمه وقت و.... هستند کجا و چگونه رصد می شوند؟ چه مکانیزمی برای بررسی صحت و سقم ارزش بازاری املاک و مستغلات و یا ارزش خودرو وجود دارد؟ اگر افراد از شبکه های غیر رسمی(که چه بسیارند آنهایی که دستشان به خوان گسترده تسهیلات ارزان قیمت نرسیده) وامی دریافت کرده باشند، کجا و چگونه احصا و ارزیابی می شوند؟ آیا بهتر نیست برای جلوگیری از ارایه اطلاعات نادرست ، دقیقا مشخص شود و به اطلاع عموم برسد که نمونه اجرایی مستندات "راستی آزما" کدامند؟ آیا اقلام اطلاعاتی و موارد موصوف نیاز به بازنگری ندارند؟
۵) اطلاعات مورد درخواست ایستا بوده و ماهیت پویا ندارند. به این مفهوم که نگاه به مجموعه درآمد و دارایی ها تنها نگاه به سه ماه اخیر تاکنون می باشد. تکلیف آنهایی که بلافاصله بعد از ارسال و تایید پرسشنامه، تسهیلاتی دریافت مینمایند، اتومبیلی خریداری می کنند، تصمیم میگیرند که بازپرداخت وام های دریافتی را انجام ندهند، و ... چگونه خواهد بود؟
۶) از آنجا که مشارکت در تکمیل و تحویل پرسشنامه امری داوطلبانه و ذکر اطلاعات بصورت خود اظهاری می باشد، برآورد اولیه از حضور خانوارها چقدر است؟ پیش بینی طرح نقدی نمودن یارانه ها، پرداخت یارانه به هفت دهک پایین درآمدی یعنی حدود ۴۹ میلیون نفر است. اگر پرسشنامه های تحویلی به رقم مطلوب نرسد، تکلیف پرداخت نقدی به مجموعه هدفگذاری شده چه می شود؟ آنهایی که به هر دلیل از فراخوان طرح مرکز آمار باز می مانند، چه می شود؟
موارد مشروح فوق تنها گوشه ای از ابهامات بوده و قطعا همه عزیزان می توانند به سایر موارد و مشکلات نیز اشاره نمایند. اما آنچه از اجرای چنین طرح حساس ملی( که حتی می تواند تبعات فراملی نیز داشته باشد) استنباط می گردد، به قرار زیر است که امیدوارم مورد توجه مسئولان محترم قرار گیرد:
۱) تدوین و اجرای عجولانه طرح جمع آوری اطلاعات، نتنها مارا به هدف مطلوب نرسانده، بلکه در عمل ضعف یا نادرستی اطلاعات خصوصا بعنوان معیار توزیع مجدد درآمد، می تواند زیان های جبران ناپذیری در ابعاد خرد و کلان اقتصادی وارد نماید.
۲) یکی از اصول لاینفک هدفمند کردن یارانه ها، مدیریت و صرفه جویی هزینه اجرای آن می باشد. پیش بینی شده که اجرای طرح پرسشنامه، حدود ۳۰۰ میلیارد ریال هزینه داشته باشد. آیا نمی بایست در همین آغازین گام با صرف اعتبار مصوب، بیشترین بهره را از آن برد؟ اگر طرح و پروژه بدلایل موصوف از اعتبار لازم برخوردار نباشد، آیا در تناقض با اصول حاکم نیست؟

علیرضا نوروزی

منبع : سایت الف