ارسطو

آنچه از آثار ارسطو (۳۲۲ـ۳۸۴ ق.م.)، در دست ما است به هیچ روی تمام نوشته های او نیست. در واقع تنها حدود یك سوم این آثار به دست ما رسیده و بقیه از دست رفته اند. اما همین مقدار هم حدود سی كتاب است كه در ترجمه معیار انگلیسی، دوازده جلد (نزدیك به دو هزار صفحه) را دربر می گیرد. این آثار دامنه بسیار پهناوری دارد و تقریباً همه معلومات عصر او را شامل می شود.
ارسطو نیز همانند افلاطون، دو نوع تعلیم، تعلیمات خصوصی یا درونی (esoteric) و تعلیمات عمومی یا بیرونی (exoteric)، و به تَبَع آنها دو نوع تالیف داشته است. البته تالیفات عمومی ارسطو برخلاف افلاطون از دست رفته و باز دقیقاً برخلاف او، تالیفات خصوصی اش بر جای مانده است. تالیفات عمومی ارسطو بیشتر مربوط به دوران شاگردی و عضویت او در مدرسه افلاطون، «آكادمی» است كه شخصاً آنها را برای انتشار آماده كرده بود، در حالی كه تالیفات خصوصی او بیشتر مطالبی ناظر بر دوران استادی و فعالیت او در مدرسه خود، «لوكئوم»، است كه خود به هیچ روی آنها را برای انتشار آماده نكرده بود و بنا به نظر برخی ناقدان این مطالب یا یادداشت هایی هستند كه خود او پیش از درس های مختلف نگاشته است و یا یادداشت هایی هستند كه شاگردانش از این درس ها برداشته اند.تالیفات عمومی ارسطو آثاری عامه پسند و تعدادی محاوره به سبك محاورات افلاطونی، و حتی غالباً با نام هایی مشابه بوده اند كه بیشتر با همان نگرش افلاطونی نیز نوشته شده اند، هر چند كه به نظر می رسد جنبه نمایشی كمتری داشته اند. داوران صاحب صلاحیتی از روزگار باستان، آنها را در اختیار داشته اند و بر ارزش والای ادبی شان صحه گذاشته اند؛ چنانچه سیسرون زیبایی سبك نگارش شان را ستوده و آنها را به «رودخانه زرین» تشبیه می كند. اما چنین تمجیدی در مورد سبك نگارش تالیفات خصوصی روا نیست. متاسفانه تمام تالیفات عمومی ارسطو و همراه با آنها مجموعه ای از یادداشت ها و مطالب علمی مربوط به تالیفات خصوصی او معدوم شده است. ما فقط به واسطه اشارات نویسندگان بعدی است كه از وجود و محتوای آنها اطلاع داریم. قدیمی ترین فهرست از آن دیوگنس لائرتیوس (اوایل سده سوم میلادی) است كه نوزده اثر را به عنوان آثار عمومی ارسطو معرفی می كند. به استثنای یك متن (قانون اساسی آتن)، چند نامه و سه قطعه شعر منسوب به او، هر آنچه از ارسطو بر جای مانده است متون جدی فلسفی و علمی است كه بخش اعظم آنها نیز به صورت خام و ویرایش نشده است. كار تحقیقاتی زیادی برای روشن كردن مشكلات متون ارسطو و مشخص كردن میزان اصالت آنها و ترتیب نوشته شدنشان انجام شده است، اما برای خواننده عادی متون فلسفی بسیاری از مشكلات و دشواری ها به قوت خود باقی هستند.

مسعود زنجانی

منبع : روزنامه شرق