«ابوالمشاغل» هم رفت

بالاخره پس از حدود ده سال تحمل و مبارزه با بیماری، «ابوالمشاغل» فرهنگ و هنر معاصر کشورمان، چشم از جهان فروبست و دست از دنیا شست و به ابدیت پیوست. «نادر ابراهیمی»، نویسنده و سینماگر برجسته کشورمان در حالی در سن ۷۳سالگی و به گفته پزشکان به دلیل فعالیت مجدد تومور مغزی ، با زمینیان خداحافظی کرد که هنوز کتاب هایش دست به دست می شوند و هنوز خیلی ها منتظر بودند تا کاری تازه از او بخوانند یا ببینند، اما چه می توان گفت که این چیزی نیست جز رسم تلخ زندگی.
● ۱۳۱۵ تا ۱۳۸۷
«نادر ابراهیمی» در ۱۴فروردین سال۱۳۱۵ در تهران به دنیا آمد. تحصیلات مقدماتی را در این شهر گذراند و پس از گرفتن دیپلم ادبی از دارالفنون، به دانشکده حقوق وارد شد. اما این دانشکده را پس از ۲سال رها کرد و سپس در رشته زبان و ادبیات انگلیسی به درجه لیسانس رسید. او از ۱۳سالگی به یک سازمان سیاسی پیوست که بارها دستگیری، بازجویی و زندان رفتن را برایش درپی داشت. ارایه فهرست کاملی از شغل های ابراهیمی، کار دشواری است.
او خود در دو کتاب «ابن مشغله» و «ابوالمشاغل» ضمن شرح وقایع زندگی، به فعالیت های گوناگون خود نیز پرداخته است. ازجمله شغل های او بوده است: کمک کارگری تعمیرگاه سیار در ترکمن صحرا، کارگری چاپخانه، حسابداری و تحویلداری بانک، صفحه بندی روزنامه و مجله و کارهای چاپ دیگر، میرزایی یک حجره فرش در بازار، مترجمی و ویراستاری، ایران شناسی عملی و چاپ مقاله های ایران شناختی، فیلمسازی مستند و سینمایی، مصور کردن کتاب های کودکان، مدیریت یک کتاب فروشی، خطاطی، نقاشی و نقاشی روی روسری و لباس، تدریس در دانشگاه ها و...در تمام سال های پرکار و بی کار یا وقت هایی که در زندان بسر می برد، نوشتن را کنار نگذاشت. در سال ۱۳۴۲ نخستین کتاب خود را با عنوان «خانه ای برای شب» به چاپ رسانید که داستان «دشنام» در آن با استقبالی چشمگیر مواجه شد. تا سال ۱۳۸۰ علاوه بر صدها مقاله تحقیقی و نقد، بیش از صد کتاب از او چاپ و منتشر شده است که دربرگیرنده داستان بلند و کوتاه، کتاب کودک و نوجوان، نمایشنامه، فیلمنامه و پژوهش در زمینه های گوناگون است. ضمن آن که چند اثرش به زبان های مختلف دنیا برگردانده شده است. «نادر ابراهیمی» چندین فیلم مستند و سینمایی و همچنین دو مجموعه تلویزیونی را نوشته و کارگردانی کرده، و آهنگ ها و ترانه هایی برای آن ها ساخته است.
او همچنین توانسته است نخستین موسسه غیرانتفاعی،غیردولتی ایران شناسی را تاسیس کند; که هزینه و زحمت های فراوانی برای سفر، تهیه فیلم و عکس و اسلاید از سراسر ایران و بایگانی کردن آن ها صرف کرد; ولی چنان که باید، شناخته و بکار گرفته نشد و با فرارسیدن انقلاب و جنگ، متوقف شد. او فعالیت حرفه ای خود را در زمینه ادبیات کودکان، با تاسیس «موسسه همگام با کودکان و نوجوانان» با همکاری همسرش، در آن موسسه متمرکز کرد. این موسسه، به منظور مطالعه در زمینه مسائل مربوط به کودکان و نوجوانان برپا شد و فعالیتش را در حیطه نوشتن، چاپ و پخش کتاب، نقاشی، عکاسی، و پژوهش درباره خلق وخو، رفتار و زبان کودکان و نیز بررسی شیوه های یادگیری آنان دنبال کرد. «همگام» عنوان «ناشر برگزیده آسیا» و «ناشر برگزیده نخست جهان» را از جشنواره های آسیایی و جهانی تصویرگری کتاب کودک دریافت کرد. «ابراهیمی» همچنین عنوان «نویسنده برگزیده ادبیات داستانی ۲۰سال بعد از انقلاب» را بخاطر داستان بلند و هفت جلدی «آتش بدون دود» از آن خود کرد.
● «نادر ابراهیمی» از نگاه اهالی فرهنگ و هنر
کمال تبریزی: «روزهایی که جوان بودم و تازه کار و به دنبال آموختن، سعی می کردم در کلاس های اساتید ویژه آموزش هنر شرکت کنم. یکی از آنها کلاسی بود که همیشه برایم جذابیت خاصی داشت و هر روز در آن مفاهیم تازه و غیرتکراری ای می آموختم; کلاس درس استاد نادر ابراهیمی بود. نفوذ کلامش عمیق بود و پرمعنا و همیشه حرف هایی می زد که وادار به تفکر می شدم. لحن بیانش به گونه ای بود که مرا به ساحت دیگری از زندگی اشاره می داد. از او یاد می گرفتم که همه پدیده ها ظاهر و باطنی دارند، خلوت و جلوتی دارند و آ شکار و پنهانی دارند. از نادر ابراهیمی یاد گرفتم که ساحت هنر و هنرمند، یافتن باطن و خلوت و پنهان است در بستر ظاهر و جلوت و آشکار. »
سیمین دانشور: «نادر ابراهیمی در معرفی ادبیات به کودکان این سرزمین کمک بسیاری کرد. کار بزرگ او، معرفی و شناساندن ادبیات به کودکان بوسیله قصه هایی که نوشته بود، است و این شناخت ادبیات برای کودکان بسیار ارزنده و قابل توجه است. همچنین علاوه بر آثار او در زمینه ادبیات کودک، کارهایش در ادبیات بزرگسال نیز بسیار ارزنده است که بسیاری از آن ها را دوست دارم.»
کیومرث پوراحمد: « بی هیچ اغراق باید بگویم که هر آنچه در کارنامه حرفه ای من هست و هر چه در سینما دارم از نادر ابراهیمی شروع شده و سرمنشا آن ابراهیمی است. ابراهیمی بارها گفته بود که دغدغه اصلی اش سینما نیست، ادبیات است. همین طور هم بود. آن وسواس و کمال گرایی که در قصه نویسی داشت در سینما نداشت. از نظر او ادبیات تقدس داشت، درحالی که سینما، اگر هم تقدسی داشت در جهت تطهیر پشت صحنه بود، نه آن چه جلوی دوربین می گذشت. ابراهیمی که در تراش دادن واژه ها و صیقل دادن نثر به راستی مهارت داشت. در سینما، بیشتر به کلام اهمیت می داد، به نحوه بیان مکالمات و از جزئیات دیگر می توانست صرف نظر کند.»
ژاله علو: «نادر ابراهیمی علاوه بر حضورش در عرصه ادبیات، از کارگردانان صاحب جایگاه تلویزیون و سینمای ایران محسوب می شود. مرحوم ابراهیمی در کارگردانی یک شخصیت متفاوت بود و به قول خودش و مثل عنوان کتابش «ابن مشغله» بود. او روی بسیاری از کارها تا آنجایی که باید، وارد بود و با فنون مختلف آشنایی داشت. نادر ابراهیمی همچنین تفکر خیلی فکر ظریف و مخصوص به خودش را داشت. آن کاری را که باید، می کرد و در نهایت توانایی کار خود را انجام می داد.»
نورالدین زرین کلک: «نادر ابراهیمی با وجود موافقان و مخالفان، هرگز موضع خویش را رها نمی کرد تا جایی که حتی برای هدفش از آبروی خود مایه می گذاشت. ابراهیمی در مقطعی کار تصویرگری انجام داد اما عمده فعالیت او در این عرصه نقاشی هایی بود که بر روی لباس و روسری انجام می داد. مشخصه کار وی پویایی برای آزمودن راه ها و روش های گوناگون بود. ابراهیمی مثل آدم های آرتیست بود، پویا و علاقه مند به برگزیدن راه ها و روش ها.»
● آخرین وداع
گفتنی است; به گفته خانواده زنده یاد «نادر ابراهیمی»، پیکر این نویسنده و فیلمساز پیشکسوت، فردا ساعت ۹صبح از مقابل خانه هنرمندان ایران تشییع و در قطعه هنرمندان بهشت زهرا(س) به خاک سپرده می شود. همچنین در بیانیه ای که از سوی خانواده، بستگان، دوستان و همکاران این نویسنده و فیلم ساز فقید منتشر شده، مراسم یادبود «نادر ابراهیمی» روز چهارشنبه، ۲۲خردادماه، در مسجد الرضا(ع) برگزار می گردد.

منبع : روزنامه ابتکار