سیاست‌های کنترل خبری‌

گزارشگران مستقل نمی‌توانستند از منابع خبری رسمی استفاده کنند و حتی در مورد تحرکات و جابه‌جایی نیروها اطلاعات چندانی نداشتند بنابراین اطلاعات آنها در مورد این مسائل بسیار اندک بوده است به طوری که گزارشگران مستقل همان اطلاعاتی را در مورد جابه‌جایی نیروها و مسائل نظامی مطرح می‌کردند که گزارشگران کنترل شده در این مورد مطرح می‌کردند و در اینجا امتیاز خاصی برای گزارش‌های مستقل (به دلیل محدودیت دسترسی آنها به نیروهای نظامی)‌ وجود نداشت.
برای این که بتوانیم اطلاعات مستندی از پوشش خبری غیرنظامیان عراقی داشته باشیم ما بیشتر به خبررسانی در مورد بمباران‌ها پرداختیم بویژه در مورد خسارات و خرابی‌هایی که بمباران‌های هوایی ایجاد می‌کرد و افرادی که در جریان بمباران‌ها خانه‌های خود را از دست دادند و خود یا نزدیکانشان کشته می‌شدند، در اینجا باید بررسی می‌شد که تا چه میزان از خود شهروندان عراقی به عنوان منبع خبر استفاده شده است نتایج بررسی‌ها نشان می‌دهد که گزارش‌های کنترل شده بشدت به وضعیت نظامیان وابسته است و بندرت از افراد عادی برای تهیه گزارش‌ها استفاده کرده‌اند بنابراین در گزارش‌های آنها اطلاعات بسیار اندکی در مورد خرابی‌ها و مسائل ناشی از بمباران‌ها وجود دارد.
گزارشگران مستقر در بغداد پوشش کامل‌تری از وضعیت بمباران‌ها ارائه کرده‌اند، چراکه در زمان بمباران‌ها در این شهر حضور داشته‌اند و نتایج آن را مشاهده کرده‌اند به طوری که نیمی از مقالاتی که توسط آنها تهیه شده است.
به طور مستقیم به این موضوع پرداخته است. در حالی که گزارشگران مستقل مانند گزارشگران مستقر در بغداد نتوانسته‌اند تمامی مسائل و وقایع بمباران‌ها را به دقت منعکس نمایند، اما در عوض در سه‌چهارم مقالات خود به این موضوع اشاره کرده‌اند یعنی انعکاس خبری بیشتری از این موضوع داشته‌اند و می‌توان در بیش از ۴۳ درصد مقالات توجه به این موضوع را از سوی آنها مشاهده نمود.
موضوع مهمی که می‌تواند نمایانگر تمایز بین این ۳ نوع گزارش باشد، پوشش خبری در مورد شهروندان عراقی است، تخمین زده می‌شود که حداقل ۲۱۰۰ شهروند عراقی در ۶ هفته اول تجاوز نیروهای آمریکایی به عراق کشته شده باشند. این موضوع در ۳۰ درصد مقالاتی که توسط گزارشگران مستقر در بغداد منتشر شده مطرح شده است، اما در میان مقالاتی که توسط گزارشگران کنترل شده مطرح شده است تنها ۱۲ درصد به این موضوع پرداخته‌اند.
این یافته‌ها بشدت موید این موضوعند که برنامه گزارش‌های کنترل شده توسط پنتاگون به عنوان گزارش‌های غالب در دوران جنگ، سعی بر آن داشت تا گزارشگران را به سوی روش‌های خاصی هدایت کند که نتیجه نهایی آن تهیه گزارش‌ از دیدگاه نیروهای نظامی می‌باشد.
در حالی که گزارشگران مستقر در بغداد پوشش خبری ناچیزی از وضعیت شهروندان عراقی ارائه می‌دادند، گزارشگران مستقل که آزادی نسبتا بیشتری در دسترسی به منابع خبری مختلف داشتند در گزارش‌های خود تعادلی نسبی در مورد پخش گزارش از منابع نظامی و مردم عادی به عمل می‌آورند اگرچه گزارش‌های کنترل شده تنها به موارد مثبت محدود نمی‌شد، اما تمایل آنها به طرح پیشرفت‌های نظامی بیش از سایر عواقبی بود که جنگ آنها را ایجاد کرده بود.
حدود ۹۰ درصد از مقالاتی که توسط گزارش‌های کنترل‌شده با استفاده از منابع اطلاعاتی نظامی تهیه شده بود کاملا منطبق با وضعیتی بود که نظامیان آن را نقل می‌کردند، اگر آنها شرایط را مثبت ارزیابی می‌کردند گزارش‌ها نیز موید چنین وضعیتی بود بنابراین دولت آمریکا که مایل بود پشتیبانی موثری از جنگ به کمک رسانه‌ها ایجاد نماید توانست با هزینه‌ای اندک و از طریق گزارش‌های کنترل شده عملیات توفان صحرا را با تبلیغاتی گسترده به عنوان پیشرفتی بزرگ در سیاست خارجی خود مطرح نماید.
این موضوع مهم است که به یاد داشته باشیم برنامه‌های کنترل شده تنها شیوه‌ای عملی گزارش‌های خبری بود، لذا ما نمی‌توانیم بگوییم که هر ۳ گروه از گزارشگران در مجموع تصویر کاملی از جنگ ارائه کرده‌اند زیرا عملا ۲ گروه دیگر نیز به اشکال گوناگون تحت تاثیر این برنامه بوده‌اند.
۶۴ درصد از گزارش‌های مکتوب چاپ شده در عراق تحت کنترل بوده‌اند و حتی به نظر برخی از کارشناسان رسانه‌ای این رقم به مراتب بیش از اینهاست.
از نظر تصویری نیز نوعی عدم توازن در پوشش گزارش‌های کنترل شده وجود دارد در حالی که از نظر گزارش‌های مکتوب ۷۱ درصد تمامی تیترهایی که در روزنامه‌ها و مجلات به چاپ رسیده کنترل شده بودند.
با توجه به سلطه کامل گزارش‌های کنترل شده مکتوب بسیار واضح است که اغلب گزارش‌ها با استفاده از منابع خبری نظامیان تهیه می‌شد و در آنها اشاره‌های اندکی به خسارات مادی و انسانی مردم عراق به عمل می‌آمد.
بلافاصله پس از این که پرزیدنت جورج دبلیو بوش پایان نبرد اصلی در عراق را در سال ۲۰۰۳ اعلام کرد بیشتر گزارش‌های کنترل شده نیز پایان یافتند. برای مدت زمان کوتاهی عراق از دیدگاه رسانه‌های غربی کشوری امن به تصویر کشیده شد به صورتی که خبرنگاران می‌توانند خانه‌هایی را در بغداد اجاره کنند تا در آن شهر زندگی کنند یا این که به هر نقطه‌ای از عراق که مایل باشند مسافرت کنند بدون آن که نگران چیزی باشند.
در سپتامبر ۲۰۰۶ تنها ۱۱ خبرنگار گزارش‌های کنترل شده‌ای را از طریق واحدهای نظامی ارسال می‌کردند، اما در همین زمان از آنها خواسته شد تا به مناطق امن‌تر بروند یا در برخی از هتل‌های خاص اقامت داشته باشند که از نظر امنیتی حفاظت بیشتری دارد حتی برای عبور و مرور از آنها خواسته شد تا از اتومبیل‌های مجهز و همراه با محافظ در شهر استفاده کنند.
امروزه، تغییرات عمده‌ای در برنامه گزارشگران کنترل شده روی داده است. آنها در واحدهای کوچک‌تر و در زمان کوتاه‌تری در محل‌های مورد نظر حضور می‌یابند.
برخی از گزارشگران مانند جون لی اندرسون، خبرنگار نیویورکر که مایل به تهیه گزارش از مناطق خاصی از عراق بود تنها به کمک نیروهای نظامی این امکان را پیدا نمود زیرا خطرات موجود برای او راه دیگری را باقی نمی‌گذاشت.
در مورد حملات و تجاوزهای بعدی نیروهای نظامی (به عنوان مثال به ایران یا سومالی)‌ هم پنتاگون و هم رهبران صنعت رسانه‌ای بشدت به دنبال انجام برنامه‌های کنترل شده گزارشی هستند اما این که چنین امکانی عملا روی خواهد داد یا نه؟ هر دو طرف باید ماهیت گزارش‌های کنترل شده را مدنظر قرار دهند و به صورتی مستند به دنبال آن باشند تا بتوانند الگویی برای مدیریت و رهبری رسانه‌‌ها فراهم آورند و در نهایت سعی کنند تا زمینه لازم برای تولید گزارش‌هایی را فراهم سازند که بتواند نقش کاملا مثبتی از وضعیت فعلی نیروهای نظامی را ارائه دهد و در عین حال کمتر واقعیت‌های موجود در جنگ را به تصویر بکشد.

نویسنده: اندرو.ام.لیندنر
مترجم: محمدمهدی لبیبی‌

منبع : روزنامه جام‌جم