آدم، اینجا تنهاست

شهر بیش از آنكه به ابزارهای شهری اختصاص داشته باشد؛ متعلق به افرادی است كه روح جاری در شهر به آنها بستگی دارد، در حقیقت این روزها وقتی از شهر عبور می كنیم، بیش از آن كه با افرادی كه در آن برخورد كنیم، به ماشین ها، تابلوهای تبلیغاتی، بیلبوردهای آموزشی، آپارتمان های سر به فلك كشیده و آجرهای رنگ و رو رفته ای برخورد می كنیم كه جای ساكنین شهرها را گرفته است، در نتیجه روز به روز بیشتر از هر زمان دیگری زیر فشار این ابزارها روحیه شاد و سرحال یك شهر را از دست می دهیم.
در شناخت و ارزیابی یك شهر انسانی با توجه به نیازهای جامعه شهری بررسی یك سری عوامل ضروری و غیرقابل چشم پوشی است.
انسان گرایی مفهومی است كه تأكید بر نیازهای مشترك انسانی دارد كه پایه و اساس یك شهر انسانی را تشكیل می دهد. سالم یا ناسالم بودن شهر با ارزیابی چگونگی دسترسی ساكنان شهرها به نیازهای انسانی مشخص می شود. در ارزیابی شهرها دامنه مفهوم انسان گرایی تا تأمین نیازهای گروههای ویژه مانند جوانان، سالمندان، بیماران، معلولان، بیكاران و اقلیتهای قومی پیش می رود.
از سویی دیگر میراث یك ملت یا یك شهر، میراث های ساخت دست انسان و میراث های محیط طبیعی را شامل می شود. در هر شهر، تاریخ مردم شهر، ویژگیهای شهروندان، سنتها و آداب و رسوم، جزء میراث های شهری است. ارزشهای فرهنگی یك شهر، در احساسات، عواطف و آرمانهای مردم آن موثر است. در ارزیابی میراثهای فرهنگی، گذشته و حال به هم پیوند می خورد و توان ارزشهای فرهنگی را پایدار می سازد.این موضوع نیز در جهت گیری فرهنگی افراد تأثیر دارد. در این جهت گیری بر كل فرهنگ و خرده فرهنگهای حوزه شهری بیش از تهیه امكانات و زیرساختهای فرهنگی تأكید می شود و در ارزیابی آن، باید به این نكات توجه شود: آیا این جهت گیری، خونگرمی، مهربانی و احساسات عاطفی شهروندان را تقویت می كند، یا یك جامعه شهری بی روح و سرد به وجود می آورد؟ آیا شهر به یك مكان خشن و پرخاشجو تبدیل می شود، یا به سوی همیاری و تعاون حركت می كند؟ آیا مردم شهر می توانند استعدادهای ذاتی خود را بروز دهند، یا در حالت عدم فعالیت و سكون زندگی می كنند؟
جهت گیری صحیح هنری، همه هنرها را در یك شهر انسانی به شكوفایی می رساند. جشنواره های هنری، رقابتهای سالم هنری، هنرمندان بزرگ و رواج هنرهای مردمی، همواره مورد حمایت نهادهای اجتماعی و مسئولان است.در سطوح ملی و محلی، جهت گیری فرهنگی باید پاسدار ارزشهای مذهبی، آداب و رسوم محلی و سنتهای با ارزش جامعه باشد و اقلیت های قومی را پذیرا باشد. همچنین در یك شهر انسانی یا یك جامعه انسانی نسبت به زبان، فرهنگ، و هویت تمامی اقوام احترام گذاشته می شود و اگر احیاناً چنین نشود ممكن است كه بین اقوام اختلافاتی پیش بیاید و جامعه ای كه فرهنگ، زبان و هویت آن توسط اقوام دیگر مورد بی احترامی و یا تحریف واقع می شود به مبارزه با جامعه تك محور برمی خیزد.
علاوه بر این شهر انسانی می تواند عقاید جدید را جذب كند و آن را با شرایط محیطی، ملی و اجتماعی خود تطبیق دهد، یا با ایجاد تغییراتی در آن، در نوآوری عقاید پیشگام باشد و به دنبال آن جهت گیری بین المللی را ایجاد كند. در این جهت گیری، شهر به دور از هر گونه انجماد فكری و پیش داوری از مبادلات فرهنگی، اقتصادی و رویدادهای بین المللی اصلاح می یابد و با دیگر كشورها پیوند می خورد. در این ارزیابی، به نحوه زندگی اقلیت های قومی و توریستهای خارجی نیز توجه می شود. البته دولتها نباید بیش از اندازه در این جهت گیریها عقاید و نظرات خو درا اعمال كنند چرا كه این عامل باعث می شود كه مردم شهر یا كشوری به مردم شهر یا كشور دیگر بدبین باشند یا بی جهت نسبت به آن خوشبین باشند، در حالی كه ممكن است در واقعیت عاملی وجود نداشته باشد كه نسبت به آن شهرها یا كشورها خوشبین یا بدبین بود.
تأمین امكانات برای آموزش عالی و تأمین تخصص ها و میزان اعتبارات دانشگاهی، یا ضعف امكانات در آموزش عالی و تحصیلات ابتدایی و متوسطه از مواردی است كه نمی توان از آن چشم پوشی كرد. همچنین این امكانات باید در سطح شهر برای همه مورد استفاده باشد و فقط تنها عده ای به آن دسترسی نداشته باشند و نیز این آموزش باید با خصوصیات فرهنگی آن شهر مطابق باشد در غیر این صورت باعث خواهد شد مردم از خود بیگانه شوند.
رسانه های گروهی، از ملاك های شهر انسانی است. در این مورد هم باید به اصل اولویت قائل بود یعنی مكانی كه دارای تراكم زیاد است در اولویت قرار دارد نه مكانی كه دارای مسئولان و شخصیت های با نفوذ شهری است.در عین حال ایجاد پاركها، فضای سبز، سیاست كنترل آلودگی های محیطی و تأمین آب سالم، جهت گیری سیاست محیطی را در شهر انسانی نشان می دهد. با برنامه ریزی مناسب فضایی، این مطلوبیت ها باید در شهر به درستی توزیع گردد.

علی نقی دلدار

منبع : روزنامه همشهری