نمره‌ای که قند خرما می‌گیرد

از آنجا که ایران از بزرگترین تولیدکنندگان خرما در دنیا به‌شمار می‌آید، این اعتقاد وجود دارد که این بخش از توانائی بالفعل و بالقوه فراوانی برخوردار بوده و این استعداد در آن نهفته است که در صورت فراهم آمدن شرایط مناسب، توانائی قابل‌ملاحظه‌ای در عرضه به بازارهای جهانی داشته باشد. بخش صنعت به‌علت ویژگی‌های خاص به‌صورت فعال‌تر در روند جهانی شدن اقتصاد شرکت دارد.
طبق آمار ارائه‌شده توسط فائو، تولید خرما در سطح جهان در سال ۲۰۰۱ بالغ بر ۵ میلیون و ۳۵۳ هزار تن است که از این مقدار یک میلیون و ۹۸۱ هزار تن مربوط به آفریقا، ۱۸ هزار تن آمریکا، آسیا ۳ میلیون و ۳۴۶ هزار تن و اروپا ۷ هزار تن است. ایران ۹۰۰ هزار تن تولید خرما را به خود اختصاص داده است. حدود ۷۰% این مقدار را خرمای درجه ۲ و ۳ تشکیل می‌دهد. یعنی بالغ بر ۵۰۰ هزار تن خرما قابلیت صادرات را ندارد. تبدیل این خرما به محصولی با کیفیت و قابلیت بالا، امکان استفاده بهینه از خرماهای درجه ۲ و ۳ را فراهم می‌کند و با حرکت در مسیر جهانی شدن، عرضه قند خرما افزایش خواهد یافت.
مطالعات نشان می‌دهد اثر جهانی شدن اقتصاد تولید بر بازار این فرآورده مثبت است، به‌نحوی که با حرکت در مسیر جهانی شدن اقتصاد، احتمالاً تولید این محصول افزایش و صادرات آن افزایش می‌یابد.
در این بررسی از دو معیار سطح تجارت بین‌المللی (LIT) و ادغام تجارت بین‌المللی (HT) به‌عنوان شاخص‌ برای جهانی شدن به‌کار گرفته شده است که دارای ویژگی‌های خاص و برتری‌هائی بر سایر شاخص‌ها هستند.
با توجه به منحصر به فرد بودن قند خرما در دنیا و با در نظر گرفتن این مطلب که این فرآورده از میوه‌های درجه ۲ و ۳ تهیه می‌شود، ارزش افزوده زیادی به همراه دارد و قابل رقابت با فرآورده‌های مشابه خود از جمله عسل کندو و خرما می‌باشد. ۱۰۰ گرم از قند خرما در حدود ۳۰۰ کیلو کالری انرژی دارد که این مقدار تقریباً معادل انرژی حاصل از ۳۰۰ گرم خرما و ۱۰۰ گرم عسل کندو می‌باشد که با توجه به قیمت تولیدی آن، قابل رقابت با آنها می‌باشد.
با بررسی دو فاکتور UT و HT در این پژوهش مشاهده شد که قند خرما با توجه به منحصر به فرد بودن آن در دنیا امکان حضور در بازارهای جهانی داشته و اثر جهانی آن بر اقتصاد بازار این محصول مثبت است که این امر در رونق تجارت خارجی کشور گامی مؤثر و سازنده است که البته رسیدن به این مرحله نیازمند حمایت‌های وافر سازمان‌ها و ارگان‌های مربوطه می‌باشد.
قند مایع خرما برای اولین بار در دنیا در ایران با هدف تغذیه صحیح و سالم، تنوع در فرهنگ‌ غذائی، کمک به قشر زحمتکش تولیدکننده خرما (حدود ۴۰۰ هزار خانوار)، تولید محصولات متنوع داخلی، رونق تجارت خارجی و حرکت بخش کشاورزی و صنعت به‌سوی جهانی شده تولید شده است.
پیش‌بینی می‌شود که این فرآورده به‌دلیل قابلیت‌های خاص، از استقبال چشمگیری در بازار داخلی برخوردار شود، ضمن اینکه در تجارت خارجی نیز مؤثر خواهد بود. فن‌آوری و نوآوری از ارکان مهم برون‌گرائی اقتصادی و تجاری به‌شمار می‌آید که با توجه به منحصربه‌فرد بودن محصول امکان مثبت بودن اثر آن بر اقتصاد بازار این محصول وجود دارد که این امر در رونق تجارت خارجی کشور گامی مؤثر و سازنده است.
قند مایع خرما کنسانتره شیره خرما است که پس از مراحل استخراج و خالص‌سازی عصاره خرما با حذف ترکیبات پکتینی، پروتئین، فیبر و رنگ تولید می‌شود که از نظر ترکیب قندی مشابه عسل کندو و شربت ذرت با فروکتوز بالا است.
این فرآورده می‌تواند در ساخت نوشیدنی‌های انرژی‌زا و ایزوتونیک، فرآورده‌های پخت (کیک و محصول قنادی و نانوائی)، فرآورده‌های لینی و سایر صنایع به‌کار رود و به‌عنوان جانشین مناسبی برای شربت ذبت با فروکتوز بالا مطرح شود.
قند مایع خرما در مقایسه با ساکارژ دارای مزایائی می‌باشد (تمایل کم به تبلور ”شکرک“، ظرفیت رطوبتی پائین (دارا بودن خاصیت جذب رطوبت)، قدرت شیرین‌کنندگی بیشتر)، از این رو تولید و مصرف آن اقتصادی است، با در نظر گرفتن هزینه تولید و موادخام، قند مایع می‌تواند از جایگاه مناسبی در بازار داخلی و خارجی برخوردار شود.
ماده اولیه مورد استفاده برای تولید، این فرآورده خرما است که به‌عنوان یک منبع تغذیه‌ای باارزش و سرشار از انرژی مطرح است و طبق نظر متخصصان علوم تغذیه یکی از باارزش‌ترین موادغذائی بوده و حاوی عناصری است که برای زندگی و فعالیت بدن انسان مورد نیاز می‌باشد.
بیش از ۹۹% خرما در دو قاره آفریقا و آسیا تولید می‌شود. ایران بزرگترین تولیدکنندگان خرما در جهان به‌شمار می‌آید. صادرات خرمای ایران از سال ۱۳۶۹ به سرعت رشد یافت به‌نحوی که با سیاست‌های تشویق صادرات در سال ۱۳۷۳ به حدود ۵۰ درصد صادرات جهانی رسید.تحقیقات نشان می‌دهد که بخش کشاورزی در ایران حرکت قابل‌توجهی در مسیر جهانی شدن نداشته است.
● جهانی شدن اقتصاد
اقتصاد جهانی دستخوش تحولات بسیار عظیمی است. روند فرآیند جهانی شدن اقتصاد با شتاب زیادی در حال انجام است و تقریباً تمامی امور مربوط به زندگی بشر را به شدت تحت‌تأثیر قرار داده است. دیگر بدون توجه به این روند و بدون در نظر گرفتن جهانی شدن اقتصاد نمی‌توان تصمیم‌گیری صحیحی در مورد رشد و توسعه انجام داد، چون مؤلفه‌های جهانی شدن اقتصاد همچون گسترش تجارت کالا و خدمات، سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی، شرکت‌های چندملیتی، صنعت توریسم، انقلاب ارتباطات و اطلاعات و ... تأثیر معنی‌داری بر اقتصاد ملی اعمال می‌نماید.
جهانی شدن فرآیند رو به ‌گسترشی است که همه عرصه‌های اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی را درنوردیده و تمامی کشورهای جهان با آن به‌نحوی درگیر هستند. معتقدان به جهانی شدن، به دهکده جهانی ایده‌آلی می‌اندیشند که در آن تنها وظیفه مرزها، تعیین قلمرو کشورها است و همه چیز در بین جوامع در حال انتقال است.
لوید اظهار می‌دارد: جهانی شدن اقتصاد از دیدگاه کلی ادغام بیشتر اقتصاد ملی در اقتصاد جهانی است. یک اثر ویژه جهانی شدن اقتصاد، تغییر ژرف در طبیعت رقابت در بازارهای کالا و خدمات می‌باشد.
موفق بودن کشورها در روند جهانی شدن اقتصاد در گرو ساختار اقتصادی، قوانین و مقررات حاکم بر اوضاع کشور و توانائی کشور در عرضه به بازارهای بین‌المللی است.
پروسه جهانی شدن از پتانسیلی برخوردار است که پروسه صنعتی شدن را در کشورهای در حال توسعه و در حال انتقال تسریع می‌نماید و سود قابل توجهی را برای کشورها به‌وجود آورد. اما به واقعیت رساندن این پتانسیل، نیازمند مدیریتی کارا در سطح ملی و بین‌المللی، فن‌آوری و ابداع است.
طی سال‌های اخیر به‌ویژه در سال ۱۳۷۹ زمینه‌ها و تمهیدات قابل‌ملاحظه‌ای برای رونق تجارت خارجی در کشور فراهم شد که گسترش مناسبات با کشورهای جهان، رفع بسیاری از محدودیت‌ها و موانع بر سر راه واردات کالاها و تدوین و اجراء نظام تعرفه‌ای مؤثر برای تسهیل در ورود کالاهای سازگار با حمایت‌گرائی منطقی از تولیدات داخلی و نیز روان‌سازی امور تجارت، به‌ویژه در امر صادرات کالاهای غیرنفتی و غیره از جمله مهم‌ترین این تمهیدات قلمداد می‌شوند.
به‌منظور تسریع و تسهیل روند برون‌گرائی اقتصادی و تجاری ایران محورهای ذیل می‌بایست در کنار تمهیدات مذکور مدنظر قرار گیرند:
- جذب تکنولوژی مناسب در بخش‌های مختلف، ایجاد نوآوری و تنوع در تولید محصولات
- تلاش به‌منظور تقویت و اصلاح نظام رقابتی در اقتصاد و صنایع کشور جهت دستیابی به رشد و ارتقاء بهره‌وری در تولید ملی
- فراهم کردن زمینه‌های اجتماعی در تسریع تحقق هدف برون‌گرائی اقتصادی و جمله فرهنگ کار، تحرک‌پذیری فردی و جمعی، ایجاد انگیزه در کارفرما و نیروی سرمایه‌گذار
- بهره‌گیری از فرصت‌های مناسب بین‌المللی از نظر سرمایه و نیروی کار
از آنجا که ایران از بزرگترین تولیدکنندگان خرما در دنیا به‌شمار می‌آید، این اعتقاد وجود دارد که این بخش از کشاورزی از توانائی بالفعل و بالقوه فراوانی برخوردار بوده و این استعداد در آن نهفته است که در صورت فراهم آمدن شرایط مناسب، توانائی قابل‌ملاحظه‌ای در عرضه به بازارهای جهانی داشته باشد.
بخش صنعت به‌علت ویژگی‌های خاص به‌صورت فعال‌تر در روند جهانی شدن اقتصاد شرکت دارد. دو معیار سطح تجارت بین‌المللی (LIT) و ادغام تجارت بین‌المللی (HT) به‌عنوان شاخص برای جهانی شدن توسط ”مخی‌جا“، ”کیم“ و ”ویلیامس“ به‌کار گرفته شده است که دارای ویژگی‌های خاص و برتری‌هائی بر سایر شاخص‌ها هستند.
بررسی توابع عرضه، تقاضا و صادرات خرما نشان می‌دهد که اثر جهانی شدن اقتصاد بر بازار خرما مثبت است به‌نحوی که در مسیر جهانی شدن اقتصاد تولید بر بازار خرما، صادرات خرما زیاد می‌شود.
با توجه به اینکه قند مایع خرما از میوه‌های درجه ۲ و ۳ تهیه می‌شود ارزش افزوده زیادی به همراه دارد و قابل رقابت با فرآورده‌های مشابه خود از جمله عسل کندو و خرما می‌باشد. این عناصر از عوامل مؤثر در مقدار تقاضا می‌باشد. راندمان تولید عسل از خرما حدود ۵۰% می‌باشد که این بازده بالا سبب کاهش قیمت محصول نهائی می‌شود که این امر در میزان عرضه اثر مثبت دارد. پائین بودن قیمت داخلی ماده اولیه مصرفی (خرما) نسبت به قیمت جهانی تأثیر مثبت بر صادرات فرآورده دارد.
لیدا جهانیان - شیوا امیرکاوشی - حسن قناعتیان - حسن احمدی
از: شرکت خرمابن جنوب ”دمباز“

منبع : ماهنامه سرزمین سبز