انقراض؟!

چنـدیـن دهـه متمـادی اسـت كه گندم كاران استرالیایی و كانادایی انحصار خود بر صادرات جهانی گندم را حفظ كرده اند. اما معلوم نیست كه ایـن انحصـارطلبـی تـا كی ادامه خواهد داشت؟ كشـاورزان آمـریكـایـی معتقـدنـد كـه دیگـر زمـان انحصارطلبی همتایان استرالیایی و كانادایی به سر آمده و آنها روزهای واپسین انحصارطلبی خود را پـشت سر می گذارند. در نشست اخیر سازمان تجارت جهانی WTO در چین، شركت كنندگان به شدت این دو كشور را مورد انتقاد قرار دادند و حتی انتظار می رود در نشست آینده WTO، پرونده این دو كشور انحصارطلب برای همیشه بسته شود. الـبـتـه كـشـاورزان آمـریـكـایـی هیچ مشكلی با بازارهای انحصاری ندارند. در واقع، آنها به شدت هوادار حمایت ها و یارانه های دولت هستند. هرچند در یكی دو هفته اخیر، اخبار ناخوشایندی به سمع آنها رسیده است. به ویژه اینكه جرج بوش آشكارا صحبت از قطع یارانه های كشاورزی به میان آورده است، به شرطی كه اتحادیه اروپا نیز همین كار را انجام دهد. كارشناسان كشاورزی معتقدند كه اگر دور بعدی گفت وگوهای سازمان تجارت جهانی با موفقیت همراه باشد، در آن صورت آمریكا و اروپا در اقدامی هماهنگ به قطع یارانه های كشاورزی مجبور خواهند شد و همین امر یك شوك تكان دهنده دیگر برای كانادا و استرالیا به همراه خواهد داشت. حتی كمیته كاری موافقتنامه تجارت آزاد آمریكای شمالی موسوم به نفتا) NAFTA (، یكی از تعرفه های گندم آمریكا كه از سال ۲۰۰۳ بدین سو واردات گندم از كانادا را با مشكل مواجه ساخته، به شدت مورد تقبیح قرار داده است. ولی اكنون به نظر می رسد هر دو انحصارطلب سـنـتــی بــازار گـنــدم بــا بــازپــس دادن مـكــافـات انحصارطلبی گذشته خود روبه رو شده اند. این دو غول تولیدكننده گندم كه در حال حاضر یك سوم از صادرات كل سالانه گندم جهان را در اختیار دارند، در دنـیـای تـجارت آزاد امروز جهان نیز دارای خصوصیات و عملكرد عجیب و غریبی هستند. برای مثال، در سال ۱۹۳۵ گندم كاران كانادایی اكثراً روبـه ورشكستگی نهادند، به گونه ای كه برای جلوگیری از تبعات منفی این ورشكستگی، یك مؤسسه دولتی غیرانتفاعی برای بازاریابی محصول گندم و فروش آن به بهای بیشتر تأسیس گردید. در آن دوره، عضویت در این مؤسسه برای گندم كاران كانادایی اختیاری بود، ولی در زمان جنگ یعنی در سال ۱۹۴۳ عضویت در آن اجباری شد. در حال حاضر این مؤسسه كه به هیأت گندم كانادا) CWB (معروف است، به صورت اجباری بر صادرات گندم كشاورزان غرب كانادا سیطره دارد. به عبارت ساده تر، تنها این مؤسسه مجاز به صادرات گندم و جو كشاورزان كانادایی است. جالب آنكه در برخی سال ها حجم صادرات CWB آنقدر بالا بوده كه تقریباً هیچ رقیبی در سطح جهان توانایی برابری با آن را نداشته است. همین انحصارطلبی و یكه تازی CWB، آمریكا را هم به ستوه آورده است. به همین دلیل، در سال ۲۰۰۳ بـعــد از حـمــلات فــراوان بــه یـارانـه هـای كـشـاورزی كـانادا و انحصارطلبی CWB، دولت آمریكا كه با چشمان خود مشاهده می كرد این غول صادركننده ۲۰ تا ۲۵ درصد از تقاضای مصرف گندم بهاره و گندم آردی این كشور را تأمین می كند، تعرفه های واردات گندم از كانادا را به یكباره از ۴ درصد به ۱۴ درصد افزایش داد. همین افزایش سرسام آور تعرفه های واردات، باعث مرگ تجارت گندم بین كانادا و آمریكا شد. حتی آمریكایی ها از CWB به سازمان تجارت جهانی شكایت كردند. اما با كمال تعجب، آمریكایی ها یك پاسخ كاملاً غیرمنتظره از WTO در این رابطه دریافت كردند، مبنی بر اینكه انحصار CWB به هیچ وجه ناقض قوانین WTO نیست. در این بین، دولت كانادا نیز بیكار ننشست و در اقدامی تلافی جویانه از WTO خواست تا تعرفه های واردات آمریكا را مورد بررسی قرار دهد. این در حالی است كه WTO در ماه ژوییه سال جاری خواستار به اجرا گذاشته شـدن مـحـدودیـت هـای جـدیـد بـر سر راه كلیه انحصارات كشاورزی از جمله CWB شد. هم اكنون اتحادیه اروپا نیز به این مبارزه پیوسته است. این اتحادیه در گفت وگوهای سازمان تجارت جهانی در چین با لحنی جانبدارانه اعلام كرد: چنانچه قرار بـر قـطـع یـارانـه هـای صـادراتی باشد، پس همه كشورهای عضو سازمان باید به انحصارات خود پایان دهند.
●انحصارطلب دوم
از مـاجـراهـای CWB كـه بـگـذریـم، مـؤسسه مشابهی با همین نام در استرالیا تحت عنوان بورد گـنــدم اسـتــرالـیــا مــوســوم بـه AWB مـشـغـول بـه فعالیت های انحصارطلبانه مربوط به صادرات گندم و سایر غلات كشاورزان استرالیایی است. این مؤسسه كه در سال ۱۹۳۹ تأسیس گردیده است، در سال ۱۹۹۹ خصوصی شد و در حال حاضر سهام آن در بــورس مــورد معـاملـه قـرار مـی گیـرد. AWB هم اكنون از یك انحصار قانونی بر بخش كوچكی از صادرات انواع غله در استرالیا برخوردار است، اما برخلاف همتای كانادایی خود، با انتقاد چندانی از جانب ۴۰ هزار گندم كار استرالیایی مواجه نیست، زیرا این مؤسسه تا به حال منافع سهامداران خود را به خوبی رعایت كرده و حتی اعضای آن حق انتخاب جایگزین را برای خود محفوظ دارند. به همین دلیل، كشاورزان استرالیایی به شدت از AWB پشتیبانی می كنند، چرا كه آنها معتقدند تنها این مؤسسه است كه می تواند از منافع آنها در سطح جهان دفاع كند. اما همان طور كه در ابتدا گفته شد، معلوم نیست بازی انحصارطلبی این دو غول كی به پایان می رسد؟

منبع : ماهنامه اقتصاد ایران