از خدا عاقبت به خیری مسئلت کنید

برای استجابت دعا، صلوات نقش تعیین كننده دارد. در نهج البلاغه از امیر المؤمنین(ع) نقل شده است: اگر مسئلتی دارید، قبل از خواستن چیزی اوّل صلوات بفرستید، چون خداوند این صلوات را و طلب رحمت را مستجاب می كند وقتی آن اوّلی را مستجاب كرد، خواسته ای را كه در كنار صلوات ارائه كردید و صلوات را شفیع خواسته قرار دادید ، آن را هم برآورده می كند.
امام سجاد (ع) در این بخش از دعای ابوحمزه عرض می كند: اللّهمّ صلّ علی محمّد و آل محمّد . واخت م ل ی ب خ یر و اكف نی ما اهمّن ی م ن امر دنیای و آخ ر ت ی و لا تسلّ ط علیّ من لا یرحمنی. واجعل علیّ م نك جنّهً واق یهً باق یهً و لا تسلبن ی صال ح ما أنعمت ب ه علیّ وارزقن ی م ن فضل ك ر زقاً واس عاً حلالاً طیّ باً. اوّل وجود مبارك امام سجاد صلوات می فرستد، بر محمّد و آل محمّد (علیهم الصّلاه و علیهم السّلام)، بعد درخواست می كند ؛ عرض می كند: خدایا ! پایان امور ما را به خیر ختم بكن، چون نّما الامور ب خوات یم ها . بد عاقبتی بسیار چیز بدی است و حسن عاقبت بسیار چیز خوبی است . یكی از دعاهائی كه انسان درباره خود دارد ، عرض می كند : پروردگارا ! بهترین حالت مرا در دوران پیری من قرار بده كه من در دوران پیری نیازمند به بیگانگان نباشم ، اوّلاً . با حسن عاقبت و ایمان كامل رخت بر بندم، ثانیاً . كه ایمان را به همراه خود به برزخ و قیامت ببرم،
و اكف نی ما اهمّن ی م ن امر دنیای و آخ رتی. پروردگارا ! مهمّات دنیا و مهمّات آخرت مرا مشغول كرده است . نه خود من توان آن را دارم كه كافی باشم و نه دیگران و تو هم كه در قرآن كریم وعده دادی : ألیس الله ب كاف عبده(۱)، و غیر تو هم كه كافی نیست ! بنابراین یك كسی كه كفایت كننده هر مهم هستی، امور مهم دنیا و آخرت ما را كفایت بكن ! و اكف نی ما اهمّن ی م ن امر دنیای و آخ رتی . در بعضی از ادعیّه هم آمده است: یا من یكف ی م ن كلّ ش یء و لا یكف ی م نه ش یء ا كف نی ما اهمّن ی م ن امر دنیای و آخ رت ی(۲). ای خدائی كه از هر چیزی كفایت می كنی، و ای خدائی كه غیر تو كار تو را نمی كند و از تو كفایت نمی كند ، امر دنیا و آخرت ما را كفایت بكن ! و كسی كه بر ما رحم نمی كند بر ما مسلّط نفرما ! بازگشت چنین دعاهائی به این است كه ما را در قلعه امن ولایت و توحید قرار بده ! چون كلمه لا له لا الله، یعنی توحید حصن خداست. چنین كه ولایت اهل بیت (علیهم الصّلاه و علیهم السّلام) هم حصن خداست. این دو تا حصن مقابل هم نیستند، بلكه یكی دالان ورودی دیگری است و شرط دیگری است ! این كه دالان ورودی باشد و شرط باشد كه كسی بخواهد وارد حصن توحید بشود، باید از شرط ولایت بگذرد ، از همان حدیث سلسله الذّهب(۳) كاملاً بر می آید. به هر تقدیر اگر لا له لا الله حصن الله است ، و اگر ولایت اهل بیت (ع) حصن الله است، یكی شرط است و دیگری مشروط . اینچنین نیست كه دو تا حصن جدا و بیگانه باشد ! و اگر كسی تحت ولایت الهی بود، قهراً تحت حیطه رحمت حقّ است. یعنی آن رحمت خاصّ به او محیط است . وقتی رحمت خاصّ به او محیط شد ، هیچ كسی توان آسیب رساندن به او را ندارد!
لذا بعد از آن عرض می كند: و لا تسلّ ط علیّ من لا یرحمن ی. خدایا! بر من، بر كشور ما، بر ملّت ما كسی كه رحم نمی كند مسلّط نكن! چه دشمن خارج، چه دشمن داخل . این دعائی است كه همگان در سحرهای ماه مبارك رمضان داریم و باید داشته باشیم. مستحضرید، قبلاً هم گذشت كه یكی از بهترین راه استجابت نیایش همان تعمیم در دعا است. یعنی دیگران را در قلمرو دعا شریك كردن و انحصار طلب نبودن و خاصّ خود نكردن؛ این است. لذا در آن جمله های قبلی این بود كه خدایا ! مرا و همه گنهكاران عالم را ببخش! بر من، وامنن علینا و علی المذن بین. در اینگونه از موارد هم منظور آن است كه خدایا! بر هیچ كدام از ماها، بر كشور ما، نظام ما كسی كه رحم نمی كند مسلّط مفرما!
شیطان بر ما رحم نمی كند. شیطان اعداء عدوّ ماست! ما از صدر تا ساقه، از ساقه تا صدر در تمام بحث های اخلاقی، نیایش و دعا و ذكر باید این مسئله را كاملاً متوجّه باشیم و مكرّر هم به ذهن بسپاریم كه دشمن ما كسی است كه محصول چند هزار ساله خود را یكجا آتش زد !! كسی كه به خود رحم نكرد و از اوّلین و آخرین یك آدم لجباز لجوج لدود عنودی مثل شیطان نیامده و نخواهد آمد، چنین كسی دشمن ماست!
گاهی خداوند شیطان را بر افرادی به عنوان انتقام مسلّط می كند، نّا جعلنا الشّیاط ین اولیاء ل لّذ ین لا یؤم نون(۴). نّا أرسلنا الشّیاط ین علی الكاف رین تؤزّهم أزّاً (۵). كذل ك نولّی بعض الظّال مین بعضاً (۶). همه این آیات نشان می دهد كه اگر كسی مورد قهر خدا قرار گرفت ، ممكن است خدا یك دشمن بی رحمی را بر او چیره كند.
در این دعاها عرض می كنیم : كسی كه بر ما رحم نمی كند بر ما مسلّط نفرما ! و یك سپری كه ما را حفظ می كند و برای همیشه باقی است برای ما قرار بده كه از گزند حوادث تلخ مصون بمانیم . آن نعمت های خوبی را كه قبلاً به ما دادی ، از ما نگیر ! و از فضلت رزق واسع ما مرحمت بكن ! و ما را به حفظ خودت و حراست خودت حفظ بكن ! و اكلأن ی ب كلآء ت ك . خداوند در شب و روز حافظ انسان است و این كه فرمود : من یكلؤكم ب اللّ یل والنّهار م ن الرّحمن(۷)، چون ك لائتی و حفظ و حراست ای غیر از حراست الهی نیست !
باز مسئله حج بیت خدا مطرح است : وارزقن ی حجّ ب یت ك الحرام ف ی عام ی هذا و ف ی كلّ عام و ز یاره قبر نب یّك و لا تخل نی یا ربّ م ن ت لك المشاه د الشّر یفه و المواق ف الكریمه . یعنی خدایا ! توفیق زیارت خانه خودت و اعتاب مقدّسه را و مشاهد مشرّفه را به ما مرحمت بكن !
● توبه رمز ورود به بیكران رحمت و مغفرت
تا انسان از تبهكاری ها توبه نكند، شرائط قرب خدا را پیدا نمی كند. وقتی به خدا نزدیك نشد ، صدای او هم به سمع فرشتگان نمی رسد. آنها افرادی كه دورند، مورد عنایت خود قرار نمی دهند . لذا امام سجاد (ع) در دعای ابوحمزه ثمالی عرض می كند: اللّهمّ تب علیّ حتّی لا اعص یك و أله من ی الخ یر والعمل ب ه و خشیتك ب اللّیل والنّهار ما ابقیتن ی یا ربّ العالم ین. اگر لطف الهی شامل حال انسان بشود و اگر خدا خیر را معرفتاً و عملاً به انسان الهام بكند و خشیّت الهی نصیب انسان بشود در شبانه روز ، دیگر بیگانه ای نمی هراسد و دست به تباهی دراز نمی كند.
در حالی كه ما در تمام عبادت ها؛ چه نماز، چه غیر نماز آن حضور قلب را نداریم. این دعای نورانی ابوحمزه ثمالی این مسئله را هم به صورت باز و عقلی تحلیل می كند. همه ما به این مشكل روبرو هستیم، شاید اوحدی از انسانها مستثنی باشند كه در نماز حضور قلب نداریم . وقتی وارد نماز شدیم، در طلیعه نماز ممكن است با حضور و نیّت وارد بشویم، ولی باز حواس مان جمع نیست، پراكنده است . این نماز كه ستون دین است، پراكنده انجام می شود. آنوقت دینی كه ستون اش پراكنده باشد، محصول اش هم پراكندگی خواهد بود .
امام سجاد چگونه این مسئله عمیق را تحلیل می كند؛ عرض می كند: الهی! نّی كلّما قلت قد تهیّأت و تعبّأت و قمت ل لصّلوه ب ین یدیك و ناجیتك ألقیت علیّ نعاساً . خدایا ! چه طور شد كه هر وقت می خواستم مناجات كنم، دعا كنم، دعای كمیل بخوانم ، مناجات شعبانیّه داشته باشم ، ذكر و و رد ای داشته باشم ، نمازی داشته باشم، زیارت عاشورائی داشته باشم، حواس ام جمع نیست ؟!
پروردگارا ! شاید تو مرا از در خانه ات راندی؛ شاید دیدی كه من حقّ تو را سبك شمردم، تو مرا مطرود كردی؛ یا دیدی كه من چون از تو ا عراض كردم، با من عداوت داری؛ یا چون دیدی كه من در مقام دروغ گویان هستم، مرا مورد بی مهری قرار دادی یا دوست نداری چهره ام را در مجلس توّابین ببینی، برای اینكه در مجلس بطّالین دیدی. دوست نداری كه مرا در مجلس پرهیزكاران ببینی، چون دیدی كه من در مجلس علماء حضور ندارم، مرا دور كردی. شاید به جرم و جریرت مرا مكافات كردی، یا در اثر كم حیائی من مرا مجازات كردی؛ ببینید تمام این علل و عوامل؛ ترك واجب، فعل حرام، فكر فعل مكروه و مانند آن باعث می شود كه انسان یا توفیق مناجات و نماز ندارد، یا اگر توفیق ای پیدا كرد و یك مناجات و نماز ای داشته باشد، نماز بی حال و بدون حضور انجام می دهد.

(۱) سوره زمر / آیه ۶۳
(۲) بحار الأنوار / جلد ۷۹ / صفحه ۸۱۴
(۳) توحید صدوق / صفحه ۵۲ ـ قال الرّ ضاء (ع) : لا له لا الله ح صن ی فمن دخل ح صن ی ام ن م ن عذاب ی ، ب شرط ها و شروط ها و أنا م ن ش روط ها ؛ معروف به حدیث سلسله الذّهب
(۴) سوره اعراف / آیه ۷۲
(۵) سوره مریم / آیه ۳۸
(۶) سوره انعام / آیه ۹۲۱
(۷) سوره انبیاء / آیه ۲۴

منبع : روزنامه کیهان