ماکیاولیسم ، پوپولیزم و اقتصاد

اقتصاد علم جذابی است و علی رغم آن که در آغاز به آن بی توجهی هم شده بود ، امروزه از رشته هایی است که تا مقاطع عالی در ایران تدریس می شود. اقتصاد هم مانند هر رشته علمی قواعد خاص خود را دارد و علی رغم مکاتب متعدد آن که ممکن است هر کسی بر همه آن نحله ها اشراف نداشته باشد ، قواعد کلی آن نه تنها به وسیله متخصصین این علم، بلکه گاه افراد عادی و دارای تحصیلات کم هم معلوم است . در ایران مدتی است که شیوه های غیر اصولی توزیع ثروت باب شده که با بدیهی ترین اصول علم اقتصاد متباین است. صرف نظر از آنکه این سیاست ها از منشأ گروه های موسوم به اصلاح طلب باشد یا اصول گرا.
دولت فعلی که از سوی برخی گروه های اصول گرا حمایت می شود، در زمینه سیاست های اقتصادی مورد نقد به جایی قرار گرفته است که به شکلی این نقد بر یکی از دو کاندیدای اصلاح طلب هم وارد است. ایراد این است که دولت با تزریق بی رویه پول به جامعه، قیمت ها به ویژه قیمت مسکن را (به عنوان مهم ترین کالای حیاتی ایرانیان) ، به چند برابر رسانده است. تزریق بی رویه پول موجب افزایش آنی قدرت خرید و برهم خوردن تعادل عرضه و تقاضا شده موجب جهش سریع قیمت ها می شود. آقای کروبی طرحی را در انتخابات گذشته ارائه کرد که به هر ایرانی ماهانه پنجاه هزار تومان پرداخت می کند و این دور به واسطه تورم این مبلغ را به هفتاد هزار تومان ارتقاء داده است و آن را تحت عنوان ملی سازی صنعت نفت ، سهم هر ایرانی از صنعت نفت طرح کرده است.
بی تردید این طرح در صورت پیروزی آقای کروبی اجرا می شود. (و اگر اجرا نشود مشروعیت آقای کروبی به سبب خلف وعده زیر سؤال می رود.) همه نگرانی نگارنده از تحقق این طرح و به سبب آن پیروزی ایشان است و پیش بینی می کنم که همه مشکلاتی که در این دوره با آن روبرو شده ایم به صورت دیگر و شاید بارها بدتر و گسترده تر محقق شود. پیش از توضیح دلایل این امر ، باید به نکته دیگری پرداخت . نظر می رسد بعد از چهار سال هنوز این طرح ناپخته و فاقد توجیه است. با این سابقه چهارساله، عجیب به نظر می رسد یاران آقای کروبی راهی برای حذف یا توجیه آن از برنامه آقای کروبی پیدا نکرده اند.
اولین مشکل این است که آن را به ملی شدن صنعت نفت تشبیه کرده اند، حال آنکه هیچ کشور بیگانه ای متولی صنعت نفت ما نیست و اگر چه ما برای استخراج نفت محتاج سرمایه گذاری خارجی هستیم، اما صرف نظر از هزینه استخراج ، منفعت صنعت نفت به کشور باز می گردد و اگر مدعا این است که توزیع این ثروت دلبخواه و غیر عادلانه است ، عادلانه هم نیست که با طرح این عناوین تلاش گذشتگان مان را در ملی شدن صنعت نفت نادیده بگیریم .
ملی شدن صنعت نفت به دست آقای کروبی را چنین توضیح داده اند که به ازای هر ایرانی ماهانه هفتاد هزار تومان از درآمد نفت پرداخت می شود . اگر این سهم هر ایرانی است ، در صورت کاهش یا افزایش قیمت نفت باید سهم هر ایرانی نیز تغییر کند. اگر بر اساس قیمت جهانی نفت یا هر سبب دیگر (از جمله تغییر در میزان استخراج و صدور) درآمد ما دو برابر ، یا به نصف رقم فعلی برسد، چه تغییری در سهم هر ایرانی صورت می گیرد؟در نظر نگرفتن این احتمالات با وجود تجربه وقایع دو سال گذشته در زمینه تغییر درآمد ما از محل صدور نفت واقعا محل تعجب است.
ارتقاء پنجاه هزار تومان اولیه به هفتاد هزار تومان ظاهرا به واسطه تورم است . آیا تورم طی چهارسال گذشته، فقط چهل و پنج درصد بوده است؟ آقای کروبی و تیم او با چه معیاری و بر اساس چه آماری به این نتیجه رسیده اند؟ آیا این مبلغ صرفا برای امروز است یا به نسبت تورم دوران خود ایشان در صورت پیروزی نیز تغییر خواهد کرد. در برنامه های آقای کروبی به هیچ کدام از این مسائل توجه نشده است.
صرف نظر از همه این مسائل این است که «چشم اسفندیار»یا « پاشنه اشیل» همین برنامه پرداخت هفتاد هزار تومان آقای کروبی است که بیش از همه برنامه ها انظار می رود در جذب رأی، اثر داشته باشد، و درست همان نکته ای که همه منتقدین دولت فعلی اعم از اصلاح طلب و اصول گرا و مستقل ، بر دولت فعلی وارد می کنند در این برنامه مغفول مانده است.یعنی همان «تزریق بی رویه پول به جامعه» با توجه به اینکه جمعیت ما حدود هفتادمیلیون نفر است ، با طرح آقای کروبی ماهانه حدود پنج تریلیون یا دقیقا چهار تریلیون و نهصدمیلیارد تومان وارد جامعه می شود. این مبلغ در سال به حدود شصت تریلیون و طی چهارسال دوره آقای کروبی (در صورت پیروزی ) به بیش از دویست تریلیون می رسد. تیم آقای کروبی چه تصوری از ورود چنین پول هنگفتی در جامعه دارند. این پول با اقساطی که پرداخت می شود ، برای خرید منزل که مهم ترین نیاز امروز ما است قابل استفاده نیست. چرا که طی چهارسال به کمتر از چهارمیلیون تومان می رسد و چهار سال آینده هم معلوم نیست این سیاست تداوم یابد ، نتیجه آنکه به تقریب می توان گفت کل این پول صرف کالا های تجملاتی شده و زندگی دشوار امروزین را با دلالت به مصرف گرایی دچار مشکلات صد چندان می کند. یعنی تورم چند صد این پول هنگفت می تواند برای بخش عمده ای از همین مردمی که بنا است ماهی هفتاد هزار تومان صدقه بگیرند ، کار شرافتمندانه ایجاد کند و به جای گداپروری که اتفاقا نقد بر دولت کنونی هم هست، موجب فعالیت و اشتغال شود. این پول می تواند طرح های زیر بنایی بسیاری از جمله جاده سازی ، افزایش خطوط راه آهن سراسری ، ایجاد کارخانه های تولیدی جدید و حمایت و ارتقاء صنایع موجود ، ایجاد پالایشگاه های مواد نفتی و... را محقق کند.
با اینکه کشور ما در منطقه نیمه خشک جهان واقع است ، ده ها رود به مبارکی دو رشته کوه زاگرس و البرز در کشور جاری است که متأسفانه آب آن ها از جنوب و شمال به دریا می ریزد و این علاوه بر افزایش سطح آب و تهدید خشکی (که در منطقه شمال با آن مواجهیم) موجب از دست رفتن قابلیت استفاده های کشاورزی و انرژی آن می شود. این پول هنگفت که بی تردید حق ملت است ، می تواند برای ایجاد سد استفاده شود که متخصصین ما ظاهرا با سد کارون سه ، به بالا ترین فناوری لازم آن هم دست یافته اند. با ایجاد سد های جدید سطح زیر کشت کشاورزی و به تبع ظرفیت دامداری سرزمین ما افزایش یافته و علاوه بر اشتغال زایی موجب رونق اقتصادی و خود کفایی واقعی لااقل در زمینه برخی از اقلام ضروری می شود.
به نظر می رسد که مجموعه اطراف آقای کروبی ، نخواسته یا نتوانسته اند این طرح را از برنامه ایشان حذف کنند. همانطور که تیم سه نفره برنامه ریزی آقای کروبی (کدیور، عبدی ، کرباسچی ) درست در اوج قدرت اصلاحات ، در حالی که دو قوه از قوای حاکمه کشور به دست اصلاحات بود ، به سادگی از بازی قدرت حذف شدند، این بار نیز توان لازم برای صورت بندی برنامه ای که علاوه بر اثر بر توده مردم ، اعتبار علمی هم داشته باشد ندارند و به نظر می رسد بازهم از هدایت گردونه قدرتی که اتفاقا همه قدرت را از خودشان می گیرد ، ناتوان هستند.
اگر چه ملاقات با « ساسی مانکن» یا استفاده از بازیگر «نقش حضرت یوسف » (همان یوزارسیف) و اعلام وزیر زن به خودی خود هیچ عیبی ندارد و شاید حسن هم تلقی شود ، این مجموعه برنامه های همگون به علاوه ماهیانه هفتاد هزار تومانی بیشتر شائبه عوام فریبی دارد تا صداقت. درست همان عیبی که بر دولت فعلی وارد می کنند. به همه این ها سخنان تند و تیز آقای کروبی را درباره وضع موجود می توان افزود که با سابقه آقای کروبی در مجلس ششم و ایراد مدام ایشان بر دیگراصلاح طلبان و ایراد اتهام تندروی به آن ها و این چرخش صد و هشتاد درجه ای ، موجب بدگمانی ناظران بی طرف خواهد بود.
ظاهرا نامزد اصلاح طلبان به همان سمت و سویی می رود که رقیب را به آن متهم می کند و این اتهام نیز جز بازی انتخاباتی نیست و نهایتا چانچه هر وسیله ای به پیروزی منجر شود استفاده از آن مباح است.

محمد شعله سعدی
دانشجوی حقوق قضایی

فرزین صاحبکرم