چگونه فرزندانمان را از خطر اعتیاد برهانیم؟

آغازی خوش
در ۱۹۷۵ یعنی سالی كه لاری و ند از اهالی شهر ردنیگ ایالت كانكتیكات با هم ازدواج كردند، درباره شیوه پروش بچه‌هایشان با یكدیگر به بحث و تبادل نظر ‌پرداختند. لاری كه در آن زمان ۳۳ سال داشت، در خانواده‌ای بزرگ شده بود كه هیچ‌ اثری از اعتیاد در آن مشهود نبود و برعكس، لاری ۲۵ ساله در دوران دبیرستان شاهد هر گونه اعتیاد بود: دختری كه بر اثر مصرف زیاد ماری‌جوانا۱ با خودرویی تصادف كرده بود و دیگری كه به واسطه این عمل، ناخواسته باردار شده بود. تمام این رخدادهای ناگوار از تجربه تلخ یك رو عصر ناشی گردیده و باعث شده بود كه زندگی او تا ابد دگرگون شود. این زن و شوهر با خود عهد كردند به هر قیمت كه شده، خطر اعتیاد را از فرزندانشان دور سازند.
گام‌های نخست
اولین تمهیدات مهم پدر و مادر برای برحذر داشتن فرزندانشان از اعتیاد به موادمخدر در سال‌های آتی، زمانی صورت می‌گیرد كه اینان هنوز چشم به جهان نگشوده‌اند. موادی همچون نیكوتین۲ و الكل۳ اثرات ویرانگری را بر رویان (جنین) به ویژه در سه هفته نخست بارداری می‌گذارد. پژوهش‌ها حكایت از آن دارند، نوزادانی كه از مادران معتاد به دنیا می‌آیند، ممكن است در مراحل بعدی زندگی خود بیشتر در معرض خطر اعتیاد قرار گیرند. وانگهی، كارشناسان هم عقیده‌اند كه توجه مهر‌آمیز در شكوفایی "خود ارزشمندی"۴ همیشگی اهمیت دارد و كمبود آن، دلیل عمده پناه بردن به دامن موادمخدر است. بنابراین، پیش از شروع دوران تحصیل، باید رهنمودهای رفتاری خانوادگی همچون درستی و شرافت، انصاف، عدالت، احترام به دیگران و رعایت قانون را بنیاد نهاد.
نخستین درس‌ها
به محض اینكه كودكتان به سنی رسید كه تا حدی خوب را از بد شناخت، به وی بفهمانید كه امكان دارد برخی فراورده‌ها مثل مواد شوینده و پاك كننده، هواپخش‌ها۵ و داروها، سمی باشند. آقای تد آلنباخ، مرض قند داشت و دارو مصرف می‌كرد. او به دو فرزندش به اسامی دینا و مارك كه به ترتیب در سال‌ها ۱۹۷۸ و ۱۹۸۱ متولد شده بودند، آموخته بود كه هر چند قرص‌های مصرفی برای خود وی مفیدند، ولی آنها را به خطر می‌اندازند. از همین رو به بچه‌هایتان یادآوری كنید:
دوران دبستان
بچه‌های ۵ تا ۹ ساله همچنان از طریقه تجربه‌اندوزی، چیز می‌آموزند. در این سنین، آنان قادرند از واقعیات به توهمات و خیال‌بافی پرداخته و باز به دنیای واقعی برگردند بی‌آنكه حتی تفاوت این‌ دو را بازشناسند. به هر حال، آنچه می‌بینند، برایشان كاملا حقیقی و باور كردنی است اگر چه معلمان اغلب به مقام و منزلت قهرمان‌گونه نایل می‌شوند، اما آن دسته از رخدادهایی برایشان بسیار اهمیت دارد كه بچه‌ها در منزل با آنها رو به رو می‌گردند.روت ـ آن فلین، آموزگار دبستان می‌گوید:
ـ از نظر كودكان خردسال نه گفتار پدران و مادران بلكه كردارشان مهم است. چنانچه بچه‌ها سیگار كشیدن و می‌گساری والدین خود را ببینند، آنها نیز به احتمال زیاد همین راه را در پیش می‌گیرند.
گزینش‌های صحیح
حال، زمان آن رسیده است كه به فرزندانتان درس تصمیم‌گیری مستقل و "دنباله‌رو نبودن" را بیاموزید.
خانم فلین اظهار می‌دارد:
ـ من می‌خواهم به بچه‌ها بفهمانم صرف این كه كسی به آنان بگوید كاری را انجام دهند، دلیل درست بودن آن كار نیست. اگر تردید دارند كه عملی صحیح است یا نه، حتما با آدم مطمئنی رایزنی كنند.
در سال‌های آخر دبستان، بسیاری از بچه‌ها متوجه می‌شوند كه كدامیك از هم‌شاگردی‌هایشان به استعمال دخانیات، مصرف موادمخدر و می‌نوشی گرویده‌اند.
خطرات بوكشیدن
اكنون وقت آن است كه بچه‌ها با استنشاقی‌ها (بوكشیدنی‌ها۶) سروكار پیدا كنند مانند هواپخش‌های تحت فشار۷ شامل رنگ‌ها، افشانه‌های آشپزی یا چسب نمونه (مدل) سازی. بچه‌ها این قبیل مواد فرّار۸ را استنشاق می‌كنند تا نشئگی را بیازمایند. این حقیقت كه ممكن است چنین لذت زودگذر d به آسیب دایمی مغز و بالاتر از آن، مرگ بینجامد، به ذهن این خردسالان خطور نمی‌كند.یكی از مهم‌ترین آموزه‌هایی كه والدین می‌توانند در این سن به بچه‌ها یاد دهند این است كه چطور جواب منفی بدهند. آلن باخ به فرزندانش توصیه كرد كه چنین استدلال‌هایی بیاورند:
ـ به مربی ورزشم قول داده‌ام كه لب به سیگار و مشروب نزنم.
او به دینا و مارك گفت: اگر تمام نقشه‌ها نقش برآب شود، به تبهكاری بدل می‌گردد و افزود: به هیچ‌وجه، مادرم مرا می‌كشد.
راه‌های گریز
كمك كنید تا فرزندانتان به جاهایی كه احتمالا ناچار از مصرف موادمخدر می‌شوند، نروند، فرضا چنانچه مهمانی هست، حتما بپرسید:
ـ چه كس دیگری دعوت شده است؟ آیا پدر و مادر صاحب خانه در منزل هستند؟ و یولا‌نیرز، مادر یكی از شاگردان دبستان مركز شهر می‌گوید، آخرین چاره این است كه به فرزندانتان بگویید اگر مكان مورد نظر را د‌ل‌آزار و زجرآور تشخیص دادند، فورا آنجا را ترك كنند. وی خاطرنشان می‌سازد من به فرزندم گوشزد می‌كنم:
ـ اگر در دستشویی بوی ماری‌جوانا یا حشیش و بنگ۹ به دماغت خورد، فوری به دستشویی دیگر برو. به فرزندانتان توضیح دهید كه موادمخدر و مشروبات الكلی چگونه به وجود می‌آیند. در آغاز دوران نوجوانی بچه‌ها به طور روزافزونی به فیلم‌های تلویزیونی و موسیقی آكنده از تصاویر موادمخدر و استعمال مشروبات الكلی روی می‌آورند. دونا‌بل، هماهنگ كننده مشاركت در كمیسیون بزهكاری كوخ و مادر دو بچه غیر معتاد، آنچه را كه آنان تماشا می‌كردند، زیرنظر می‌گرفت، گوش می‌داد و می‌گفت:
ـ صرف گفتن اینكه تصمیم دارند به سینما بروند، كافی نیست. من و همسرم می‌پرسیدیم: برای دیدن كدام فیلم می‌خواهید بروید و در این مورد بررسی می‌كردیم. این هم كاری است كه ضرورتا باید انجام داد او از "هر لحظه آموزش" هم سود می‌جست به طوری كه می‌گوید:
ـ مثلا وقتی كه با تمام اعضای خانواده، جلوی تلویزیون نشسته و یك برنامه مبارزه با موادمخدر را تماشا می‌كنید، این "لحظه" حساس، برای شما یك سكوی پرتاب است. شما می‌توانید بلافاصله درباره مضرات موادمخدر و ... با بچه‌ها سخن بگویید بی‌آنكه آنان را تحت فشار قرار دهید یا تهدیدشان كنید. پیام خود را كوتاه و نه موعظه‌وار به گوششان برسانید ولی بدانید كه انجام پیاپی این عمل ناشدنی است.
راستی شما راجع به اعتیاد چگونه با فرزندتان صحبت می‌كنید؟ بهتر آن‌ است از هر جا كه می‌توانید آغاز كنید و از این كه گاه به حرفهایتان توجه نمی‌كنند، آزرده خاطر نگردید. روی این مساله قویا تاكید كنید كه اعتیاد، خطرناك است و شما نمی‌خواهید فرزندانتان به كمند آن گرفتار شوند.
دوره راهنمایی
نوجوانان در این دوره، از همیشه آسیب‌پذیرترند زیرا طی آن، فشارها با انتقام‌جویی و كینه‌ورزی توام می‌گردد. آنان ممكن است موهایشان را بلند ‌كنند یا ممكن است از ته بتراشند. لباس‌های عجیب و غریب می‌پوشند. به موسیقی تند و پرسروصدا گوش می‌دهند و هورمون‌های جنسی‌شان غلیان می‌كنند. بچه‌هایی در این سن و سال، راجع به همه چیز كنجكاوند و مایلند هر چیزی كه آنان را به اصطلاح "بی‌خیال" می‌كند، امتحان ‌نمایند.خانم كتلین سیمس، دبیر علوم و ناظر برنامه موادمخدر مصرفی بعد از تعطیلی آموزشگاه در مدرسه راهنمایی اوشر واقع در آتلانتا تاكید دارد:
ـ این دوره برای پدران و مادران حیاتی است تا تمام راه‌های ارتباطی را گشوده نگهدارند. اكثر اوقات كه والدین سرگرم استراحت هستند، خیال می‌كنند كه بچه‌ها به كار خویش مشغولند، لیكن نمی‌دانند كه امكان دارد این آزادی به فاجعه بدل گردد.خانم كتلین به پدران و مادران یادآوری می‌كند كه سال اول دوران راهنمایی را همچون دوره كودكستان بپندارند. او شرح می‌دهد:
ـ آنها كار را از سرمی‌گیرند و ناگهان با دانش‌آموزان بزرگتر و آزموده‌تر، سروكار پیدا می‌كنند سپس خاطر نشان می‌سازد:
ـ كیف مدرسه ایشان را بازبینی كنید. بخواهید تكالیفشان را به شما نشان دهند. بگذارید شایسته مسوولیت مدرسه جدیدخود باشند.
نترسانید بلكه آگاهی دهید!
خانم كتلین و سایر آموزشگران را نظر بر این است كه اگر نوجوانان در این دوره، در برابر فشارهای یكسان و وسوسه‌های پیرامونشان پایداری ‌كنند، باید مجهز به اطلاعات باشند، نه راه و روش هراس انگیز!
لاری آلن باخ متذكر می‌شود:
ـ بیشتر پیام هایی كه به نوجوانان داده می‌شود، به قصد ترساندن آنهاست؛ "اگر مشروب بخوری، به الكل معتاد می‌شوی و هر كس كه موادمخدر مصرف می‌كند، آدم نابابی است". در این صورت تصور كنید، چنانچه آنان با شخصی از آشنایان برخورد كنند كه فرضا در مهمانی، كمی حشیش، ماری‌جوانا یا بنگ می‌كشد و یا بازیكن بستكتبال مشروب‌خواری را ببیند كه در عین حال خوب بازی می‌كند، آن وقت چه خواهد شد؟ این ضد و نقیض‌گویی‌ها باعث می‌شود كه آنها دچار تردید گردند. نوجوانی می‌گفت بعد از استعمال ماری‌جوانا در یك مهمانی به خانه برگشتم. پدر و مادرم به حالم پی بردند و گفتند:
ـ تو به زودی معتاد شده و خواهی مرد.
آنها اطلاعی از موادمخدر نداشتند و بی‌آنكه بخواهند آگاه شوند، به بحث خاتمه داده بودند. امروزه اطلاعات اغلب بچه‌ها درباره موادمخدر بیش از پدران و مادران است. آلان لشز، مدیر موسسه ملی سوء استعمال موادمخدر ( NIDA ) به دنبال این سخن می‌افزاید:
ـ به همین دلیل است كه والدین باید بررسی‌های خود را انجام داده و اطلاعات صحیحی در زمینه موادمخدر به بچه‌ها برسانند. این اندرز را بی‌درنگ آویزه گوش خود كنید. گفت و گو درباره خطرات دراز مدت بهداشتی با نوجوانانی كه در دوره راهنمایی تحصیل می‌كنند، اثر چندانی ندارد. دلخوشی بچه‌ها در چنین برهه زمانی این است كه در نظر هم‌سالان خود، خوب جلوه كنند. به آنان خاطر نشان سازید كه سیگار كشیدن به بدبویی دهان و زردی انگشتان می‌انجامد یا اینكه اگر می‌گساری كنند، احتمالا مریض شده و از طرف دوستانشان طرد می‌شوند.
ایجاد محدودیت
علت مصرف موادمخدر در بسیاری جوانان صرفا این است كه دوستانشان تن به این كار می‌دهند. برای اینكه توانایی فرزندتان از لحاظ مقاومت و بر تافتن، استحكام یابد، معاشران و والدینشان را بشناسید و رفت و آمدهای وی را زیر نظر داشته باشید.
به قول ویچیتا دونابل:
سوق دادن بچه‌ها به مسیر مناسب، همیشه كار آسانی نیست. بازداشتن آنان از نشست و برخاست با دوستی "ناباب" ممكن است فقط به میل بیشتر آنان، منتهی گردد. من به دخترانم توصیه می‌كنم، دوستانشان را عاقلانه برگزینند.
سرگرم و مشغول بودن
برحسب پژوهش‌های به عمل آمده، نوجوانانی كه از احوالشان غافل مانده‌ایم، یا دست به كاری نمی‌‌زنند یا به احتمال زیاد به دامن مشروبات الكلی و موادمخدر پناه می‌برند. فرزندانتان را سرگرم كنید.
به قول یكی ازمربیان:
اگر شما فرزندانتان را به كاری واندارید، آنها گرفتارتان می‌كنند. بر پدر و مادر دانش‌آموز دوره راهنمایی تحصیلی فرض است كه برنامه فعالیت‌های فوق برنامه و روزمره برای فرزندانشان تنظیم كنند و از این راه، حس مسوولیت‌پذیری آنها را استحكام بخشند.
نقش والدین
تجربه بیست‌ ساله علمی نشان داده است كه دخالت مستقیم پدر و مادر در زندگی فرزندانشان، مهم‌ترین عامل حمایتی آنها به شمار رفته و در پیشگیری از سقوط آنها در دام اعتیاد، موثر است. مادری می‌گوید:
ـ پدر و مادر نه كلید، بلكه شاه كلیدند. اینان باید از هرگونه دگرگونی روحی و كرداری فرزندان خود باخبر باشند. از این‌رو توصیه می‌كنیم كه پدر و مادر، مرتبا با اولیای مدرسه تماس داشته و از وضع آنها آگاه گردند.
دبیرستان
در این دوره، فشارهای عصبی همچنان پابرجا هستند. نخستین اولویت برای جوانان، پذیرفته شدن در دسته‌ها و گروه‌های جوانان است. هر چند حساسیت ایشان نسبت به دوران نوجوانی، اندكی كاهش یافته، ولی تمایل به می‌گساری و موادمخدر در این مرحله فزون‌تر می‌گردد ، در این سن باید به آنان گوشزد كرد به همان میزان كه مصرف مشروبات الكلی و موادمخدر برای بدنشان ضرر دارد، تبعات رفتاری مصرف این دو نیز، زیان بار است.پرسش مهمی كه برای برخی والدین مطرح می‌شود، این است كه من قبلا در جوانی سیگار می‌كشیدم و یا با موادی از این دست سروكار داشتم... حالا اگر فرزندمان بفهمد چه می‌شود؟ مناسب‌ترین پاسخ این است كه عین حقیقت را بگویید و شرح دهید كه در جوانی دچار اشتباهی شده‌اید اگر نسبت مسایل خودتان دورویی می‌كنید، نباید در مورد بچه‌ها چنین عملی را انجام دهید.
صریح باشید
اطمینان حاصل نمایید كه فرزندتان با قواعد و قوانین آشنایی دارد و می‌داند كه اگر آنها را زیرپا بگذارد، چه پیامدهایی حاصل می‌گردد؟ مثلا چنانچه مشروب خورده، پشت فرمان بنشیند حق استفاده از خودروی شما را ندارد. امكان دیگری متصور نیست!
ثابت قدم باشید
جواب منفی دادن، همیشه كار ساده‌ای نیست نه برای پدر و مادر و نه برای جوانان ولی در مواردی كه پاسختان مثبت نیست، صراحتا بیان كنید.
منطقی باشید
وقتی قانون و قاعده‌ای نقض می‌شود، مجازاتی بیش از حد مقرر، در نظر نگیرید و بدانید تنبیه و مجازات، آن زمان اثربخش است كه با تخلف صورت گرفته، هماهنگ باشد.
گوش فرا دهید
پیوسته متكلم‌وحده نباشید. به سخنان جوانان خوب گوش بسپارید و به اصطلاح برای حرف‌های آنان شنونده خوبی باشید. در این صورت، خواهید توانست از خلال صحبت‌ها، به نظراتشان پی ببرید.آموزشگاه، جامعه، نیروی انتظامی و انجمن‌های مبارزه با موادمخدر، همگی می‌كوشند جوانان را از استعمال موادمخدر دور سازند، ولی هیچ كدام از آنها قادر نیستند تاثیر خانواده را داشته باشند. مسوولیت پدر و مادر از این بابت بس خطیرست. كارشناسان را نظر بر این است كه چنانچه فردی در دوران جوانی به سمت اعتیاد كشانده نشود، در سنین میان‌سالی به این سوحركت خواهند كرد. با فرزندانتان صحبت و گفت و گو كنید، به سخنانشان گوش فرا دهید، اصول ارزشی را برایشان توصیف كنید و به خاطر بسپارید كه آنان از شما تقلید می‌كنند.
حمایت و عشق، به آنان احساس "خودارزشمندی" می‌دهد. آنها را سرگرم سازید و در مورد زندگی‌شان مسوول باشید و تا سرحد امكان بر میزان دانستنی‌های خویش درباره موادمخدر بیفزایید. نگذارید. سكوت شما، علامت رضایتتان باشد.
ترجمه و تدوین: ابوالفضل امیر دیوانی پی نوشت :
۱- Marijuana Marihuana ( Cannabis Sativa ) ماری‌جوانا مخلوطی از برگ‌ها و جوانه گل گیاه
۲- Nicotine نیكوتین: ClO H ۱۴ N ۲ آلكایوییدی است كه در تنباكو هست.
۳- Alcohol الكل: گروهی از تركیبات آلی كه دارای یك یا چند عامل هیدروكسیل‌اند.
۴- Self – Worth
۵ – Aerosols
هواپخش‌ها: ذره‌هایی جامد یا مایع كه درون گازی پراكنده باشند، مانند دود.
۶- Inhalants
۷- Pressurized Aerosols
فرار: جسمی كه به آسانی به بخار تبدیل می‌شود و فشار بخارش زیاد است
۸- Nolatile
۹- Pots
۱۰- NIDA = National Institute on Drug Abuse
SOURCE :
Reader&#۰۳۹;s Digest

منبع : سایر منابع