ضرورت روانشناسی ورزشی

ـ آیا میدانید علت اینکه وزنه برداری در رده تیم ملی اعزامی به المپیک وقتی روی صحنه میرود فراموش میکند به دستان خود گچ مخصوص بزند چیست؟
ـ آیا میدانید علت اینکه تکواندو کاری در رده تیم ملی اعزامی به المپیک وقتی روی تشک مسابقه میرود فراموش میکند کلاه مخصوص خود را برسر گذارد چیست ؟
ـ آیا میدانید علت اینکه دوچرخه سواری در رده تیم ملی اعزامی به مسابقات آسیایی وقتی در ابتدا خط استارت قرار میگیرد چنان پاهایش میلرزد که نمیتواند روی پنجه رکاب دوچرخه نیرو وارد کند و از مسابقه باز میماند چیست ؟
مسلما پاسخ شما شامل توضیح مسائل فنی این رشته های ورزشی نیست و بروی کلمه اضطراب متفق القول هستید.
اضطراب یکی از مهمترین مسئله هائیست که انسان با آن دست به گریبان است.بخصوص زمانی که پای رقابت در میان باشد .در اکثر کتابها و مقالات بیشتر به مسائل تخصصی رشته های ورزشی توجه شده است.
اما آیا میدانید طبق تحقیقات بعمل آمده بسیاری از عدم موفقیت های ورزشی ریشه در علل روانی دارد.
از آن رو تصمیم گرفتیم تا با طرح سلسله مقالات روانشناسی و آموزشی اضطراب، نقش کوچکی در موفقیت های آتی ورزشکاران شطرنجباز ایران عزیزمان داشته باشیم .
● روانشناسی ورزشی
روانشناسی علم مطالعه رفتار انسان و روانشناسی ورزشی مطالعه رفتار ورزشی و کاربرد یافته های روانشناسی برای بهبود عملکرد و ارتقاء تندرستی است. از حوزه های مهم مورد مطالعه روانشناسی ورزشی که به ویژه در آمادگی قهرمانان کاربرد دارد، آمادگی روانی برای عملکرد است که ورزشکار را برای مسابقه آماده می سازد
● مرکز روانشناسی ورزشی
مرکز روانشناسی ورزشی آکادمی ملی المپیک و پارالمپیک، فرصتی را برای ورزشکاران تیم های ملی فراهم می سازد تا در کنار تقویت عوامل جسمانی و فنی به تقویت آمادگی روانی در رشته ورزشی خود بپردازند و توانایی های خود را در همه ابعاد تکامل بخشند.
این مرکز برنامه هایی را برای کمک به ارتقاء عملکرد ورزشکاران تیم های ملی طراحی نموده است که در سال جاری به اجرا خواهد گذاشت. این برنامه ها شامل برگزاری دوره های آشنایی با روانشناسی ورزشی برای مدیران، مربیان و ورزشکاران تیم های مختلف، برگزاری جلسات مشاوره فردی و گروهی با ورزشکاران تیم های ملی و ارائه تمرینات و توصیه های روانشناختی برای بهبود آمادگی روانی و ارتقاء عملکرد ورزشی است.
● آمادگی روانی چیست؟
همه ما با مراجعه به حافظه خود می توانیم. لحظاتی را در مسابقات ورزشی به خاطر آوریم که تیم یا ورزشکاری با وجود آمادگی کامل جسمانی و فنی، به دلیل شرایط نامناسب روانی از ارائه بهترین عملکرد خود ناتوان مانده است.
ضعف آمادگی روانی در ورزشکاری که آمادگی جسمانی مطلوب دارد، به مثابه اتومبیل آماده و پرسرعتی است که راننده ای ناشی و نا آماده درآن نشسته باشد.
هر قدر هم که جسم آماده و ورزیده باشد، اگر ذهنی که آن را هدایت می کند فاقد ورزیدگی و آمادگی باشد جسم به درستی هدایت نخواهد شد.
احتمالاً در ۳۰ سال پیش، واژه آمادگی جسمانی برای مربیان و ورزشکاران قدری نامفهوم بوده است، اما امروزه در پاسخ به مفهوم آمادگی جسمانی، بی درنگ عوامل متشکله آمادگی جسمانی مانند: قدرت، استقامت و ... به ذهن خطور می کند. همانطور که آمادگی جسمانی مستلزم صرف زمان کافی برای تمرین و تقویت عوامل آن است، آمادگی روانی نیز از عواملی همچون مهارت در توجه، مهارت در کنترل اضطراب و استرس، حفظ انگیزش، حفظ و افزایش اعتماد به نفس و ... تشکیل می شود. رسیدن به آمادگی روانی نیز به مرور و با صرف زمان و امکان پذیر می شود و مستلزم اینست که مدیران و مربیان آگاه چنین فرصتی را برای ورزشکاران فراهم آورند.
● ضرورت آمادگی روانی
بسکتبالیستی که در تمرین همه پرتاب های پنالتی را تبدیل به گل می کند، چه می شود که در مسابقه از به ثمر رساندن یک پنالتی ناتوان می ماند؟ آیا وضعیت او با تمرین جسمانی و مهارتی بیشتر، بهتر خواهد شد؟ بعید به نظر می رسد، زیرا او مهارت لازم را دارد و این را در تمرین نشان می دهد، ممکن است مشکل او ناتوانی در حفظ توجه و کنترل اضطراب ناشی از هیجان مسابقه باشد. این مسئله با هدایت وی به سمت تمرینات توجه و تمرکز و یا مهارت کنترل اضطراب قابل حل است وگرنه انجام تمرینات جسمانی بیشتر، مشکل او را حل نخواهد کرد.
امروزه، قهرمانان سطوح عالی و المپیک بخشی از زمان تمرینات خود را صرف تمرینات آمادگی روانی می کنند. در بسیاری از رشته های ورزشی، تا ۱۰ نفر اول مسابقات جهانی، به لحاظ فنی و جسمانی در یک سطح اند و آنچه نفرات برتر را متمایز می سازد، آمادگی روانی آنهاست (تفاوتی که ایجاد تفاوت می کند). در دنیای امروز رقابت دیگر فقط بر سر تکنیک برتر نیست، ورزشکاری پیروز است که از آمادگی روانی بالاتری برخوردار باشد.
● کدام ورزشکاران به تمرین مهارتهای روانی نیاز دارند؟
بعضی به غلط تصور می کنند تمرینات روانی برای ورزشکارانی است که به مشکلات روانی دچارند. برخلاف این تصور غلط دستیابی به مهارت های روانی برای همه ورزشکاران ضروری است زیرا ورزشکاران به دلیل ضرورتهای مسابقه به آمادگی روانی بیشتر از افراد عادی نیاز دارند. درست به همان صورت که تمرین آمادگی جسمانی ورزشکاران به علت ضعف جسمانی نیست بلکه به خاطر ضرورت آمادگی جسمانی فوق عادی است.
درعین حال ورزشکارانی که:
▪ عملکردشان در تمرین و مسابقه تفاوت های فاحش دارد،
▪ عملکردشان، در مسابقات رسمی و غیررسمی (مهم و غیرمهم) تفاوت بسیار دارد،
▪ برای تمرین انگیزه کافی ندارند،
▪ اعتماد به نفس مطلوب ندارند،
▪ در اجرای مهارت ها یا در حین مسابقه تمرکز لازم را ندارند،
▪ تیم هایی که همبستگی لازم را ندارند،
به این تمرینات بیشتر نیاز دارند.
● چه وقت آغاز کنیم
مهارتهای روانی آموختنی است و نیاز به تمرین کردن دارد لذا باید زمان کافی برای یادگیری و تمرین منظور شود. آغاز یادگیری مهارتها درست نزدیک مسابقه سودمند نخواهد بود. دستیابی به این مهارتها همانند آمادگی جسمانی نیازمند صرف وقت و تمرین است و از سه ماه تا یکسال به طول می انجامد.
بدترین زمان برای آغاز یک برنامه تمرین مهارتهای روانی بعد از شروع فصل مسابقات است، وقتی که ورزشکار با مسابقات پیاپی با فاصله های کم روبروست. در این موارد تمرین مهارتها یا مداخلات روانشناختی یک کار فوری و موقتی است که به ندرت ممکن است اثربخش باشد. عرضه برنامه تمرین روانی در میان فصل یا پیش از یک مسابقه مهم فرصتی برای یادگیری و تمرین مهارتها و اثرگذاری بر عملکرد به دست نمی دهد. همانگونه که نمی توان یک مهارت جسمانی را نزدیک مسابقه به ورزشکار آموخت و انتطار اجرای ماهرانه داشت، مهارت روانی نیز کوتاه مدت و به صورت عاجل اثربخش نخواهد بود.
ورزشکار باید امکان و فرصت فراگیری و تمرین مهارتهای روانی را داشته باشد. از آغاز یادگیری تا یافتن مهارت و به کار بردن آن در مسابقه برای بعضی ورزشکاران چند ماه تا یکسال طول می کشد. بهرحال برای ورزشکاری که برای اولین بار با مهارت های روانی آشنا می شود، حدود شش ماه وقت برای آموزش و تمرین و تلفیق مهارت های روانی تازه آموخته با تمرینات جسمانی لازم است.
فراگیری این مهارت ها، نه تنها عملکرد ورزشی بلکه حیطه های دیگر زندگی فرد را نیز ارتقاء می بخشد و دستیابی به موفقیت را تسهیل می نماید

گلستان تاک