خلاقیت برنامه‌سازان، صبح مخاطبان را تازه می‌کند

پخش برنامه‌های زنده در صدا و سیما بافت این رسانه را دستخوش تغییر كرده است. همزمان با آغاز این جریان، شكل برنامه‌سازی در تلویزیون هم دچار تغییر و تحول شد و برنامه‌‌های زنده صبح، ظهر و عصر تولید شدند.
این برنامه‌ها عموما قالبی مشخص و نسبتا مشابه داشتند. در این میان برنامه‌هایی نیز به عنوان آثار الگو توانستند تازگی خود را با درایت حفظ كنند. اما آغاز جریان برنامه‌های زنده در ساعاتی خارج از روال معمول، مخاطب را پای تلویزیون نشاند و به این شكل در فضایی صمیمانه‌تر علاوه بر جذب مخاطب، ایجاد آموزش و سرگرمی توانست بیننده را برای همراهی با تلویزیون تا ساعات بعدی آماده كند.
● صبح بخیر ایران
«صبح بخیر ایران» را می‌توان نخستین برنامه‌ای دانست كه در قالب مورد نظر روی آنتن رفت. شهریورماه سال ۷۳ زمانی كه تلویزیون از پخش در ساعات محدود روز در قالب دو شبكه نجات یافته و در حال ارتقای خود بود، نخستین برنامه صبحگاهی ایران روی آنتن رفت.
«صبح بخیر ایران» از ساعت ۴۵:۵ تا ۱۰ صبح پخش می‌شد، زمانی كه پیش از پخش این برنامه ساعات خاموشی تلویزیون لقب گرفته بود به همین دلیل هیچ توجه خاصی برای ارائه‌ برنامه‌ای جذاب در آن ساعات صورت نمی‌گرفت.
اقبال واحدی، از جمله نخستین مجری‌های برنامه «صبح بخیر ایران» بوده است. او در مورد روندی كه «صبح بخیر ایران» در این مدت طی كرده است، می‌گوید: «صبح بخیر ایران در آغاز راه همانند یك شبكه تلویزیونی عمل می‌كرد و گروه‌های مختلف خانواده، اقتصاد، ورزشی و كودك داشت. در طول مدت زمان برنامه، برنامه‌های این گروه‌ها روی آنتن می‌رفت تا هر قشر از مخاطبان بتوانند چند دقیقه‌ای برنامه مورد نظر خود را ببینند. البته در ادامه راه مدت زمان برنامه كوتاه‌تر شد، برنامه از ساعت ۶ تا ۹ روی آنتن رفت و به جای فرم قبل كه در آن خبرها هر نیم‌ساعت یك بار پخش می‌شد در این فرم اخبار یك ساعت یك بار پخش شد. واحدی در مورد بخش سفرنامه صبح بخیر ایران گفت: «سفرنامه در سال اول به صورت ضبطی پخش می‌شد اما از سال ۷۴ این بخش از برنامه به صورت زنده روی آنتن رفت.»
اما «صبح بخیر ایران» طی ۱۳ سالی كه از عمر آن می‌گذرد دچار افت شده است و واحدی این مساله را می‌پذیرد، او می‌گوید: «زمانی كه «صبح بخیر ایران» پخش شد توانست مخاطبان بسیاری را جذب كند اما چند سالی است كه نبود بودجه كافی باعث شده تا برنامه فقط با دعوت از تعدادی مهمان اداره شود.»او ادامه می‌دهد: «صبح بخیر ایران» توانسته نیروهای كارآمدی را تربیت كند و به عنوان سكوی پرتاب محسوب شود اما افت ایجاد شده در آن، برنامه را در سكوت فرو برده است. البته واحدی امیدوار است با حضور مدیریت جدید، برنامه «صبح بخیر ایران» با تغییرات رو به رشدی همراه شود.«صبح بخیر ایران» در شروع به دلیل نبود رقیب و به واسطه تازگی‌هایش موفق بود اما تكرار ساختار برنامه آن را با افت روبه‌رو كرد. افت برنامه از سوی مسوولان درك شد و سازندگان تلاش كردند با اضافه‌كردن بخش‌های مختلف از جمله سفر مجری‌ها به شهرهای مختلف و اجرای بخشی از برنامه در آن مناطق تازگی وارد برنامه شود اما این اتفاق نیفتاد و به گونه‌ای كه می‌توان «صبح بخیر ایران» این روزها را بقایای دوران اوج آن دانسته و آن را فقط به لحاظ قدمت و تداومش دارای ارزش و اهمیت دانست.
● مردم ایران سلام
در نیمه دهه ۸۰ زمانی كه سطح انتظار مردم از تلویزیون نسبت به دهه ۷۰ بسیار بالا رفته و دیگر برنامه‌های پخش زنده به اتفاقی عادی در تلویزیون تبدیل شده است، برنامه‌ای در ساعات اولیه صبح در شبكه دوم سیما روی آنتن می‌رود كه می‌خواهد فراتر از پخش اخبار و آیتم‌های شاد و پخش نرمش صبحگاهی با مخاطب خود ارتباط برقرار كند. «مردم ایران سلام» با این هدف اول تیر سال ۸۵ از شبكه دوم سیما پخش شد. پخش این برنامه جان تازه‌ای به برنامه‌های صبحگاهی تلویزیون بخشید. این اتفاق به واسطه وجود چند ویژگی در آن رخ داد. سازندگان «مردم ایران سلام» با تقسیم‌بندی برنامه به بخش‌های فرهنگی، ورزشی و اجتماعی از ابتدا تكلیف تماشاگر را با برنامه روبه‌رویش مشخص كردند، علاوه بر اینها برنامه‌سازان به‌جای استفاده از یك مجری و ارائه تمام اطلاعات توسط او با اعمال نگاه كارشناسانه‌تر به انتخاب مجری‌ها شكل برنامه را تغییر دادند.
محمدرضا شهیدی‌فرد كارگردان و یكی از مجریان «مردم ایران سلام» از این برنامه به عنوان روزنامه‌ای تلویزیونی نام می‌برد و می‌گوید: «در بهار سال ۸۵ پیشنهاد ساخت یك برنامه در قالب روزنامه‌ای تلویزیونی مطرح شد كه قرار بود در آن طی یك هفته موضوعات و اطلاعات ضروری به مخاطب ارائه شود.» او تعیین همین هدف را مسبب انتخاب مجریان كارشناس عنوان می‌كند و می‌گوید: «با این هدف تصمیم گرفتیم تا از مجریانی كه هر یك در رشته‌های مورد نظر، كارشناس محسوب می‌شوند استفاده كنیم.»
این مجریان از میان كارشناسان رشته‌های مختلف انتخاب شده‌اند و علاوه بر افرادی همانند منصور رضاییان یا دكتر یزدانی كه برای نخستین‌بار در این برنامه تجربه اجرای تلویزیونی را از سر گذراندند باقی مجریان هم سال‌ها مقابل دوربین تلویزیون قرار نگرفته بودند.
او در مورد ویژگی‌هایی كه برای «مردم ایران سلام» در نظر گرفته بود، می‌گوید: «تلاش ما بر آن بود تا ادبیاتی متفاوت برای این برنامه انتخاب كرده و از كار به لحاظ گرافیكی و طراحی دكورها برای بیننده دوست‌داشتنی باشد. همچنین موضوعات متنوعی را برای برنامه انتخاب كردیم تا در كنار تدوین خاص برنامه بتواند برای مخاطب جذابیت داشته باشد.»
شهیدی‌فرد انتخاب موضوعات را یكی از مهم‌ترین مسائل این برنامه می‌داند و معتقد است برای گزینش موضوعات باید دقت نظر بالایی صرف شود. تمامی این مسائل دست در دست هم دادند تا «مردم ایران سلام» به استانداردهای معمول برنامه‌های صبحگاهی نزدیك شود. اما آنچه نباید از سوی سازندگان برنامه مورد بی‌توجهی قرار گیرد حفظ طراوت برنامه است و مطمئناً این اتفاق با تكرار آنچه كه در سال ۸۵ زمان شروع برنامه رخ داد اتفاق نمی‌افتد. اضافه‌كردن بخش‌های تازه و جامع‌تر كردن برنامه می‌تواند «سلام مردم ایران» را همچنان در اوج نگه دارد.
● رفع تكلیف از شبكه‌ها
با شكل‌گیری جریان برنامه‌های صبحگاهی برخی از شبكه‌ها برای آنكه از موجی كه راه افتاده عقب نمانند سعی‌كردند در این مسیر قدم بردارند كه البته حاصل كار آنها جای بحث و بررسی دارد.
«صبح آمد» برنامه‌ای كه با اجرای حسین رفیعی از شبكه سوم سیما پخش می‌شود، وظیفه مسوولان شبكه سوم را برای ارائه برنامه‌ای صبحگاهی انجام شده جلوه می‌دهد. اما این برنامه نتوانست جایگاهی قابل قبول در میان مخاطبان یافته و یا دربردارنده نكاتی باشد كه بتوان آن را جزو برنامه‌های قابل قبول صبحگاهی محسوب كرد. این برنامه همسو با نگاه شبكه سوم كه معطوف به جوانان و ورزش است، دارای بخش‌های ورزشی و سرگرمی است. البته كیفیت بخش ورزشی برنامه «صبح آمد» نسبت به موارد مشابه بالاتر بوده اما این برای ارتقای سطح برنامه كافی نیست و همچنان می‌توان از سازندگان آن انتظار داشت برای مخاطبی كه حداقل به مدت ۲ ساعت به تماشای برنامه آنان می‌نشینند نكاتی قابل توجه‌تر و تازه‌تر ارائه دهد.«صبح تهران» كه از شبكه پنجم سیما پخش می‌شود هم شرایطی مشابه «صبح آمد» دارد. هرچند كه در این برنامه از مهمانان مختلف دعوت می‌شود تا در مورد مسائل و موضوعات متفاوت صحبت كنند اما نبود انسجام و رویه مشخص حداقل در دعوت از مهمانان و طرح مباحث در برنامه باعث می‌شود تا نتوان «صبح تهران» را جزو برنامه‌های قابل توجه صبحگاهی محسوب كرد.
● یك پیشنهاد
تولید برنامه‌ها در قالب آنچه كه اغلب صبح‌ها می‌توان در تلویزیون دید، چندان هزینه‌بر نیست. این مساله در مقایسه با هزینه تولید یك مجموعه یا فیلم تلویزیونی به خوبی درك می‌شود. یكی از دلایل استقبال شبكه‌های مختلف از این نوع برنامه‌سازی هم می‌تواند همین ارزانی تولید باشد اختصاص یك استودیو قرار گرفتن یك مجری مقابل تعدادی دوربین و دعوت از برخی مهمانان زحمت و هزینه چندانی ندارد و حتی می‌توان به دلیل ماهیت برنامه آن را در مدت زمانی نزدیك به دو ساعت و نیم تا سه ساعت روی آنتن برد. این ویژگی‌ها موج برنامه‌های صبحگاهی را پس از سال‌ها همچنان تداوم بخشیده است اما در بررسی كیفی، مشكلات بسیاری مشاهده می‌شود. تخصصی‌تر كردن برنامه‌ها، استفاده از كارشناسانی كه می‌توانند غیر از توضیحات دقیق در جذابیت برنامه هم تاثیر بگذارند و كشف خلاقیت‌ها و ابتكارهای تازه حاصل كار فراتر از رفع تكلیف مسوولان شبكه‌ها و مشابه‌سازی‌هایی بی‌نتیجه باشد. گرچه این هدف به ظاهر ساده تنها با تدبیر مدیران ارشد به دست می‌آید.

منبع : روزنامه تهران امروز