لارس نورن ـ نمایشنامه نویس

لارس نورن؛ نمایشنامه نویس سوئدی، متولد ۱۹۴۴، کارش را با سرودن شعر آغاز کرد. نخستین مجموعه شعرش، عنوانی رمانتیک داشت؛ «گل یاس، برف» (۱۹۶۳). دومین مجموعه شعرش، «تن مانده کلامی رهگذری باشکوه»، سال بعد منتشر شد و لحن متفاوتی نسبت به کتاب اول داشت؛ شعرهایی خشن که چنان درهم تنیده شده بودند که به سختی می شد از هم تمیزشان داد.
تصویرهایی بسیار غیرمنتظره که با هم رودررو می شدند، برمی گشتند و در انزجار و یأس با هم درمی آمیختند، ولی نوعی طغیان و میل شدید به در زندگی شان موج می زد.نورن در بیست سالگی در بیمارستان روانی بستری شد. پزشکان تشخیص دادند که دچار اسکیزوفرنی است و برایش استراحت طولانی و شوک الکتریکی تجویز کردند. با این حال، او به نوشتن ادامه می داد.مجموعه شعر بعدی نورن، «سالومه، آدم های مرموز» (۱۹۶۸) نام داشت و حاوی اشعار و متون نثری بود که لحنی شبیه به لحن دو مجموعه اولش داشت.
در سال ۱۹۶۹، مجموعه شعر «رولور» را منتشر کرد که اشعاری سیاسی را در خود داشت. در «اشعار تنهایی» (۱۹۷۲)، از نوعی زندگی روزمره آکنده از تنهایی و پوچی حرف می زد که همزمان تحمل ناپذیر و شگفت انگیز بود. سبک این مجموعه ساده تر و منسجم تر از مجموعه های قبلی بود و زبانش هم غنی تر و در عین حال موجزتر بود، با تصویرهایی خلاصه تر که قدرت تازه ای به دست می آوردند. مجموعه اشعار نورن هر سال منتشر می شوند که از مهمترین شان می توان به مجموعه اشعار عاشقانه «قلب در قلب» (۱۹۸۰) اشاره کرد.
در کنار سرودن شعر، نورن به نوشتن رمان هم روی آورد و در سال ۱۹۷۰، رمان «چاپلوس حاکم» را منتشر کرد. تصویری تب آلود، تلخ و پرهیجان از یک جوانی توام با دزدی های کوچک، مواد مخدر و تحت نظر بودن از سوی پلیس و اجتماع.این رمان نخستین جلد از یک تریلوژی بود. رمان دوم، «در آسمان زیر زمینی» (۱۹۷۲)، ادامه رمان اول نبود و تم متفاوتی داشت. این رمان مانند رمان اول سبکی رئالیستی داشت. سومین جلد تریلوژی هنوز نوشته نشده است.
در سال ۱۹۷۳، لارس نورن نمایشنامه ای براساس «چاپلوس حاکم» نوشت که در استکهلم به روی صحنه رفت. این اجرا با شکست مواجه شد و این برای نویسنده ای که یکی از امید های نسل خود به حساب می آمد ناگوار بود. شاید او در بردن اکسیون به قرن پانزده و شانزده، میان اروپایی نیمه ایتالیایی و نیمه آلمانی اشتباه کرده بود. شاید دیدگاه های او که اغلب خشن بودند، هنوز جایی در تئاتر نداشتند.
هر چه که بود، لارس نورن چند سال بعد با نمایشنامه هایی معاصرتر که از زندگی خودش الهام گرفته شده بودند به تئاتر برگشت. «قدرت کشتن» و «صحنه بی ترحم» دو نمایشنامه ای بودند که نورن در سال ۱۹۷۸ نوشت و به همراه نمایشنامه ای دیگری به نام «اïرست» در سال ۱۹۸۰ به چاپ رسیدند. «اïرست» آخرین بازگشت او به تم های اسطوره ای و افسانه ای بود.او که دستکم ظاهرا از شعر و رمان دلزده شده است، دیگر فقط برای تئاتر، رادیو و تلویزیون می نویسد و تولیدش فراوان است. نمایشنامه های او پشت سرهم می آیند و با هم در ارتباطند.
به رغم تفاوت ظاهری قصه ها، همه نمایشنامه های نورن درباره بحران هویت و مبارزه برای به دست آوردن هویت هستند. در میان مسائل ضروری و اجتناب ناپذیری که نمایشنامه های او مطرح می کنند، به نوعی «زمان حقیقی» برمی خوریم که سرعتی بالاتر از زمان معمول دارد و در آن هر کلمه ارزش خاص خود را داراست. با توجه به تندی این زمان، می توان گفت که از نظر لارس نورن زمان وجود ندارد.
نمایشنامه «کاتگوری ۳،۱» (۱۹۹۷)، نقطه عطفی در آثار نورن بود (حتی به عقیده بعضی از منتقدان، نقطه عطفی در تئاتر سوئد بود). این نمایشنامه به بخش تاریک جامعه سوئد می پردازد و یکی از بحث برانگیزترین نمایش های سوئد در دهه ۹۰ بود که در تلویزیون هم مورد اقتباس قرار گرفت.
نورن در این نمایشنامه از دایره های بسته خانوادگی بیرون می آید و به خیابان های استکهلم می رود. آنجا محرومانی را می بیند و صداهایی را می شنود که هرگز در سوئد امروز شنیده نشده اند. به این ترتیب تئاتر نورن «اجتماعی» می شود و به تراژدی های جامعه های معاصر و بدبختی های بزرگ پایتخت های غربی می پردازد.دیالوگ های صمیمانه و پرخاشگرانه نورن که جابه جا متملقانه و خشن اند و لحن «واقع گرایانه»، دایره لغات و ریتمی که در نمایشنامه هایش می بینم، در رمان هایش حضور ندارند.
در نمایشنامه های او، نخستین قدم های روان شناسانه بسیار سریع به حالتی دیده ور منتهی می شوند. زبان او با کنایه ها، دام ها و حمله های ناگهانی اش، دوباره در ما زاده می شود، در زبان محاوره ای و روزمره ما. او ما را وارد دنیای سحرانگیز دوزخ می کند که شناخت خوبی از آن نداریم.لارس نورن از سال ۱۹۹۹، مدیریت تئاتر ملی سوئد (Riks Drama au Riksteatern) را به عهده دارد. او معروف ترین نمایشنامه نویس سوئدی است و نمایشنامه هایش به چند زبان ترجمه شده اند. هر سال بسیاری از تئاترهای معتبر دنیا، نمایشنامه های او را به روی صحنه می برند.جدیدترین نمایشنامه های لارس نورن عبارتند از:
▪ زیر، ۲۰۰۱.
▪ صحنه، ۲۰۰۱.
▪ آمدن و ناپدید شدن، ۲۰۰۱.
▪ آب های آرام، ۲۰۰۲.
▪ جزئیات، ۲۰۰۲.
▪ سرما، ۲۰۰۳.
▪ بسته بندی زمستانی، ۲۰۰۳.
▪ بیوگرافی سایه ها، ۲۰۰۴.

ترجمه: اصغر نوری

منبع : روزنامه کارگزاران