میدان فردوس تا بهار بدون صدام

تصویربرداران و عکاسانی که روز ۹ آوریل۲۰۰۳ (۲۰ فروردین ۱۳۸۲) در میدان فردوس بغداد به انتظار سرنوشت مجسمه صدام نشسته بودند گویی در باورشان نبود که شاهد و ثبت کننده یکی از ماندگارترین تصاویر قرن حاضر خواهند بود. جنگ عراق به باور بسیاری جنگ رسانه بود؛ دوربین پابه پای تانک و اسلحه پیش می رفت و رژه نیروهای امریکایی در بغداد را به تصویر می کشید تا در تصور جهانیان بگنجد دیکتاتور رفتنی است.
روز پیش از آن وزیر اطلاع رسانی عراق خبر محاصره امریکایی ها را داده بود؛ «در حال حاضر ما نیروهای امریکایی را که از سمت منطقه الدوره و با عبور از یک پل به برخی از مناطق عراق وارد شدند، متوقف کرده ایم و این افراد در محاصره کامل به سر می برند.» محمدسعید الصحاف در آخرین روز بقای حکومت صدام حسین مغرورانه جلوی دوربین ها رفت و از امریکایی ها خواست تسلیم شوند.
صحاف دو راه پیش پای نیروهای امریکایی گذاشت؛ یا تسلیم شوند؛ یا در تانک های خود باقی بمانند تا به همراه آنها در آتش بسوزند. فردای آن روز مجسمه صدام پایین کشیده شد. مجسمه سرنگون شده صدام مقاوم تر از آن بود که گمان می بردند. با کندی خم شد و تنها پس از یک تعرض جدی بود که سرنگون شد. قبل از پایین کشیده شدن مجسمه ، یکی از سربازان امریکایی با بالا رفتن از آن پرچم امریکا را بر روی سر مجسمه انداخت. صدام سقوط کرد؛ عراق دیگری زاییده شد. غریو «درود بر بوش» آسمان بغداد بمب بلعیده را فراگرفت. دیکتاتور رفت و به گلبانگ آن عید، گل سرخ شادی دمید.
● از آن استقبال تا این اعتراض
تصویربرداران و عکاسانی که روز ۹ آوریل۲۰۰۷ (۲۰ فروردین ۱۳۸۶) در میدان فردوس بغداد به انتظار ثبت و ضبط واکنش مردم عراق به چهارمین سالگرد سقوط صدام نشسته اند حالا چند سالی است به جای مجسمه صدام که با بولدوزرهای امریکایی و طنابی دور گردن مجسمه به پایین کشیده شد، نماد آزادی را می بینند اما امسال تنها میدانی است که با ایست های بازرسی پلیس و ارتش محاصره شده است.
به منظور جلوگیری از خشونت و انجام حملات، منع رفت و آمد ۲۴ساعته اعمال شد؛ حدود ۸۰ هزار نیروی امریکایی و عراقی در حال گشت زنی در خیابان های بغداد بودند. بار دیگر مردم به خیابان ها ریختند، نه برای شادمانی سقوط صدام، که برای اعتراض به ادامه اشغال موطنشان. «اشغالگران به خانه خود بازگردید»، «مرگ بر امریکا»، «مرگ بر بوش» و... شعارهای صدها هزار عراقی بود که به درخواست مقتدی صدر در شهر نجف گرد آمده و پرچم های امریکا را سوزانده و آنها را لگدمال کردند.
خبرنگار فرانس پرس گزارش داد؛ بغدادی های سرمستی که در ۹ آوریل سال ۲۰۰۳ از حمله سربازان امریکایی استقبال کردند، اکنون همانند برخی از مقامات عالی رتبه عراقی نیروهای بیگانه را عامل هرج و مرج و اشغال ناخواسته عراق می خوانند. بسیاری از مردم با در دست داشتن پرچم های عراق، پرچم امریکا را به آتش کشیده و به همراه پرچم اسرائیل آن را لگدمال کردند، اقدامی که یکی از توهین آمیزترین اقدامات در فرهنگ غربی محسوب می شود. صدر دو اقدام تلافی جویانه خونین را علیه نیروهای امریکایی در سال ۲۰۰۳ به انجام رساند و به عنوان یک نیروی قدرتمند در دولت شیعه معرفی شده است.
بلوک سیاسی وی ۳۲ قانونگذار در پارلمان ۲۷۵ نفره و شش وزیر در دولت نوری المالکی نخست وزیر عراق دارد. مقتدی صدر با نام بردن از نیروهای امریکایی به عنوان «دشمن اصلی» مردم عراق، از آنها خواست تا همه تلاش خود را به خروج این نیروها از کشورشان معطوف کنند. مقام های نظامی امریکا هم از مقتدی صدر به عنوان بزرگ ترین خطر برای ثبات عراق نام می برند و نیروهای وابسته به او را به دست داشتن در کشتارهای مذهبی متهم می کنند. اما گاه سیر وقایع تاریخ آنگونه نیست که باید باشد.
در چهارمین سالگرد سقوط صدام، ژنرال دیوید پترائوس فرمانده نیروهای چندملیتی در عراق در پیامی خطاب به مردم عراق گفت؛ باید به آنان که امروز به حضور نیروهای امریکایی در عراق اعتراض می کنند یادآور شد که حضور این نیروها برای رسیدن آنها به آزادی بود. من به خوبی رویاها و آرزوهای مردم عراق را در آن زمان که سربازان ائتلاف مجسمه صدام را در میدان فردوس بغداد پایین کشیدند به یاد دارم و با یادآوری آن روزها احساس پیروزی می کنم. پترائوس اعتراف کرد که به رغم دستاوردهای بزرگ از سال ۲۰۰۳، اشتباهاتی نیز در برخی مناطق عراق صورت گرفته است و گفت؛ ما درصدد جبران اشتباهات گذشته هستیم.
● جنگ ادامه دارد
گذشت چهار سال تصویری چنین متفاوت آفریده است. امریکایی ها غره به آنند که نظام دیکتاتوری را سرنگون کرده و دموکراسی را برای عراق به ارمغان آورده اند، اما نمی توانند گله مند ناسپاسی عراقی ها از فریادهای اعتراضشان باشند. روایت محمد مطر، ۴۲ ساله، یکی از کارکنان هتل فلسطین دلیل این فریادها را بازگو می کند؛ «در آن زمان تصور می کردیم که شاهد پایان حکومت دیکتاتوری هستیم و پایین کشیدن مجسمه صدام در واقع پایین کشیدن رنج و مشقت های چندین و چندساله ماست.
اما پس از آن شاهد ویرانی ساختمان ها و خیابان ها با انفجارهای مداوم، خودروهای بمب گذاری شده و بمب گذاری های مکرر بودیم. امروز به عنوان یک عراقی بدون امنیت و آزادی زندگی می کنیم زیرا آزادی بدون وجود امنیت، معنا و مفهمی ندارد.» عراقی ها آزادی را با امنیت می خواهند؛ گو اینکه امنیت دوره صدام حسین هم بر شالوده رعب و وحشت و خفقان بنا شده بود. می گویند جنگ در ۲۰ فروردین ۱۳۸۲ با سقوط صدام حسین پایان یافت، اما طی این ۴ سال حدود ۶۰ هزار و ۶۷۴ غیر نظامی عراقی و دست کم ۳۲۷۵ سرباز امریکایی، ۱۴۰ سرباز انگلیسی و ۱۲۴ سرباز از نیروهای ائتلاف کشته شده و حدود دو میلیون عراقی از این کشور مهاجرت کرده و چند میلیون نفر نیز در داخل عراق آواره شده اند. طبق آمار سال ۲۰۰۶ ، ۳۱۱ مقاطعه کار، ۸۷ روزنامه نگار، ۲۰ نفر از کارکنان پشتیبانی رسانه ها و ۱۵۰ نفر از کارکنان امداد نیز جان خود را از زمان اشغال عراق تاکنون از دست داده اند.
● امنیت در جهان پس از صدام
گفته بودند عراق پس از صدام حسین نویدگر جهانی امن و آرام است اما حال نظرسنجی های بین المللی حکایت از این دارند که جنگ امریکا بر ضد عراق عامل اصلی افزایش خطر حملات تروریستی هم در عراق و هم در سراسر دنیا بوده است. طبق یکی از این نظرسنجی ها که سال گذشته در ۳۵ کشور جهان به اجرا درآمد و به سفارش بی بی سی انجام شد، حدود ۶۰ درصد از ۴۱ هزار و ۸۵۶ نفر شرکت کننده در نظرسنجی، عقیده داشتند که حمله به عراق خطر تروریسم را تشدید کرده است.
بازجویی ها از صدام و اسناد و مدارک به دست آمده پس از حمله امریکا به عراق در سال ۲۰۰۳ هم حاکی از این است که رژیم وی با القاعده همکاری نمی کرده است. گزارش تازه منتشر شده وزارت دفاع امریکا نشانگر این است که اطلاعات به دست آمده پس از سقوط صدام، موضع پیش از جنگ عراق، سازمان جاسوسی امریکا (سیا) و آژانس اطلاعاتی پنتاگون مبنی بر عدم وجود رابطه قابل ملاحظه بین دولت عراق و القاعده را تایید می کند.
در آن زمان جرج بوش مدعی شد که مدارکی را در دست دارد مبنی بر اینکه عراق سلاح کشتار جمعی در اختیار دارد و با شبکه تروریستی بین المللی در ارتباط است. رئیس جمهور امریکا در ۱۱ سپتامبر ۲۰۰۲ در سازمان ملل گفت؛ «اگر رژیم عراق خواهان صلح است می باید بدون قید و شرط همه سلاح های کشتار جمعی و موشک های دوربرد خود را نابود کند.
اگر دولت عراق خواهان صلح است باید سریعاً دست از حمایت تروریسم بین المللی بردارد و با آن مبارزه کند. درست مانند دولت های دیگر که به قطعنامه های سازمان ملل پایبندند.» به راستی آیا صدام سلاح های کشتار جمعی داشت؟
پاسخ نه است. نشریه فارین افرز در پاسخ مبسوط به این پرسش می نویسد؛ «صدام دوست داشت دیگران، خصوصاً در منطقه خاورمیانه فکر کنند که وی این گونه سلاح ها را در اختیار دارد، لذا وی نوعی ابهام حساب شده را در پاسخ به این سوال حفظ کرد. در ماه های پیش از آغاز جنگ، وی دریافت که ادامه این بازی مبهم و دوپهلو برایش بسیار خطرناک خواهد بود و نهایتاً به همکاری کامل با ناظران تسلیحاتی بین المللی رضایت داد. اما در آن زمان سوابق صدام در دروغ پردازی و بلوف زدن باعث شد که کسی به سخنانش اعتماد و باور نکند.»
صدام حسین فکر می کرد که امریکا هرگز حمله نخواهد کرد و حتی اگر جنگی هم رخ دهد، نتیجه آن به مانند جنگ اول خلیج فارس در سال ۱۹۹۱ بدون یورش کامل و همه جانبه به بغداد و تسخیر آن خواهد بود. لذا وی پیش از آغاز جنگ تجهیزات و ادوات نظامی زیادی را در سراسر عراق پراکنده و مستقر کرد، تنها به این امید که پراکندگی آنها، از نابودیشان جلوگیری می کند. وی از این پراکندگی دو هدف داشت؛ یا از آنها در گام های بعدی- اگر جنگ و درگیری به طول می انجامید- می توانست استفاده کند یا آنها را برای استقرار کنترل مجدد بر مناطق مختلف کشور مورد کاربرد قرار می داد (همان گونه که وی در سال ۱۹۹۱ این کار را به هنگام سرکوب شورش های کردها و شیعیان انجام داد). امسال اولین بهار عراق بدون صدام و چهارمین سال بغداد پس از صدام بود؛ باز سودای امنیت موج می زند.

سرگه بارسقیان

منبع : روزنامه اعتماد