با کدام سبد به خانه برمی گردیم؟

سبد غذایی یعنی انواع مواد غذایی که هر روز از بازار می خریم تا با آن برای اعضای خانواده خود غذا تهیه کنیم و سفره یعنی آنچه هر روز به عنوان یک وعده غذایی می خوریم یا بهتر بگویم یعنی چگونگی ترکیب و تولید غذای مورد علاقه مان از سبد خریداری شده. ایده آل این است که انتخاب موادغذایی درون سبد و غذای آماده شده بر سر سفره بتواند سلول های ما را سیر کند.
دو واژه سبد و سفره همیشه ما را به یاد زن می ا ندازد، زنی به عنوان همسر یا مادر و یا مادربزرگ که نقش کلیدی در تغذیه افراد خانواده دارد. اگر چه اغلب مسوولیت سنگین مالی به عهده مرد خانواده است ولی در اغلب جوامع این زن است که با تولید و پخت غذا، انداختن سفره یا میزی با غذاهای لذیذ پیوند دارد.
انتخاب مواد غذایی که هر روز وارد این سبد می شود، به عواملی چون بودجه خانواده و سهمی از بودجه که برای خرید غذا اختصاص می یابد، از طرفی و از طرف دیگر به سلیقه و ذائقه فردی که از انواع مواد غذایی موجود در بازار انتخاب می کند، بستگی دارد. بنابراین دانش تغذیه ای این فرد که به طور معمول زن خانواده است، نقش مهمی در سلامت افراد خانواده ومهم تر از آن، چگونگی شکل گیری ذائقه افراد خانواده دارد.
● از کدام نقش غفلت کرده ایم؟
اگر به نقش زن به عنوان فردی کلیدی که سبد غذایی را انتخاب می کند تاکید می کنیم، به این دلیل است که این انتخاب می تواند ذائقه افراد خانواده و به خصوص کودکان خانواده را بسازد.
این سبد هر روز با چه موادی به خانه می آید؟ چه روغنی را برای خانه خود می خریم؟ از چه نوع گوشتی بیشتر استفاده می کنیم؟ چه انواعی از سبزی و صیفی جات را با چه میزانی در سبد غذایی خود جا می دهیم؟ از لبنیات در سبد چه سهمی را اختصاص می دهیم؟به چه میزان از غذاهای نیمه آماده، سوسیس و کالباس، نوشابه های گازدار، تنقلات شور، شیرینی های تازه و کیک های خامه دار استفاده می کنیم؟ سبد هرروزه ما سهم نان های سفید بیشتر است یا نان سبوس دار و غلات و حبوبات؟ به چه میزان در سبد جایگاه دارند.
ماهی ها چه جایگاهی در سبد دارند؟ آیا سبد جایی برای تخم مرغ روزانه برای همه بچه ها دارد یا پفک و یخمک جای آن را گرفته است؟ آیا بچه ها هر روز میوه و سبزی می خورند یا شکم خود را با شکلات و چیپس و نوشابه سیر می کنند؟
● فرهنگ سفره و سفره آرایی
مهم است بدانیم که اگر همسر جوان از مادرش پختن را آموخته باشد، ویژگی های مثبت یا منفی تهیه سبد و یاسفره را به نسل بعدی منتقل می کند، چه بسا خوردن غذاهای شور عادت ناپسند خانواده هایی باشد که افزایش فشار خون دارند ولی می پندارند این بیماری در خانواده ارثی است. بله، ارثی است چون عادت پختن غذای شور نسل اندر نسل ادامه داشته است. غذایی که به ذائقه کسی که از کودکی غذای خوش نمک خورده است، شور نمی آید.
بد نیست بدانیم که تنها افزایش فشار خون در جهان سبب هفت میلیون مرگ سالانه است. فشار خون سبب بروز سکته های مغزی و معلولیت های پر هزینه و رنج آور است. در کشور ما براساس بررسی بار بیماری ها ۲۲۲ هزار و ۷۰۰ سال از دست رفته عمر به دلیل سکته های مغزی محاسبه شده است.
بیش از ده هزار نفر سالیانه به دلیل افزایش فشار خون جان خود را از دست داده اند و این تنها مربوط به ۲۳ استان کشور است که در سال ۱۳۸۲ به دست آمده است. آیا تمامی زنان خانه دار ما به این گونه اطلاعات دسترسی دارند؟ آیا متولی خاصی در کشور برای آموزش تغذیه و دادن این آگاهی ها به زوج های جوان وجود دارد؟ آیا اهمیت آموزش های تغذیه ای کمتر از سایر آموزش هایی است که به زوج های جوان می دهیم؟
چاقی، دیابت، سکته های قلبی، بیماری ها و نارسایی های قلبی، افزایش فشار خون و عوارض زیاد آن، سکته های مغزی و آسیب های ناشی از آن، بیماری های اسکلتی استخوانی، پوکی استخوان و سرطان های گوناگون همه با بهبود تغذیه قابل پیشگیری هستند. ولی آیا تمام سعی و کوشش یک زن به عنوان عنصر اصلی تغذیه خانواده برای تغذیه مطلوب کافی است.
این نقش کلیدی است ولی نباید از یاد برد که مسوولیت ها در زمینه تغذیه خانواده میان بخش های گوناگون دولت یعنی وزارتخانه های متولی تولید و واردات غذا، سیاست گذاران غذایی، مسوولان تنظیم بازار و قیمت ها، جامعه علمی و رسانه ها که متولی فرهنگ سازی هستند، مشترک است اگرچه به نظر می رسد انتخاب سبد غذایی خانواده و تبدیل آن به سفره به وسیله زن خانواده صورت می گیرد ولی نگرش و نگاه مسوولان و متولیان سیاست گذاری غذا و تغذیه در یک کشور به زندگی، به حیات انسان به نیاز های سلولی، به رابطه توانمندی های جسمی و ذهنی با تغذیه مناسب و اهمیت دوران پر نیاز رشد و آثار تغذیه مناسب بر سلامت خانواده ها، جامعه و توسعه کشور است که راه را برای تغذیه بهتر خانواده هموار می کند.
و نکته مهم دیگر اینکه گاهی سیاست گذاری ها و پایش وضع تغذیه ای جامعه، نگاه به شیوه های جدید تغذیه از سوی مسوولان غذا و تغذیه از آگاهی مادری جوان که فرصت فکر کردن به سبد و سفره را ندارد و خودش نیز برای هزینه های سنگین مجبور است پا به پای مردش کار کند، مهم تر است.
بله، شیوه سنتی در حال تغییر است و اغلب جوامع شهری و به خصوص جوانان به جای انتخاب سبد و سفره، خود را در رستوران ها، غذاهای خیابانی و یا در لقمه ای فوری و سلف سرویس ها می یابند و در شیوه جدید زندگی شهرنشینی که ماشین و حرکت و کار بیش از حد را به خانواده های جوان تحمیل می کند، روند انتخاب سبد و تولید غذاهای خانگی برای داشتن سفره کم رنگ شده است ولی آنچه قابل توجه و تعمق است، این است که همین غذایی که می خوریم، در هرکجا که باشد باید انرژی، املاح و ویتامین های مورد نیاز میلیون ها سلول متفاوت را تامین کند و یا شاید باید روش آموزش ما نیز تغییر کند.
بیماری پیر و جوان نمی شناسد
● نام بیماری هایی چون چاقی، دیابت، افزایش فشار خون
و. . . ، (برای زوج جوانی که هر دو درگیر کار بیرون از منزل برای کسب درآمدی که بتواند چرخ زندگی آنان را بچرخاند) هستند، واژه هایی غریب نیستند ولی آنان این بیماری ها را مشکل پدر و مادر ها و پیرها می دانند و جوانان خود را پاینده تر از آن می پندارند که درگیر چنین مشکلاتی شوند، غافل از اینکه بیماری های غیرواگیر و یا بیماری های مرتبط با شیوه نامناسب تغذیه خیلی زودتر از آنکه پدران و مادران شان به آن مبتلا شده اند آنها را درگیر می کند. آموزش تغذیه در تمام سطوح از کودکستان تا دانشگاه ها نقش موثری در پیشگیری از بیماری های دژنراتیو دوران میانسالی دارد. ولی سیاست های غذایی، دستورالعمل ها برای تغذیه در مهد های کودک، دبستان ها، اقدام برای تغذیه صحیح در تمام اماکن عمومی مانند دانشگاه ها، خوابگاه ها، اداره های دولتی، سربازخانه ها، نظارت دقیق بر رستوران ها و مکان های پخت و توزیع غذا و توجه به صنایع غذایی و تشویق آنها به برچسب گذاری تغذیه ای، توجه به کلیه تبلیغات غذایی نیز باید مد توجه باشد.
تدوین راهنماهای غذایی در کشورها، یکی از راه های مناسب آموزش تغذیه همگانی است. کوشش برای شناساندن راهنماها که اغلب با شکل های متفاوت مانند بشقاب، هرم یا رنگین کمان طراحی می شوند، شناساندن مفهوم دقیق تنوع و تعادل در تغذیه، استفاده از همه گروه های غذایی، توجه به کاهش مصرف نمک، چربی های اشباع شده و اسیدهای چرب ترانس، محدود کردن مصرف قندها و مصرف بیشتر سبزی ها، میوه ها و حبوبات، استفاده از غلات کامل و نان کامل (سبوس دار) افزایش تعداد مواد غذایی مصرفی روزانه و تحرک و فعالیت های بدنی مناسب از جمله آموزش هایی است که هر چه برای جا انداختن آنها سرمایه گذاری شود، سبب توانمندی افراد، سلامت دوران های سالمندی، کاهش بار بیماری ها و یا به عقب افتادن بیماری و در نهایت، به نفع اقتصاد کشور خواهد شد.

دکتر شیخ السلام

منبع : روزنامه جوان