خاتمی یا کروبی؟

ذهنیت دوگانه‌اندیش و خیر و شرگرای ایرانی، این روزها مصروف دوگانه کروبی- خاتمی است که کدامیک پرچم اصلاح‌طلبان را در انتخابات ریاست‌جمهوری دهم به دست گیرند. گروهی از اصلاح‌طلبان که به دوگانه اصلاح‌طلب و اصولگرا پایبندی بیشتری نشان می‌دهند، به انتخاباتی دو قطبی می‌اندیشند که در شکل منطقی و نه الزاما واقعی آن احمدی‌نژاد در راس قطب اصولگرا و خاتمی در راس قطب اصلاح‌طلب قرار می‌گیرد تا در آن صورت با توجه به سوءتدبیر در مدیریت کلان سه سال گذشته کشور و انتقاداتی که از هر سو بر دولت کنونی وارد است، محمد خاتمی یک بار دیگر به ریاست‌جمهوری برگزیده شود. اینان معتقدند که خاتمی نامزد جریان اصلی اصلاحات و با پشتوانه قوی مردمی است که کس دیگری نمی‌تواند این هر دو را نمایندگی کند. گروه دیگر که بیشتر در حزب اعتماد ملی متمرکز است، به مدیریت و البته بیشتر از آن اطرافیان سیدمحمد خاتمی از حزب مشارکت و سازمان مجاهدین انقلاب انتقاد دارند و با توجه به سابقه حمایت کروبی از خاتمی در خرداد ۷۶، رئیس‌جمهور دوران اصلاحات را مدیون دبیرکل خود می‌دانند که باید حق نمک را ادا کنند تا شیخ اصلاحات، اصلاح‌طلبان را در رقابت با نامزد اصولگرایان نمایندگی کند.
گزینه سومی هم در این میان است که از بیم دوقطبی شدن اصلاح‌طلبان و شکست محتوم آنان و نیز از سر انتقاد به خاتمی و کروبی، نه این و نه آن را پیشنهاد می‌دهد و این گزینه سوم البته در میان احزاب و جریان‌های اصلاح‌طلب، هوادار کمتری دارد. اما اکنون این سوال مطرح است که آیا به جبر انتخاب میان روشنایی و تاریکی، خیر و شر یا اهورا و اهریمن،‌ همچون بخشی از اصلاح‌طلبان به این قائل شویم که خاتمی گزینه‌ نهایی اصلاح‌طلبان باشد و هر که مقابل او قرار بگیرد، اصلاح‌طلب نیست. یا اینکه به ادبیات طیف مقابل بخواهیم به هر ضرب زوری نامزد خود را به سایر گروه‌های اصلاح‌طلب بقبولانیم بی‌آنکه تحلیلی کارشناسانه و واقع‌بینانه از امکان‌ پیروزی او به دست دهیم یا راه‌های دیگری که بیشتر نگاهی سلبی دارد تا پیشنهاد عملی و سازنده برای راهگشایی.
در واقع دو دیدگاه اصلاح‌طلبانه ذکر شده به قاعده سنتی منطق صوری خاتمی و کروبی را در حکم نقیضین می‌داند که اجتماع و ارتفاع هر دو به یکسان محال می‌نماید و دیدگاه سوم نیز به اجتماع دو ضد قائل نیست بلکه حذف هر دو را طلب می‌کند. حال آنکه می‌توان گزینه چهارمی را هم تصور کرد که می‌کوشد، اثبات کند که کنار رفتن هر یک از این دو به نفع دیگری نه ممکن است و نه مطلوب و حضور هر دو نیز بر فقدان آن دو برتری دارد. ممکن نیست از آن جهت که حزب اعتماد ملی از پیش عزم خود را بر حضور حزبی در انتخابات و معرفی مهدی کروبی جزم کرده و با توجه شخصیت دبیرکل این حزب، کمترین احتمال کناره‌گیری وی به نفع سیدمحمد خاتمی است. در سوی مقابل هم دوگانه مشارکت و مجاهدین کمترین انعطافی نسبت به حضور کاندیدایی غیر از خاتمی و به‌ویژه کروبی از خود بروز نمی‌دهند. حزب کارگزاران سازندگی هم اگرچه گوشه چشمی به حضور خاتمی در انتخابات دارد، ولی نمی‌خواهد میان دو قطبی خاتمی- کروبی دست به انتخاب بزند اما در عین حال در تلاش برای قانع کردن کروبی برای کناره‌گیری به نفع خاتمی ناکام مانده است.
اما مطلوب نیست، از آن جهت که حضور توامان کروبی و خاتمی برخلاف اظهارنظرهای رایج با توجه به پایگاه رای این دو و ویژگی‌های شخصیتی‌شان می‌تواند گزینه مکمل اصلاح‌طلبان باشد. پایگاه آرای خاتمی از نظر فکری بیشتر طیف خاکستری جامعه و گروه‌های پیشرو را نمایندگی می‌کند که در انتخابات‌های اخیر حضور کمرنگی داشته‌اند- و از نظر اجتماعی و اقتصادی نیز طبقات متوسط شهری، جوانان، روشنفکران و البته اقلیت‌های قومی و مذهبی را دربرمی‌گیرد.
پایگاه آرای کروبی بیشتر در مناطق پیرامونی حاشیه‌نشین و عمدتا مناطق غرب و جنوب غربی کشور گسترده است. از این جهت مهدی کروبی دارای پایگاه مشترک آرا با محمود احمدی‌نژاد است و با توجه به قطعی بودن حضور احمدی‌نژاد در انتخابات می‌توان گفت که حضور کروبی چندان آسیبی به پایگاه رای خاتمی نخواهد زد و متقابلا کناره‌گیری خاتمی هم چیزی بر آرای کروبی نخواهد افزود. حسن دیگر حضور دو اصلاح‌طلب به‌ویژگی شخصیتی و شجاعت و صراحت کروبی برمی‌گردد که می‌تواند به صیانت بیشتر از آرا در انتخابات کمک کند. از طرف دیگر، حضور این دو دست‌کم در مرحله اول انتخابات از دوقطبی شدن آن و بسیج همه نیروهای اصولگرا در پشت احمدی‌نژاد جلوگیری می‌کند و در طیف اصولگرا هم شاهد تعدد نامزدها خواهیم بود. از این جهت اصلاح‌طلبان به جای آنکه نیروی خود را مصروف خنثی کردن همدیگر و دادن فضا به رقیب اصولگرا کنند، بهتر است با خودداری از تخریب چهره نامزدهای اصلاح‌طلب به حضوری قوی در انتخابات ۲۲ خرداد ۸۸ بیندیشند و با اعتماد به نفس بیشتری در این راه دشوار گام بردارند.

مهران کرمی

منبع : روزنامه کارگزاران