پدیده ای به نام دوم خرداد

●انتخابات ریاست جمهوری ۱۳۷۶ فرصت یا تهدید؟
هفتمین انتخابات ریاست جمهوری در سال ۱۳۷۶ از ابعاد گوناگونی قابل تأمل و بررسی است. آنچه در این مقطع اتفاق افتاد، كاملاً دور از انتظار و غیرقابل پیش بینی، حتی برای صاحب نظران و تحلیل گران سیاسی بود. این حادثه به دلیل شكوه و عظمتی كه در اعماق خود داشت، موجب گردید تا رهبر معظم انقلاب، نام «حماسه بزرگ» را بر آن نهد. ۱۷۳
اولین اثر این حماسه ماندگار، نمایش قدرت و برخورداری نظام جمهوری اسلامی از بالاترین پشتوانه مردمی بود. یعنی همان چیزی كه در دموكراسی غربی، مبنای سنجش مشروعیت حكومت ها قرار می گیرد. حضور حماسی مردم در انتخابات ریاست جمهوری هفتم، نظام جمهوری اسلامی را تا مدت ها در برابر تهدیدات خارجی بیمه كرد، قدرت چانه زنی را در مناسبات جهانی بالا برد و دشمن را وادار به عقب نشینی و تغییر در سیاست ها از حالت مخاصمه به مفاهمه كرد.
دوم خرداد در شرایطی ظاهر شد كه جمهوری اسلامی در روابط خارجی خود با كشورهای اروپایی با چالشی جدی مواجه بود. همانگونه كه در صفحات قبل خواندید، دولت های اروپایی به خاطر توطئه ای كه آمریكا و رژیم صهیونیستی آن را طراحی كرده بودند در اقدامی همسو و هماهنگ روابط خود با جمهوری اسلامی را به حال تعلیق درآورده و كلیه سفرای خود را از كشورمان فرا خوانده بودند.
اما موضع گیری عزتمندانه و قاطع مقام معظم رهبری و متعاقب آن نمایش قدرت ملت ایران در دوم خرداد ۱۳۷۶ ورق را به نفع ملت ایران برگرداند و دشمنان جمهوری اسلامی را به التماس وا داشت.
از این منظر، حضور حماسی مردم در دوم خرداد را باید یكی از بركات انقلاب و بازتابی از خواسته ها و آرمان های بلند امام خمینی دانست. اما در این نكته نیز نمی توان تردید داشت كه انتخابی كه در دوم خرداد شكل گرفت و به پیروزی آقای سید محمد خاتمی بر سایر رقبایش انجامید، حامل یك پیام نیز بود و آن پیام از نگاه بسیاری، رأی به لزوم پاره ای تغییرات در ساختار قدرت و مدیریت كشور، در چارچوب قانون اساسی جمهوری اسلامی و نیز رأی به ضرورت برچیده شدن بساط پاره ای از امور كه با اهداف عالی انقلاب همخوانی نداشت؛ بود.
از بعد داخلی نیز این اتفاق تاریخی، باعث كم شدن شكاف بین حاكمیت و نسلی كه بین خود و گذشته اش چندان ارتباطی نمی دید، گردید.
نگاه نواندیشانه خاتمی به دین و دین مداری و تفسیری كه او از این مقوله به نسل رو در روی خود عرضه كرد، به همراه پاره ای از جذابیت های فردی و شخصیتی اش توانست این خیل عظیم و گسترده كه البته بخشی از آنها دارای مطالبات خاصی نیز بودند، را با خود همراه سازد.
با این همه، آقای خاتمی به تعبیر رهبر معظم انقلاب اسلامی، حضرت آیه الله خامنه ای «از فرزندان انقلاب و از كارگزاران طولانی دوران انقلاب و از خاندان پیغمبر و از ملبسین به كسوت روحانی بود كه در راه دانش های دینی سال های متمادی زحمت كشیده بود»۱۷۴ از این رو رأی به خاتمی نه رأی به تغییر نظام، بلكه رأی به تغییر پاره ای از امور در چار چوب قانون اساسی و قوانین نظام بود. هر چند رسانه های بیگانه و برخی از جریان های داخلی تا سال ها پس از این واقعه كوشیدند تا تفسیری انحرافی ازاین حماسه بزرگ را به دنیا القاء كنند. ۱۷۵ از این منظر نیز دوم خرداد، فرصت بسیار ارزشمندی را برای تقریب نسل سوم و چهارم انقلاب به حاكمیت و پر كردن گسست بین آنها فراهم كرد و با آزاد كردن این پتانسیل انبوه و متراكم، هر چند با دشواری و افت و خیزهای فراوان، امّا نشاط و تداوم حیات را برای انقلاب اسلامی پدید آورد.
ویژگی های انتخابات ریاست جمهوری هفتم (۱۳۷۶)
.۱ حضور حداكثری
در دنیای امروز یكی از مهم ترین شاخص های مردم سالاری و دمكراتیك بودن یك حكومت، میزان حضور مشاركت مردم در عرصه های سیاسی و تصمیم سازی ها ست. یعنی هر اندازه كه حضور مردم در پای صندوق های رأی بویژه گزینش های ملی، برجسته تر و پررنگ تر باشد، معنایش این است كه این نظام از حمایت و پشتوانه مردمی بالاتری برخوردار است و اگر این حضور كم رنگ و بی رونق باشد، فهم دنیا از این اتفاق، چیزی جز تزلزل پایه های مشروعیت آن حكومت نیست.
با این حال میانگین مشاركت واجدین شرایط در نظام های مردم سالار در دنیا بسیارپایین است. در حالی كه در كشور ما در تاریخ انتخابات های گذشته، متوسط حضور مردم از مرز ۶۶/۵۰ (در سال ۱۳۷۲، ششمین دوره ریاست جمهوری) فروتر نرفته است.
در سال ۱۳۷۶ میزان مشاركت مردم در انتخابات ریاست جمهوری، با رشد چشمگیری به بالاترین حد خود در طول تاریخ انقلاب رسید. در این دوره از انتخابات از مجموع ۴۸۷/۴۶/۳۶ نفر واجد حق رأی، حدود ۷۴۵/۱۴۵/۲۹ نفر شركت كردند كه این تعداد ۹۲/۷۹ درصد را تشكیل می دهد. البته این رقم در دوره بعدی ریاست جمهوری آقای خاتمی، حدود ۱۳ درصد كاهش داشته است.
به بیانی روشن تر، در هشتمین دوره انتخابات ریاست جمهوری كه در هیجدهم خرداد ۱۳۸۰ برگزار شد، در حالی كه شش میلیون نفر به تعداد واجدین شرایط نسبت به دوره قبل افزوده شده بودند، تنها ۷۷/۶۶ درصد در انتخابات شركت كردند. یعنی از مجموع ۲۳۰/۱۷۰/۴۲ نفر واجدین حق رأی ۸۱۹/۱۵۵/۲۸ نفر در پای صندوق های رأی حاضر شدند و به نامزد مورد نظر خود رأی دادند.
به هر روی، ملت فهیم ایران در سال ۱۳۷۶ با حضور حداكثری خود، برگ زرّین دیگری را به صفحات افتخارآمیز تاریخ انقلاب اسلامی افزود و مایه اقتدار و بالندگی این نظام مقدس و الهی شد.
.۲ رأی بالا به رییس جمهور منتخب
دومین ویژگی انتخابات ریاست جمهوری سال ۱۳۷۶ رأی اعتماد بالا به رییس جمهور منتخب بود كه از این نظر نیز این انتخابات حائز اهمیت بسیار است. هر چند نمی توان از این اتفاق به عنوان یك ویژگی منحصر به فرد یاد كرد، اما اختصاص بیست میلیون رأی (دو سوم آراء) به یك رییس جمهور در مقابل سایر رقبا، پشتوانه بسیار خوبی برای اجرای مقتدرانه برنامه های او در داخل و ظهور قدرتمندانه اش در عرصه سیاست خارجی است.
نفی انحصار بدین لحاظ صورت گرفت كه در سومین دوره انتخابات ریاست جمهوری كه به پیروزی حضرت آیه الله خامنه ای انجامید، درصد آراء مختص به ایشان نسبت به درصد كل مشاركت ۹۵ درصد بوده است. یعنی معظم له از مجموع آرأ مأخوذه كه بالغ بر ۷۱۷/۸۴۷/۱۶ نفر بوده است /۰۰۰/۰۰۰/۱۶ رأی را به خود اختصاص داده بود و درصد آراء اختصاص یافته به ایشان در دور بعدی ۸۵ درصد بوده است. به بیان دیگر از مجموع ۵۸۷/۲۳۸/۱۴ آرأ /۰۰۰/۲۰۰/۱۲ برگ رأی به ایشان اختصاص یافته بود.
در حالی كه درصد آرای آقای سید محمد خاتمی در چهار سال اول ریاست جمهوری ایشان ۷۷ درصد از كل آرأ و در دور دوم ریاست جمهوری ۶۹ درصد از كل آرأ مأخوذه به شمار می رود. اما یك ویژگی منحصر به فرد در چهار سال دوم ریاست جمهوری آقای خاتمی اتفاق افتاد كه این امر در هیچ دوره ای سابقه نداشت و آن كاهش درصد مشاركت و افزایش درصد آرای ایشان بوده است. به بیان آمار، از مجموع ۸۱۹/۱۵۵/۲۸ برگ رأی كه به صندوق ریخته شد /۰۰۰/۶۰۰/۲۱ رأی به ایشان اختصاص یافت.
بنابراین از دیگر مشخصه های انتخابات خرداد ۱۳۷۶ درصد بالای اعتماد عمومی به شخص آقای سید محمد خاتمی و در چهار سال دوم، افزایش محبوبیت ایشان، به رغم كاهش ۱۲ درصدی مشاركت عمومی بوده است.

.۱۷۳ مقام معظم رهبری درباره تأثیر این رویداد تاریخی بر تحولات سیاسی - امنیتی می فرماید:
«دو سال قبل از این در دوم خرداد و در انتخابات ریاست جمهوری، ملت ایران حماسه بزرگی درست كردند، سی میلیون نفر پای صندوق ها آمدند تا قبل از اینكه روز انتخابات بشود رادیوهای بیگانه هر چه توانستند علیه این انتخابات حرف زدند؛ مرتب گفتند چنین خواهد شد مرتب گفتند چنان خواهد شد. برای آنكه مردم را دلسرد كنند؛ هدفشان این بود. اگر شما به مجموعه ها و بولتن هایی كه اخبار رادیوهای بیگانه را در آن سه - چهار ماه منتهی به انتخابات دوم خرداد پخش می كردند نگاه كنید خیلی از حقایق روشن خواهد شد.
طوری حرف می زدند كه مردم را دلسرد كنند تا پای صندوق های رأی نیایند، اما مردم به حرف دلسوزان خودشان گوش كردند و به وسط میدان آمدند و با سی میلیون رأی در انتخابات شركت كردند. واقعاً حركت خیلی عظیمی بود و موفقیت بزرگی برای ملت ایران و برای نظام جمهوری اسلامی شد. » (مقام معظم رهبری، ۲۶ آذر ۱۳۷۸).
.۱۷۴ مقام معظم رهبری، ۱ فروردین ۱۳۷۷ در پیام نوروزی به ملت شریف ایران.
.۱۷۵ مقام معظم رهبری در یكی از سخنان خود با اشاره به این شگرد تبلیغاتی دشمن، می فرماید:
«به مجرد اینكه این انتخابات تمام شد و معلوم گردید كه جمعیت زیادی آمده اند و رئیس جمهوری منتخب مشخص شد، رادیوهای بیگانه طوری لحن هایشان را برگرداندند كه انگاری دوم خرداد را آن ها به راه انداخته اند؛ انگاری كه دوم خرداد مال آن ها است. تا حالا هنوز رها نكرده اند، تا الان كه تقریباً دو سال و نیم می گذرد، همچنان همان طور دارند حركت می كنند! تبلیغات كردند و راجع به رئیس جمهوری محترممان حرف زدند و مطالبی گفتند. من این خاطره را می خواهم عرض بكنم. در همان روزهای اول، دوم بعد از انتخابات بود كه جناب آقای خاتمی - رئیس جمهور عزیزمان - از من وقت ملاقات خواستند و آمدند با من ملاقات كردند. به ایشان گفتم كه من نمی دانم شما در این چند روز كه گرفتار مسایل انتخابات بوده اید فرصت كرده اید كه این رادیوها را گوش كنید یا نه؛ اما من گوش كرده ام. این رادیوها دارند این طور وانمود می كنند كه حركت دوم خرداد، حركتی بر ضد انقلاب، بر ضد امام، بر ضد اسلام بود! روش های تبلیغات است؛ دارند اینطور حركت می كنند. من مایلم شما در همین اولین صحبتی كه خواهید كرد، تو دهن این ها بزنید و نشان بدهید كه نه، قضیه این طور نیست. راه، راه امام است؛ راه، راه انقلاب است. بعد از سه چهار روز ایشان یك مصاحبه مطبوعاتی داشتند. بعد كه ایشان با من مجدداً ملاقات كردند، گفتند كه من در حال آن مصاحبه مطبوعاتی چیزهایی در ذهنم آماده كرده بودم كه بگویم؛ اما همه اش از یادم رفت؛ تنها چیزی كه به یادم بود همان حرف های شما بود كه گفتید تو دهن این ها بزنید. ایشان در آن مصاحبه تو دهن آن ها زد. تا امروز هم بحمدالله رئیس جمهور، رئیس مجلس، رئیس قوه قضائیه، مسئولان كشور، موضع انقلاب را، موضع امام را، موضع اسلام را، پایبندی به ارزش های اسلامی را هر روز تكرار می كنند؛ این مایه افتخار است. » (رهبر معظم انقلاب، ۲۶ آذر ۱۳۷۸).

منبع : روزنامه کیهان