از کوه خواشان تا معبد شائولین

تاریخچة ورزش های رزمی هم که غالبا در کشور چین پایه گذاری و به سراسر دنیا صادر شده اند، پر است از افسانه های باورنکردنی و روایت هایی از قهرمانان اسطوره ای. البته فلسفة خاص هر سبک و بخش متافیزیکی ماجرا حالا دیگر کم شده و در حد جزوه هایی کوچک و به عنوان شناسنامة ورزش های رزمی، تحلیل رفته است. در مقابل، بخش فیزیکی ماجرا برجسته تر شده و تمام آن چیزی است که ورزشکاران به آن می پردازند و از آن بهره می برند.
البته هنوز هم نشانه هایی از ابعاد فلسفی و فرافیزیکی در هنرهای رزمی دیده می شود که آن هم بیشتر در شعارهای استادها و آگهی های تبلیغاتی برای جذب مشتریان باشگاه است تا در آموزش ها و تمرینات جوانان.
● نین جون های وطنی
نینجوتسو شاخه ای از ورزش های چینی است که خیلی از مردم دنیا اسم آن را شنیده اند و ظاهر جذاب ورزشکاران این سبک را دیده اند، اما کمتر کسی از کار نینجاها سر در آورده است.
بله، نینجاها (یا همان نین جون های برره ای خودمان!) را می گوییم. ورزشکاران این سبک برای رسیدن به مقام یک نینجای واقعی باید از خوان های زیادی بگذرند و آموزش های بسیاری ببینند. شاید باورتان نشود، ولی آموزش های نینجاها (که می گویند ته ندارد) شخص را تا جایی پیش می برد که او را به یک کماندوی همه فن حریف بدل می کند. چیزهایی مثل حرکت بی صدا، ساخت وسایل رزمی، مجموعه ای کامل از فنون رزمی با دست خالی یا با سلاح های گرم و سرد، ساخت زهر یا داروهای گیاهی، آشنایی با علم شیمی (مثلا برای ساخت نارنجک های خاص نینجاها)، پرتاب تیغ با دهان (با آن لوله هایی که از تویش تیغ های زهرآلود فوت می کنند) و حتی باز کردن انواع قفل! از جمله ادعاهای اساتید این سبک، آن است که می گویند ورزشکاری که بتواند مراحل آموزش را به خوبی طی کند، به جایی خواهد رسید که هنر نامرئی شدن یا فن پرواز در آسمان را هم یاد خواهد گرفت. درست مثل قهرمانان فیلم های ژانگ یی مو که موقع جنگ و جدال، توی آسمان قدم می زنند. اگر از اساتید این سبک سؤال کنید که آدم چطور می تواند در آسمان پرواز کند، جواب سرراستی نمی گیرید. شاید دلیلش این باشد که نینجوتسو همان طور که در طراحی لباسش می بینیم، بر این فلسفه بنا شده: ببین، ولی دیده نشو.
نکتة فلسفی دیگرشان هم این است: نینجا، شمشیری است در میان خیزران. چیزی شبیه قدرت پنهان است که کارخانة اُپل در تبلیغ اپل کورسا هم مدام روی آن تأکید می کرد!
● پرواز در مه
از خواشان برایتان نوشتیم. این اسم شما را یاد چه چیزی می اندازد؟ بله، به خاطر این حافظة قوی، به شما تبریک می گوییم.
خواشان واژه ای بود که در سریال تلویزیونی افسانة شجاعان شنیده اید. این سریال را جین یونگ یکی از هنرمندان تایوانی نوشته و کارگردانی کرده. یونگ قبل از آن هم رمانی به نام شمشیر خواشان نوشته بود که داستان آن دربارة برگزاری مسابقه و دعوت از همة رزمی کارهای کوه ها و معابد مختلف برای یک مبارزة بزرگ بود. این رمان پس از صدها سال برای اولین بار، نام کوه خواشان و سبک کونگ فوی خاص معابد آن را مطرح کرد. این طوری، همه با سنت ها و اعتقادات و همین طور معابد و مدارس ورزش های رزمی خواشان آشنا شدند. کوه خواشان در استان سن شی در غرب چین واقع شده و با حدود ۲۲۰۰ متر ارتفاع، به خاطر صعب العبور بودن و پرتگاه های خطرناک اش شهرت خوفناکی به هم زده است. البته یک راه به نام دو هزار پله هم دارد که ۳۰۰ سال پیش، توسط راهبان خواشان درست شده و حدود دو هزار پله سنگی دارد.
کوه خواشان، پنج قله دارد که مجموع آن ها را به پنجة دست انسان تشبیه می کنند. قلة غربی آن، پرتگاه وحشتناکی دارد که مشرف به جنگل های پایین کوه است. در بیشتر ایام سال، این قله در مه شدیدی پنهان شده. قلة غربی، یکی از محل های مهم عبادتی راهبان است. اما دلیل بزرگ تری برای خاص بودن و اهمیت آن ذکر می شود. از صدها سال پیش، شایع بوده افرادی که آرزوهای محال و دست نیافتنی داشته اند، در یک روز مه آلود، خودشان را از بالای پرتگاه به پایین رها می کردند. جالب این که با گذشت صدها سال، هنوز هم این اعتقاد به قوت خود باقی است. جالب تر هم این که می گویند دیگر هرگز پیکر یا نشانه ای از این افراد پیدا نمی شود...
● حداقل نیرو، حداکثر تخریب
برخلاف خواشان که یک معبد تائویی است و اهالی اطراف این کوه، تا به حال، چشمشان به کمتر خارجی ای افتاده، معابد شائولین یا تیان لون شان در تصرف بودایی هاست و کاملا از نظر مذهبی و سبک رزمی، با گروه اول متفاوت اند.
دربارة ووشوی شائولین، ابهام های کمتری وجود دارد. چون علاوه بر هنرجوهای بسیاری که در دو معبد بودایی به آموختن هنرهای رزمی می پردازند، تحقیق های بسیاری دربارة این سبک صورت گرفته. حتی فیلم های تایوانی و هالیوودی متعددی هم در این مورد ساخته شده است. اما خواشانی ها به خاطر سنت گرایی شدید و تعصب شان، دوست ندارند هنرشان را به افراد غیر راهب آموزش بدهند. همین شده که این روزها این کونگ فوی اصیل و نادر، در خطر انقراض و فراموشی قرار دارد. شعار خواشانی ها این است: با حداقل نیرو، حداکثر تخریب . آموزش های این سبک درون گرا هم علومی مثل چهره شناسی، روان شناسی، پیشگویی از طریق نجوم و... را شامل می شود.
حتما دو ریالی تان افتاده است که از این سبک در ایران خبری نیست و باید به همین اسپرت کیک بوکسینگ وهاپ کیدو وغیره اکتفا کنید!
یک نینجای واقعی باید از خوان های زیادی بگذرد. ساخت زهر، آشنایی با شیمی، پرتاب تیغ با دهان و حتی باز کردن قفل!
● از بروس لی تا جکی چان
کونگ فوی چینی، یکی از چیزهایی است که غربی ها با کنکاش در آن، سعی کرده اند ابهام های خود دربارة تمدن شرق را رفع و رجوع کنند. اما واقعیت، این است که نه تنها این اتفاق نیفتاده، بلکه ابهام های تازه ای را هم برای خودشان و تمام دنیا به وجود آورده اند!
سریال های تلویزیونی کونگ فو با هنرنمایی دیوید کارادین یا اولین نمایش تحسین برانگیز ورزش های رزمی در فیلم ژاپنی The Water Margin و... همه در این جهت ساخته و پخش شدند. بعد از آن هم با اسطوره ای به نام بروس لی محبوب، به سرعت، پردة سینماهای جهان به تسخیر فیلم های رزمی درآمدند.
غربی ها می دانستند پشت این نمایش خیره کننده، فلسفه ای پیچیده پنهان است و چیز به درد بخوری در آن نهفته که آن ها نمی دانند چیست. این را اضافه کنید به مرگ مرموز بروس لی و بعدتر هم پسرش براندون لی که فقط یک مشت علامت سؤال در ذهن همه و ژانری تازه و پرطرفدار در سینمای جهان به جا گذاشت. این ژانر، این روزها پرچمدار کهنه کاری چون جکی چان هنگ کنگی را در رأس هنرپیشگان خود می بیند: سینمای رزمی...
● من مارم و تو میمون!
تا صحبت سینماست، بپرسیم آن فیلم جکی چان که اسمش میمون مست بود را دیده اید؟
این اسم در حقیقت از یک سبک کونگ فوی چینی گرفته شده است. قضیه اش هم این است: همان طور که هر سال چینی، نام حیوانی را بر خود دارد، مردم منطقة جنوب شرق آسیا هم اعتقاد دارند متولدین هر سال، خصوصیت های حیوان صاحب سال را در خود دارند. مثلا یک متولد سال موش، مثل این موجود سمج، مشکلات را می جود و از سر راه برمی دارد.
کونگ فو هم بر همین منوال، صاحب سبک های مختلفی است که به نام همین ۱۲ حیوان خوانده می شوند. جالب ترین سبک هم سبک میمون است که سریع، غیرمنتظره، سرگرم کننده و چابک است و در عین حال، هنر رزمی مؤثر و پرقدرتی هم هست. میمون مست، میمون گم شده و... هم انواع شاخه های این سبک هستند.
از دیگر سبک های قابل توجه، سبک ملخ است. آن هم از آن ملخ ها که اول کارتون هاچ زنبور عسل با آن دست های خفنش به سمت هاچ حمله می کرد. صاحب این سبک در به دام انداختن برق آسای حریف، استاد است. در گذشته های دور، رزمی کاران حتی شاخ حیوانات را می کندند و به خود می بستند. آن ها اعتقاد داشتند با این کار، قدرت حیوان را به خودشان منتقل می کنند.
● فلسفه بی فلسفه
هر کس استاد خویش است و از خود می گذرد تا به یک پیروزی مطمئن و درست برسد. این جملة حکیمانه، از گفته های موریهه اوشیبا مؤسس سبک آی کیدو است.
سبک و عادت قدیمی حکیمان چینی، این بوده که بینش های فلسفی یا فنون مکتب خود را در قالب یک فرمول کوتاه یا یک شعر (هایکو) می ریختند. موریهه اوشیبا هم دربارة دانش خود و سبکی که مؤسس آن بوده، حرف می زند. از گذشته های دور در چین، فلسفه و شعر، شعر و شمشیر و فلسفه با هم چنان درآمیخته اند که دیگر نمی شود زیاد بین این سه عنصر، خط کشی و مرزبندی کرد.
اکثر عقاید سبک های رزمی، برگرفته از کنفسیوس یا بودا و بر پایة ذن و دیگر تعالیم معبد بوده است. آن چه ماندگار شده، به صورت شعر، فرمول های شفاهی، وصیت، و ترانه هایی است که گاهی استاد در حین آموزش هنرجوها برایشان نقل کرده است.
اما همان طور که پیشتر هم نوشتیم، این روزها بیشتر، فنون فیزیکی و حرکات رزمی، مورد توجه قرار می گیرند و فلسفه و شعر به فراموشی سپرده شده یا در حد همان کاتالوگ های معرفی سبک، آب رفته است! حالا هواداران افراطی، چشم بسته، قصة استاد هونان را می پذیرند؛ همان قصه ای که می گوید وقتی هونان را به معبد شائولین راه ندادند، او برای کم کردن روی اساتید معبد به غاری رفت و ۹ سال مقابل دیوار نشست و به مراقبه پرداخت. البته تا این جای کار، مشکلی وجود ندارد. اما عده ای قصه در آورده اند که هونان برای جلوگیری از به خواب رفتن، پلک چشم هایش را برید! یا از آن بدتر، این که: هونان آن قدر به کوه نگاه کرد تا کوه سوراخ شد!
حقیقت، این است که بالاخره هونان توسط معبد شائولین پذیرفته شد و بعد از مدتی، اولین کاهن بزرگ چان شد. از این اتفاق، به عنوان آغاز هنر باستانی کونگ فو یاد می کنند.
حالا فکر کنید اگر این استاد هونان، جدا آن قدر کله پوک بود که پلک چشم هایش را ببرد یا می توانست با چشم هایش کوه را سوراخ کند، آیا هیچ وقت برای بنیانگذاری هنرهای رزمی، وقت می گذاشت؟

صادق رحیم
http://allsport.blogfa.com