بر چسب چیست؟

امروزه در دنیای بسته‌بندی زندگی می‌كنیم. زندگی ما پیش از آنچه فكر می‌كنیم، عملاً به جعبه‌ها، شیشه‌ها و پوشش‌های مختلف وابسته است. تمام اشیا و وسایل اطراف ما، به نوعی با بسته محصور شده‌اند. خودرو زیر پوشش خود، مواد غذایی مصرفی در قوطی، پاكت و شیشه یا جعبه و تمام وسایلی كه هر روز مورد استفاده ما قرار می‌گیرند از صابونی كه برای شست‌وشوی دست و صورت مورد استفاده قرارمی‌گیرد تا خمیر دندان، پوشاك، همه و همه را به صورت بسته‌بندی شده می‌بینیم، لمس می‌كنیم، حمل می‌كنیم و مصرف می‌كنیم.
در نگاهی وسیع‌تر، بسته‌بندی جزیی از زندگی، كار و خانه ما شده است كه خود را به‌طور آشكار در خانه، خیابان و اداره نشان می‌دهد.
منظور از بسته، فقط پوشش جعبه‌ای نیست بلكه هر چیزی است كه كالا در آن قرار می‌گیرد. به بیانی دیگر، بسته، شكل ظاهری كالاست.
تحول در بسته‌بندی به جایی رسیده است كه اگر بسته‏ای تا قبل از این فقط به عنوان حافظ و نگهدارنده جنس و كالا و همچنین به منظور تسریع و تسهیل در انبارش كالا جای خود را باز كرده بود، امروزه جلب كننده نظرهاست و باعث شده گروهی از تولید كنندگان كالای خود را در پوشش و یا ظرفی عرضه كنند كه مصرف كننده بعد از مصرف كالا، بتواند از آن در مواردی دیگر استفاده كند. اصطلاحاً به این نوع بسته‌بندی‌ها «بسته‌بندی با ارزش اضافه» گفته می‌شود. برای جلب توجه جوانان نیز بسته‌هایی طراحی می‌شوند كه مناسب با روحیات آنها بوده و توجه آنها را جلب كند.
دسته‌ای دیگر از كالاها، در بسته‌بندی زیبا فقط به عنوان هدیه آماده می‌شوند و به این ترتیب، خریدار بدون زحمت اضافی، بسته‌بندی هدیه‌ای را خریداری كرده و آن را به شخص مورد نظر می‌دهد. همچنین، بسته‌های ابتكاری وجود دارد كه براحتی باز و بسته شده و یا در قفسه یخچال و طاقچه جای می‌گیرند. استفاده از این نوع بسته‌ها صرفاً به دلیل زیبایی آنهاست.
● عملكرد بسته‌بندی
بسته و یا پوشش به‌طور كلی باید دارای عملكرد و وظایف زیر باشد. البته امروزه علاوه‌بر امور كلی زیر، بسیاری انتظارات دیگر هم از یك بسته‌بندی خوب وجود دارد. این وظایف را به‌طور كلی می‌توان در ۴ مورد زیر خلاصه كرد:
۱) عملكرد تكنیكی و حفاظتی
بسته باید از كالا نگهداری كرده و آن را از ضایعات احتمالی حفظ كند. از فساد كالاهای فسادپذیر جلوگیری و در مورد كالاهای خاصی در مقابل سرما، گرما، ضربه و... محافظت كند.
۲) عملكرد اقتصادی
این مورد، بیشتر از لحاظ گرفتن جای كم، ترتیب، نظم، انبار كردن كالا و سهولت حمل و نقل، مورد توجه قرار می‌گیرد. هر چند كه عملكرد حفاظتی خود در صرفه‌جویی اقتصادی هزینه‌ها نقش بسزایی دارد .
۳) عملكرد تبلیغاتی
در این نوع بسته‌بندی، بسته باید دارای نام تجاری و علامت تجاری مختص به خود (آرم لوگو تایپ یا آرم نوشتاری) و جملات و شعارهای تبلیغاتی باشد كه كالا را معرفی می‌كنند. همچنین، عكس‌ها و طراحی زیبا، انتخاب رنگ بجا و فرم مناسب بسته را از میان دیگر بسته‌ها متمایز می‌گرداند و آن را دارای شخصیت مخصوص بخود می‌كند.
در این زمینه، هر چه انتخاب رنگ مناسب‌تر، فرم بسته عقلانی‌تر، آرم قابل دیدتر و نام زیباتر و خواناتر باشد، جذابیت بیشتری برای مصرف كننده ایجاد می‌شود.
۴) عملكرد اطلاع‌رسانی
اطلاعات لازم و دستورالعمل طریقه مصرف محصول (در صورتی كه آگاهی از دستورات لازم باشد) باید روی بسته درج شود. در صورتی كه جنس جدید باشد و شرایط به‌كارگیری و یا نحوه كاركرد و استفاده از آن با اجناس مشابه متفاوت باشد، بسته باید مصرف‌كننده را با این امور آشنا كند.
● ویژگی‌های بسته خوب
بسته، همیشه وسیله ارتباط بین ذهن خریدار و فروشنده است. مصرف‌كننده وقتی به یك جنس فكر می‌كند، اولین چیزی كه در ذهن وی تداعی می‌شود، بسته‌بندی آن است زیرا فرم‌ها و رنگ‌ها راحت‌تر از اسامی به ذهن رسوخ می‌كنند و در حافظه باقی می‌مانند.
در هر حال بسته‌بندی خوب دارای ویژگی‌های ذیل است:
۱) نوشته‌ها، عبارات و شعار آن، منطبق با واقعیت و به دور از انحراف و افراط باشد.
۲) تناسب بین بسته و محصول وجود داشته باشد. در غیر این صورت، احتمال تردید و دلزدگی در مصرف را به دنبال خواهد داشت.
۳) طراحی بسته باید به‌گونه‌ای باشد كه بتواند خریدار را به شكل و ظاهر خود وفادار نگه دارد.
۴) در هر بسته‌بندی، جنبه بهداشتی محصول باید در نظر گرفته شود. عكس‌ها، تصاویر و رنگ‌هایی باید انتخاب و ارائه شود كه با دیدن آن، میل به خرید و مصرف در مخاطب و بیننده ایجاد شود.
۵) بسته باید به‌گونه‌ای باشد كه بتواند هزینه‌های بسته‌بندی را تأمین و جبران كند.
۶) از آنجا كه بسته، وسیله ارتباط ذهن خریدار و فروشنده است، این ارتباط هنگامی پا برجا و ماندگار خواهد بود كه تمام عناصر دیداری براستی، درستی و زیبایی به كار رفته باشد.
۷) كالا باید با سهولت و بدون ضایعات و نقض از داخل بسته خارج شود و علاوه‌بر آن، خریدار باید از داشتن آن در زندگی خود احساس لذت كند. همچنین بسته باید باعث خوشایندی محیط اطراف شود.
۸) تهیه و اجرای بسته‌بندی باید مقرون بصرفه باشد و از دور ریختگی مواد بسته‌بندی چون فلز، پلاستیك، كارتن و یا كاغذ پیشگیری كند.
۹) چشمگیر باشد.
۱۰) بسته در عین زیبایی باید نمایانگر و ارائه‌دهنده محتوای خود باشد.
۱۱) مواد اولیه هر بسته، باید به‌گونه‌ای باشد كه اولاً بتواند حافظ خوبی برای محتوای خود باشد و بر اثر حمل و نقل، نگهداری و یا دستكاری، بسادگی پاره نشود. ثانیاً، نوع مواد با توجه به وضع و تركیب محتوا تهیه شده باشد. ثالثاً، شرایط محیطی نظیر: رطوبت یا خشكی هوا و سرما و گرما به محتوای آن آسیبی نرساند.
۱۲) یكی از ویژگی‌های بسته خوب، باز و بسته شدن آسان و نیز امكان استفاده از آن در نوبت‌های بعدی است.
۱۳) از خصوصیات دیگر یك بسته خوب ایجازگویی و پرهیز از طرح‌ها و فرم‌ها و نقوش شلوغ و خسته‌كننده است.
▪ اصولی كه باید در بسته‌بندی رعایت شوند:
اصول كلی و اساسی و لازم را كه باید در بسته‌بندی كالاها به‌طور عمومی و كلی رعایت نمود می‏توان در فهرست زیر خلاصه كرد:
۱) جلب توجه
۲) معرفی كالا
۳) نظافت
۴) ایجاد اعتماد
۵) با ارزش باشد
۶) سهولت برداشتن
۷) سهولت حمل
۸) سهولت گشودن
۹) سهولت نگهداری
۱۰) بهداشت
۱۱) حفاظت
۱۲) انبارداری
۱۳) دستورالعمل‌ها
۱۴) رنگ و طرح
۱۵) تبلیغات
● طراحی و عوامل مؤثر در بسته‌بندی
طراحی، نقش بسیار مؤثری در تمامی تقاضاها و نیازهای مورد درخواست در بسته‌بندی دارد. طراحی، علاوه‌بر افزایش فروش، زمینه‌ساز سلامت كالا و بالا رفتن قابلیت‌های مورد نیاز است، لذا همواره براساس خصوصیات، ویژگی‌های كالا و سایر عوامل انجام می‌پذیرد. این ویژگی‌ها و عوامل، ممكن است بسیار ابتدایی و ساده و یا بسیار پیچیده و با استفاده از تمامی امكانات صورت گیرد. به‌طور كلی، نكات مهمی كه در طراحی باید به آنها توجه كرد. عبارتند از:
۱) در نظر گرفتن نوع و خصوصیات محصولات، شامل: ابعاد، آحاد، وزن، شكل و...
۲) روش ساخت، مانند: محل‌های اتصال و مواد مصرفی در اتصال‌ها، شیوه صحیح اتصال‌ها و...
۳) مواد اولیه مورد استفاده، با توجه به كیفیت، نوع، ضخامت، محل به كاربری آنها، ضد آب بودن و...
۴) دوام و طول مدت نگهداری، بویژه در بسته‌های مواد غذایی، مهمات و صنایع نظامی
۵) نوع و نحوه چیدمان (چیدمان با ارتفاع زیاد بسته‌های محكم‌تری را طلب می‌كند)
۶) در نظر گرفتن محل تهویه، یا سیستم عایق‌بندی مناسب
۷) تطبیق خصوصیات و طرح بسته با استاندارد حمل و نقلی
۸) محل درها و نحوه باز شدن آنها، زیرسازی و استحكام كف با توجه به توزیع بار در كف آنها، ضربه‌گیرها و غیره
۹) زمان لازم برای بسته‌بندی و یا مونتاژ بسته
۱۰) رعایت اصول فنی، قرنطینه، استاندارد و سایر مقررات و قوانین داخل و خارج از كشور، به منظور مصرف داخلی یا صادرات
۱۱) استفاده مجدد از بسته یا یك بار مصرف بودن آن
۱۲) در نظر گرفتن قوانین محیط زیست از نظر آلاینده‌هایی نظیر چسب‌های مصرفی، مواد حفاظتی مصرفی برای چوب و غیره
۱۳) سهولت و دسترسی برای استفاده از محصول، ضمن حفاظت از دستبرد و تقلب
۱۴) زیبایی، تبلیغات و ظاهر آراسته برای جلب نظر مشتری
۱۵) استحكام كافی در برابر عوامل مختلف فیزیكی، شیمیایی و بویژه مكانیكی
۱۶) مواد استفاده، اعم از تكمیلی و پوشش‌دهنده، برای بسته‌های تحت شرایط حاد
۱۷) حفظ كیفیت و ارزش محصول یا در نظر گرفتن سازش مواد اولیه و مصرفی با محصول
۱۸) تقسیم‌بندی درون بسته برای محصولات چندتكه یا بسته‌بندی گروهی
۱۹) طراحی به‌گونه‌ای كه حتی‌الامكان كم حجم و قابل جمع شدن باشد
۲۰) عوامل محیطی و بیولوژیكی مؤثر بر بسته‌ها، با توجه به محل استفاده، مواد اولیه، راه حمل و نقل و غیره
۲۱) در نظر گرفتن نوع بسته‌بندی از نظر اولیه، ثانویه و تكمیلی
۲۲) در نظر گرفتن محل اتیكت و چاپ بر روی بسته‌ها و انتقال اطلاعات مناسب در مورد باز كردن در، نحوه استفاده و...
۲۳) رعایت بهداشت در مورد بسته‌های مواد غذایی، نظیر عدم استفاده از چوب‌های آفت زده و غیره
۲۴) اقتصادی بودن طراحی با توجه به امكانات، نظیر: چوب جنگلی، ماشین‌آلات و...
۲۵) عوامل متفرقه و محدودیت‌ها با توجه به زمان و مكان
● روش‌های بسته‌بندی كالا برای حمل و نقل
پس از تولید، انجام آزمایش‌های لازم و كسب رضایت كامل از محصول تولید شده، كالای تولیدی باید برای عرضه به بازار، از محل تولید خارج می‌شود. برای این منظور باید ظرفی مناسب كالا پیدا كرد. بنابراین، طرح، شكل و كیفیت ظرف باید با توجه به عوامل زیر طراحی شود:
۱) مناسب برای بارگیری، حمل و نقل، تخلیه و انبارش
۲) در صورت نیاز، طرح آن مقبول مصرف‌كننده كالا باشد
۳) ساخت آن از نظر اقتصادی با كمترین هزینه میسر شود
ضمناً، در طراحی نحوه بسته‌بندی، داشتن اطلاعات زیر ضرورت دارد:
۱) وزن، اندازه و شكل هندسی كالا
۲) مشخص كردن مركز ثقل كالا
۳) میزان ضربه‌پذیری كالا
۴) حداقل و حداكثر دما و رطوبتی كه كالا می‌تواند در برابر آنها مقاومت كرده و تغییر ماهیت ندهد.
۵) مقاومت كالا در برابر عوامل فیزیكی و مواد شیمیایی
۶) نوع وسیله حمل و نقل و طریقه حمل
۷) چگونگی و مدت انبارش كالا
۸) زمان آغاز و اتمام تولید كالا● مروری بر سیستم‌های شناسایی خودكار (Al/DC)
روند روزافزون مبادلات كالا در جوامع امروزی، لزوم سرعت بخشیدن به امور مربوط به تجارت را بیش از پیش آشكار ساخته است. برای ادامه و گسترش این روند، استفاده از سیستم‌های شناسایی خودكار، نه تنها لازم بلكه ضروری است. وجود مشخصات كامل محصول تولیدی بر روی بسته و استفاده از نمادهایی كه تجهیزات الكترونیكی و كامپیوتری بدون دخالت نیروی انسانی بتوانند این مشخصات را شناسایی و ثبت كنند، تأمین‌كننده این نیاز بوده است. از آنجا كه در اكثر موارد، مشخصات مورد نظر در مراحل تولید معین شده و امكان چاپ آن به صورت كلیشه قبل از تولید، بر روی لفاف محصول وجود ندارد، لذا دستگاه‌های چاپگر برچسب۱ برای چاپ مشخصات، در ایستگاه بسته‌بندی مورد استفاده قرار می‌گیرند.
یكی از نمادهایی كه روی برچسب مشخصه یك كالا مورد استفاده قرار می‌گیرد، كد نوع یا هویت كالاست. نظر به اینكه هر واحد تولیدی، از سیستم كدبندی تعریف شده برای مؤسسه خود استفاده می‌كند و عدم استفاده از این كد برای محصولات تولیدی كارخانه‌های دیگر، بدون نظارت مرجعی بین‌المللی نمی‌تواند كنترل شود، به منظور جلوگیری از امكان وجود كدهای یكسان بر روی محصولات متفاوت كه عملاً كارایی كد را برای توزیع كنندگان و مصرف‌كنندگان كالا از بین خواهد برد، موسسه بین‌المللی EAN در ۱۹۷۷ با همیاری ۱۲ كشور اروپایی به عنوان مؤسسه‌ای غیرانتفاعی تحت قوانین كشور بلژیك در بروكسل، اعلام موجودیت كرد. ابعاد واقعی EAN با گسترش عضویت مراكز شماره‌گذاری در خارج از اروپا و ادغام آن در ۱۹۸۱ با سیستم UPC كه به عنوان استاندارد كدگذاری كالاهای صنعتی در ۱۹۷۳ در امریكا و كانادا انتخاب شده بود، به صورت مؤسسه كدگذاری كالا در سراسر جهان توسعه یافت و در حال حاضر، بیش از ۶۰۰ هزار كارخانه از طریق ۹۴ مركز كدگذاری، تحت پوشش این مؤسسه‌اند.
برای كدگذاری اقلام تولیدی، از كد EAN-۱۳ و در صورت محدودیت در محل چاپ باركد، از كد EAN-۸ استفاده می‌شود. برای هر قلم كالای متفاوت، از كد انحصاری همان قلم استفاده می‌شود. تفاوت در نوع كالا، براساس تعداد یا اندازه بسته‌بندی از یك كالا یا تفاوت در رنگ، طعم، بو و یا هر مشخصه دیگری كه برای تشخیص تولیدكننده كالا نیاز باشد و یا قیمت كالا را تغییر دهد، مشخص می‌شود.
نماد EAN-۸ برای اقلام مصرفی بسیار كوچك به‌كار می‌رود و برای استفاده از این نماد، تولیدكننده مجبور خواهد بود به ازای تك‌تك اقلام تولیدی خود از مركز كدگذاری كشورش كد كالا دریافت كند. این در حالی است كه استفاده كنندگان از كد EAN-۱۳ تنها یك بار برای واحد تولیدی خود كد ملی اخذ كرده و برای تیراژ محصولات خود، راساً اقدام به تخصیص كد می‌كند. كد تخصیص یافته به كد ملی واحد ملحق شده و كدی منحصر بفرد را بین كل تولیدكنندگان كشورهای مختلف تشكیل می‌‏دهد. در صورت نیاز به باركدی كردن دیگر مشخصه‌های محصول، از استانداردهای مختلف نمادسازی غیر از EAN استفاده می‌شود. كد ITF-۱۴ همان كد EAN-۱۳ است كه به منظور چاپ بر روی كارتن بسته‌بندی محصول، به‌گونه مناسب‌تر نمادسازی شده است. این كد، در صورت چاپ به وسیله تجهیزات با دقت كمتر۲ و یا سطوح ناصاف، عملاً كار قرائت باركد را دچار مشكل نمی‌سازد.
استاندارد باركد برای بسته‌بندی قابل حمل محصولات، EAN-۱۲۸، قابل استفاده است. این كد، روی پالت یا مجموعه اقلامی از محصول كه به منظور حمل، بسته‌بندی یا عدل‌بندی شده‌اند، استفاده می‌شود. كد EAN-۱۲۸ حاوی كد EAN-۱۳ و تمامی مشخصه‌های اطلاعاتی لازم برای جابجایی كالاست. این اطلاعات، شامل وزن، تعداد، شماره بچ، اطلاعات تولید برای ردیابی، اطلاعات مقصد و... است. این كد، زبان مشترك بین تولیدكننده، طرف‌های تجاری، گمركات، توزیع‌كننده و در نهایت فروشندگان است. به واسطه وجود این نماد و نرم‌افزارهای كاربردی كه براساس پروتكل‌های این نماد تهیه شده‌اند، تمامی اطلاعات از زمان خروج محموله از انبار تولیدكننده تا رسیدن به دست مصرف‌كننده، به صورت الكترونیكی و با حداكثر سرعت و دقت ممكن و حداقل هزینه، انتقال می‌یابد.
از آنجا كه امروزه گمركات اكثر كشورها بویژه كشورهای اروپایی، از طریق این سیستم كنترل می‌شوند، اقلام و محموله‌های فاقد كد EAN-۱۲۸، برای عبور از گمركات باید ابتدا این مشخصات و باركدها را از سوی گمرك دریافت كنند تا بتوانند فرایند ترخیص را طی كنند. این امر، شامل هزینه و خواب كالاهای فاقد باركد در گمركات شده است.
گفتنی است كه گزارش موجودی انبار (و دیگر گزارش‌ها) هم به صورت چاپ صورت ریز اقلام (با امكانات حذف و اضافه فیلدهای مورد نظر)، هم به شكل چاپ خلاصه براساس كدینگ محصول و هم در شكل انواع نمودارهای مورد درخواست مسئولین سیستم، در دسترس كاربران قرار می‌گیرد.
● گزارش كالای ارسالی از انبار
در این گزارش نیز همانند گزارش موجودی انبار، امكانات فیلتر و سورت‌بندی براساس تمامی فیلدهای موجود در سیستم‌، در نظر گرفته می‌شود و كاربر قادر است لیست اقلام كالای ارسال شده از انبار را برای هر یك از مشتریان، در بازه‌های زمانی مختلف به دست آورد.
در این قسمت نیز برای ایجاد سهولت دسترسی به گزارش‌های مورد نظر، سیستم این امكان را در اختیار كاربر قرار می‌دهد تا در صورت تمایل، دستورالعمل فیلتر و سورت‌بندی مورد نظر خود را پس از یك بار معرفی با عنوان خاصی در منوی گزارشات كالای ارسال شده از انبار، ذخیره كند تا به محض استفاده از این منو، تمامی این فیلترها در گزارش‌های مورد نظر اعمال شده و اپراتور بتواند سریعاً به گزارش مورد نظر خود دسترسی یابد.
▪ دیگر گزارشات سیستم
با توجه به اطمینان از بستر كاملاً صحیح طراحی شده برای بانك اطلاعاتی سیستم در خصوص ذخیره‌سازی تمامی اطلاعات مشخص شده از سوی آن سازمان، تمامی گزارش‌های ممكنه برای دستیابی به اطلاعات مورد نظر مدیران مربوطه در منوهای سیستم طراحی شده است. از سوی دیگر، در صورت درخواست آن سازمان، ساختار جداول بانك اطلاعاتی و ارتباطات بین این جداول در اختیار واحد انفورماتیك قرار می‌گیرد تا با هر گونه ابزار قابل اتصال به بانك‌های اطلاعاتی Access و یا MS SQL Server، انواع گزارش‌های مورد نیاز، استخراج شود.
● برچسب كالا
هدف از الصاق برچسب، نمایش واضح و مختصر اطلاعات و مشخصه‌های واحد یا محموله‌ای است كه برچسب به آن الحاق شده است. متن اطلاعات مندرج در برچسب باید به‌گونه‌ای باشد كه هم برای انسان و هم برای ابزار الكترونیكی شناسایی خودكار، قابل خواندن باشد. اطلاعات ارائه شده روی برچسب باید با اطلاعات مندرج در بارنامه یا اسناد پیغام‌های EDI یكسان باشد. اگر محموله‌ای حاوی دو اتیكت مشخصه باشد، لزوماً باید اطلاعات روی آنها یكسان باشد. همچنین اطلاعات متنی روی برچسب نباید با اطلاعات كد شده در نماد باركد متفاوت باشد زیرا اطلاعات متنی، قابل قرائت به وسیله انسان، علاوه‌بر اینكه وظیفه تسهیل در عملیات شناسایی و جابجایی محموله‌ها را برعهده دارد، در مواقعی كه خواندن كدهای میله‌ای به دلیل مخدوش شدن آنها دچار اشكال شده باشد، به كار گرفته می‌شوند. قالب عادی برچسب پالت بر مبنای استاندارد بین‌المللی معادل (۱۴۸mmx۲۱۰mm) است. هنگامی كه مقدار كمی اطلاعات بر روی برچسب مورد نیاز باشد، از استاندارد A۷ استفاده می‌شود كه درهر دو قالب، ارتفاع برچسب می‌تواند تغییر یابد، ولی عرض آن نباید كمتر از ۱۰۵ میلی‌متر باشد.
بهتر است كه برچسب بر روی چهار طرف پالت چسبانده شود، اما اگر این كار صورت نگیرد، حداقل باید از دو برچسب در كنار اضلاع، روی ضلع كوتاه و ضلع بلند سمت راست استفاده شود. باركد روی برچسب پالت، باید ۴۵۰ میلی‌متر از كف و از كناره عمودی آن فاصله داشته باشد. سایر كدهای میله‌ای روی برچسب نیز باید بالای كد میله‌ای قرار بگیرند.
● شناسه‌های كاربردی AIا۳
در سراسر دنیا به منظور ایجاد پروتكلی مشترك برای كدگذاری اطلاعات حمل و نقل و انتقال آن بر روی پكینگ كالا به صورت باركد، تحقیقات وسیعی انجام گرفته است. باركد ایجاد شده توسط تولیدكننده یا بسته‌بندی كننده كالا، باید توسط نرم‌افزارهای واحدهای حمل و نقل، گمركات و توزیع كنندگان كالا قابل استفاده و شناسایی باشد .
برای رفع این نیاز، كدهای AI به وجود آمد. این كدها تعیین می‌كنند كه اطلاعات درج شده بلافاصله پس از این كد، مربوط به چه مشخصه‌ای از كالاست و چه طولی دارد. به این ترتیب، برنامه‌نویسان سیستم‌های EDI (تجارت الكترونیكی) با به كار بردن این پروتكل‌ها در قرائت اطلاعات و بخش ورود داده‌ها به واسطه باركد، براحتی می‌توانند اجزای مختلف كد قرائت شده را شناسایی و در فیلدهای مربوطه قرار دهند.
فیلدهای درج شده به دنبال شناسه‌های كاربردی می‌توانند مواردی همچون وزن، تاریخ تولید، كد سریال، شماره بچ تولید، تعداد اقلام داخل پالت، مشخصات سفارش دهنده، بهترین تاریخ مصرف، كد محصول، شماره سریال یگانه كانتینر حمل و نقل SSCC و غیره باشد.
در این روش، هیچ محدودیتی برای طول كدها وجود نداشته و هر تولیدكننده براساس عوامل خاص شناسایی محصول خود، می‌تواند باركد EAN-۱۲۸ را برای پالت محصول، قالب‌بندی كرده و آماده كند. مثلاً، شماره سریال یا شماره بچ محصول هر تولیدكننده هر نوع كد با هر تعداد رقم می‌تواند در نظر گرفته شود.وظیفه اصلی باركد، انجام شناسایی اتوماتیك است. این امر مهم با ویژگی‌هایی مانند سرعت، دقت زیاد، خطای كم و سهولت استفاده همراه است.
از برچسب (باركد) در قسمت‌های مختلف كارخانه می‌توان استفاده كرد. امكان پیاده‌سازی سیستم باركد در انبار مواد اولیه، خطوط مختلف تولید، قسمت بسته‌بندی و انبار محصول نهایی و خدمات پس از فروش وجود دارد. مزایای استفاده از سیستم شناسایی اتوماتیك و باركد در بعضی از قسمت‌ها عبارتند از:
الف) تولید
استفاده از برچسب (باركد) در خطوط تولید، باعث به وجود آمدن سیستم اطلاعاتی لحظه‌ای و اطلاعات آماری مفیدی می‌شود كه از آنها در بهبود و كنترل عملیات خط تولید استفاده می‌شود. به‌طور مختصر می‌توان موارد ذیل را در این ارتباط نام برد:
▪ تعیین آمار تولید هر قسمت
▪ اطلاع از موجودی در حین تولید
▪ ثبت دقیق زمان و افراد مؤثر در انجام كارها
▪ زمانسنجی اتوماتیك كارها
▪ براورد دقیقتر میزان بهره‌وری به منظور كمك به نظام بهره‌وری و پاداش
▪ كاهش میزان خطاها و به دنبال آن كاهش ضایعات
▪ تعیین مقدار تولید لحظه‌ای و براورد استفاده از منابع
▪ آگاهی از زمان‌های دقیق و عملیات انجام شده در هر نوبت كاری
▪ آگاهی از زیر عملیات انجام شده
▪ انتقال سریع و لحظه‌ای اطلاعات بین قسمت‌های مختلف تولید
▪ شناسایی قطعات و عملیات انجام شده بر روی آنها، در طول فرایند تولید
▪ كمك به بالانس خط تولید
▪ ردیابی محصول
▪ اطلاع از میزان پیشرفت كارها بر روی محصول نهایی
ب) ردیابی محصول
با استفاده از برچسب (باركد) امكان ردیابی محصول فراهم آمده و كنترل كیفیت محصول و امكان پیگیری نقصان كیفی راحت‌تر می‌شود. شماری از مزایای استفاده از باركد برای ردیابی محصول عبارتند از:
▪ امكان ردیابی محصول از لحاظ مواد تشكیل دهنده آن (مانند بچ‌های تولیدی)
▪ امكان ردیابی محصول از لحاظ عملیات انجام شده بر روی آن (مانند عملیات كنترل كیفی)
▪ امكان ردیابی محصول از لحاظ افراد مؤثر در تولید یا جابجایی آنها (مانند پرسنل تولید)
▪ امكان ردیابی محصول از لحاظ زمان‌های انجام كار بر روی آن (مانند تاریخ مونتاژ قطعات)
▪ امكان ردیابی خواص مشترك بین محصولات مختلف (مانند تشخیص خرابی یك دسته تولیدی از طریق شكایت یك مشتری)
▪ امكان كنترل سیستم‌های حمل و نقل (مانند كامیون‌ها و رانندگانی كه كالا را تحویل گرفته‌اند)
▪ پیشگیری از ارسال اشتباهی كالاها (به لحاظ كنترل‌های بیشتر در زمان بارگیری)
پ) انبارها
مهم‌ترین مزایای استفاده از برچسب (باركد) در انبار، عبارتند از:
▪ دقت در كنترل موجودی
▪ تسریع در انبارگردانی و تهیه گزارش‌ها
▪ شناسایی دقیق محتویات داخل بسته‌بندی‌های مختلف
▪ ایجاد سرعت در تحویل‌گیری یا تحویل‌دهی كالاها
▪ شناسایی اتوماتیك محل استقرار كالاها
▪ ایجاد تسهیلات در كنترل ورود و خروج كالاهایی كه محدودیت زمانی از لحاظ انبارداری دارند (كنترل FIFO یا LIFO بودن انبار)
▪ استفاده بهتر از فضا
▪ كاهش مراحل دستی كار
▪ حذف دوباره‌كاری‌ها در ثبت دستی و ورود به رایانه
▪ كمك به ایجاد نظم در استقرار كالاها
● نكات قابل توجه در پیاده‌سازی برچسب (باركد)
برای استفاده اصولی از برچسب (باركد) و شناسایی اتوماتیك در كارخانه‌ها، به انجام موارد ذیل نیاز است:
▪ مطالعه اجمالی كارخانه و براورد نیازهای كنونی و آتی آن در ارتباط با شناسایی اتوماتیك
▪ تعیین اولویت‌ها
▪ طراحی سیستم برچسب (باركد) با توجه به وضعیت كارخانه و مستندسازی آن
▪ تهیه نرم‌افزارهای رابط سیستم برچسب (باركد) برای نرم‌افزارهای موجود كارخانه (منطبق با نیازهای مدیریت)
▪ تهیه دستگاه‌های شناسایی اتوماتیك مناسب با طراحی سیستم انجام شده
▪ نصب سخت و نرم‌افزارهای لازم و راه‌اندازی آنها
▪ ایجاد تغییرات و اصلاحات پس از راه‌اندازی (به منظور انطباق با سیستم كاری كارخانه)
● خدمات قابل ارائه در ارتباط با سیستم برچسب (باركد)
الف) ارائه سخت‌افزارها و نرم‌افزارهای مورد نیاز:
انواع نرم‌افزارها، دستگاه‌ها و تجهیزات برچسب (باركد) و شناسایی اتوماتیك با گارانتی و خدمات پس از فروش، توسط شركت مربوطه ارائه می‌شود.
اگر پیاده‌سازی خاصی برای سیستم برچسب (باركد) مورد نظر مشتری باشد، امكان ارائه سخت و نرم‌افزارهای اختصاصی مطابق با نیاز كاربران وجود دارد.
ب) ارائه سخت و نرم‌افزارهای لازم همراه با طراحی سیستم و پیاده‌سازی آن
با عقد قرارداد پیاده‌سازی سیستم برچسب (باركد) كارشناسان اقدام به مطالعه و براورد نیازهای كارخانه می‌كنند. پس از انجام مراحل طراحی سیستم، سخت و نرم‌افزارهای لازم در مجموعه مورد نظر نصب و راه‌اندازی می‌شوند. سپس، سیستم تحویل خریدار خواهد شد.
● مفهوم یكنواخت‌سازی كالا
یكنواخت‌سازی كالا عبارت است از تخصیص نام و كد مشترك به كالاهایی كه خصوصیات مشترك تعریف شده‌ای دارند. این فعالیت، تحت تأثیر تمام عوامل موجود در سازمان از مشخصات فنی كالا تا زمینه روابط سیاسی فرهنگی بین‌المللی قرار دارد. بر این اساس، كالاهایی كه نیاز واحدی را براورده می‌سازند و مشخصات اصلی مشتركی داشته و تنها در مشخصات فرعی با هم تفاوت دارند، به عنوان یك كالا نامگذاری و كدگذاری می‌شوند.
● مفهوم ژنریك‌سازی كالا
ژنریك‌سازی كالا، عبارت است از فرایند یافتن نام اصلی كالا و مشخصات آن، مطابق با استاندارد ملی و بین‌المللی. در ژنریك‌سازی، نام‌های تجاری و مشخصات استاندارد به عنوان معرف یا شناساننده كالا به ثبت می‌رسند.
سازندگان كالا برای انحصاری كردن كالای خود، نام ویژه‌ای به آن می‌دهند تا از این رهگذر و در پرتو تلاش‌های تبلیغاتی، در رقابت با دیگر سازندگان همان كالا، برنده شوند.
هدف از ژنریك‌سازی در چرخه عملیات لجستیك، پیشگیری از ورود كالایی خاص با نام و كدهای گوناگون به سازمان و پیشگیری از هزینه‌های اضافی است.
● مهم‌ترین نكات در مدیریت طرح طبقه‌بندی و كدگذاری
۱) برای خنثی كردن مقاومت‌ها، روش‌های تبلیغی مناسب در پیش بگیرید.
۲) توجه داشته باشید كه برای توجیه یك طرح جدید، وقت زیادی لازم است.
۳) برای ایجاد انگیزه در افراد سازمان، از آنها در مرحله طراحی نظرخواهی كنید.
۴) تمام افراد درگیر در سیستم را با سیستم و وظایف هر فرد در آن آشنا كنید و در صورت لزوم، آموزش برنامه‌ریزی شده‌ای را ارائه كنید.
● مهمترین اهداف كدگذاری
۱) شناسایی یكسان اقلام در تمام سطوح سازمان از طریق اختصاص فقط یك نام و كد به هر قلم كالا
۲) تقسیم موجودی‌ها به تعدادی گروه و نیز تقسیم هر گروه به دسته‌های كوچكتر به نحوی كه اقلام مشابه در دسته‌های كنترل‌پذیر قرار بگیرند.
۳) شناسایی روابط بین اقلام در دسته‌های مختلف
۴) ایجاد زبان استاندارد برای ارتباط داخلی با استفاده از فرهنگ اصطلاحات استاندارد و كدهای یكسان
۵) تسهیل ارتباط‌های خارجی در فعالیت‌های لجستیك
۶) ایجاد مبنای اطلاعاتی قابل اطمینان و صحیح برای سیستم اطلاعات مدیریت
۷) ایجاد بانك اطلاعاتی لازم
۸) فراهم‌سازی امكان پردازش الكترونیك داده‌ها و نصب سیستم‌های مكانیزه
۹) آشكارسازی ماهیت كلی اقلام در ساختار مناسب و انعكاس دانش فنی
۱۰) یكنواخت‌سازی كالا
۱۱) ژنریك‌سازی كالا

نویسنده : محمدرضا حیدرپور دهكردی
پانوشت‌ها:
۱. Label Printer
۲. Low Resulution
۳. Application Identifiers
منابع:
Zebra Corporation Leader in Bar Code Solutions
www.zebrair.com

منبع : ماهنامه صنعت خودرو