بدون بحران هم بحران داریم

اقتصاد ایران آنقدر بیمار است که بدون بحران‌های جهانی نیز ما مشکل داریم. حال با پدید آمدن بحران مالی در جهان مشکلات ما چندین برابر خواهد شد. البته در صورتی که دولت نفت را ۵۰ دلار هم بفروشد باز وضعیت کشور در مقایسه با پنج سال قبل بهتر است. در نتیجه نباید اشتباه محاسباتی بکنیم. اگر در پی بحران، قیمت نفت نصف هم شود کماکان دولت شرایط بهتری نسبت به سال‌های ۸۳- ۸۲ دارد. بنابراین آقای احمدی‌نژاد نمی‌تواند شرایط بدی که در کشور به‌وجود خواهد آمد را توجیه کند. هر چند هر زمانی که کشور با مشکل مواجه شده، جهان را مقصر خواندیم ولی دولت نهم نمی‌تواند این کار را بکند زیرا آقای احمدی‌نژاد با نفت ۵۰ دلاری نیز نتوانست کشور را به خوبی اداره کند. در حقیقت مشکلات موجود و یا آینده کشور ناشی از وضع اقتصادی جهان نیست بلکه ناشی از شیوه مدیریت دولت است. مجموعه دولت احمدی‌نژاد توانایی اداره کشور را ندارد به‌همین دلیل همواره به دنبال توجیه کردن خود است.
در حال حاضر هم آقایان از شرایط سوء‌استفاده می‌کنند در حالی که اگر بخواهیم توسعه پیدا کنیم باید در حوزه تولید، صنعت و خدمات سرمایه‌گذاری کنیم. اشتغال‌زایی را و درآمدهای حاصل از تولید ناخالص داخلی را افزایش دهیم. ضمن اینکه با سیاست‌های اقتصادی جهان هماهنگ شویم. سیاست‌های ما با ساختار سیاست‌های اقتصادی جهان هماهنگ نیست. ما نمی‌توانیم جدا از کشورهای دنیا توسعه پیدا کنیم.
چون سیاست‌ها و تصمیمات آنها بر اقتصاد ما تاثیر بسزایی می‌گذارد، حتی در برخی مواقع اثر تصمیمات آنها در اقتصاد به مراتب تاثیرگذارتر از سیاست‌های ما بر اقتصاد کشور است. در نتیجه وقتی با دنیا هماهنگ نباشیم از مزایای آن بهره نمی‌گیریم ولی مضرات آن به ما آسیب می‌رساند.
ما بازار صادرات محصولات کشاورزی قوی نداریم چون سیاست‌های کلان اقتصادی داخلی و سیاست‌های خارجی کشور در این راستا نیست. در نتیجه در شرایط مساعد صادرات محدودی داریم. صادراتی که در مقایسه با تولید ناخالص داخلی کشور معنی‌دار نیست و ضرورتی ندارد در حال حاضر به آن بپردازیم. اما واردات ما و بازار داخل دچار مشکلات زیادی می‌شود هر چند دولت در هر شرایطی کالاهای اساسی را وارد می‌کند ولی قیمت‌ها در بازار به‌شدت رشد می‌کند و مشکل دهک‌های پایین جامعه پا بر جا می‌ماند. سه‌دهک پایین جامعه زمانی هم که قیمت نفت بالا بود مشکل داشتند. زیرا بیکاری کاهش نیافت و تورم مهار نشد و تولید رشد نکرد تا دهک‌های پایین جامعه تقویت شوند.
در حقیقت در سال‌های گذشته دولت از افزایش قیمت نفت در جهان بهره‌ای نبرد و در مقابل با سیاست‌های غلطی که ناشی از عدم توانمندی‌اش در اداره کشور بود، منابع نفتی را هدر داد و کشور را مصرفی‌تر از گذشته کرد. در دو، سه سال اخیر دولت نه به چشم‌انداز ۲۰ ساله توجه کرد و نه به برنامه توسعه عمل کرد. در این مدت فقط منویات آقای احمدی‌نژاد عملی شد و منابع نفتی به باد رفت. دولت هر‌طوری که دوست داشت درآمدهای نفتی را خرج کرد. آقای احمدی‌نژاد با درآمدهای کشور مثل درآمدهای شخصی خود برخورد کرد.
دولت حق نداشت با درآمدهای نفتی همچون درآمدهای شخصی خود رفتار کند ولی این‌کار را کرد و در نهایت هیچ چیز عاید کشور نشد. اکنون نه‌تنها هیچ چیز عاید کشور نشده بلکه ما یک کشور مصرفی‌تر شدیم دولت به جای اینکه به سیاست‌های زیربنایی توسعه و تولید، اهمیت بدهد به بازارهای خارجی اهمیت داد و کشور را مصرفی‌تر کرد. افزایش قیمت نفت و صادرات غیرنفتی که بخش عمده آن ناشی از مشتقات نفت بود فرصت بسیار خوبی برای توسعه کشور به‌ویژه توسعه بخش کشاورزی بود ولی متاسفانه منابع هدر رفت و کشور ساخته نشد و پتانسیل تولید افزایش پیدا نکرد.
در مقابل قیمت‌های داخل به دلیل رشد قیمت‌های جهانی و مدیریت غلط دولت در داخل کشور رشد کرد. با شیوه برخورد دولت بازار به لحاظ روانی آماده افزایش قیمت شد. با واردات انگور شیلی به قیمت ۴ هزار تومان انگور داخلی که کیلویی ۵۰۰ تومان بود هزار تومان شد. با واردات پرتقال و نارنگی، محصول پرتقال و نارنگی که هزار تومان به‌فروش می‌رفت سه هزار تومان عرضه شد.
آقایان می‌گویند گران‌شدن مواد غذایی در کشور به دلیل گران شدن غذا در دنیا است. در حالی که تاثیر رشد قیمت جهانی بر قیمت‌های داخلی باعث افزایش قیمت‌هاست که در کشور افزایش یافته است. بهترین برنج در دنیا تنی ۱۰۰ دلار عرضه می‌شود ولی در ایران برنج تا ۵-۴ هزار تومان نیز به‌فروش می‌رود. حبوبات در دنیا ۱۰۰ دلار مبادله می‌شود ولی در داخل کشور دو هزار و ۵۰۰ تومان به‌فروش می‌رود.
در حقیقت دولت با سیاست افزایش واردات جامعه را با محصولات لوکس و گران‌قیمت روبه‌رو کرد. در نتیجه کسانی که می‌گویند در سال‌های اخیر افزایش قیمت‌های جهانی منجر شد قیمت‌های داخلی به‌ویژه قیمت مواد غذایی رشد کند، بدون مطالعات دقیق است. زیرا رشد قیمت‌های جهانی فقط می‌توانست ۱۶- ۱۵ درصد روی قیمت‌های داخلی‌ اثر بگذارد ولی در دو سال اخیر قیمت مواد غذایی در ایران بیش از صددرصد افزایش یافته است. چون برنامه‌ریزی دولت غلط بود و واسطه‌ها از شرایط به‌وجود آمده سوء‌استفاده کردند، منابع نفتی نیز هدر رفت و ضریب امنیت غذایی کاهش یافت. در حقیقت تکیه دولت بر واردات و توجه نکردن به تولید داخل منجر شد در سال‌جاری وارداتی در سطح ۱۳-۱۲ میلیارد دلار مواد غذایی داشته باشیم.
در حالی که اگر دولت به پیشنهادهای کارشناسان توجه می‌کرد و در امور زیربنایی کشاورزی از محل درآمدهای نفتی سرمایه‌گذاری می‌کرد، بخش نوسازی می‌شد. بخش کشاورزی ایران نیاز به نوسازی دارد تا بتواند در دنیا رقابت کند ولی هیچ‌کس به این قضیه توجه نکرد. دولت هزینه‌های جاری و فرعی را افزایش داد، مردم نیز سرمایه‌گذاری کمی در تولید کردند چون بانک‌ها از سرمایه‌گذاری داخلی حمایت نمی‌کردند. آمارهای ضد و نقیضی که می‌دهند نیز واقعی نیست.
آقایان می‌گویند بانک ۶-۵ هزار میلیارد تومان در بخش کشاورزی سرمایه‌گذاری کرده ولی این سرمایه‌گذاری حقیقی نیست چون ۹۰- ۸۰ درصد سرمایه‌گذاری که از آن صحبت می‌کنند امهال وا‌م‌های سال‌های قبل است. در نتیجه آماری که می‌دهند به لحاظ حسابداری می‌تواند درست باشد ولی واقعی نیست چون بانک‌ها وام‌های سال‌های قبل را استمهال می‌کنند و به‌نام سرمایه‌گذاری تمام می‌کنند به‌همین دلیل نتیجه‌ای که از سرمایه‌گذاری واقعی انتظار می‌رود به‌دست نمی‌آید و ضریب امنیت غذایی تحت تاثیر قرار می‌گیرد. در حال حاضر نه‌تنها ضریب امنیت غذایی کشور نسبت به چند سال قبل کمتر شده بلکه دلارهای بادآورده نفتی را هم باد برده است. منابع و درآمدهایمان را حراج کردیم بدون اینکه چیزی عاید ملت شود.
اکنون نیز با بحران مالی جهانی روبه‌رو هستیم که به قطع بر اقتصاد کشور تاثیر می‌گذارد. با کاهش درآمدهای نفتی دولت مجبور است به واردات محصولات استراتژیک بسنده کند، محصولاتی که اگر چه در سه ماهه‌اخیر قیمت آنها در جهان ۳۵ درصد کاهش یافته اما به قطع برای واردات آنها با مشکل مواجه خواهیم شد. البته دولت به هر قیمتی که شده محصولات اساسی را وارد می‌کند ولی به‌دلیل عدم کنترل تورم در کشور قیمت‌ها به‌شدت رشد خواهد کرد و امنیت غذایی دهک‌های پایین جامعه که همواره مشکل داشته بیش از پیش تهدید خواهد شد.

عیسی کلانتری‌
وزیر اسبق کشاورزی

منبع : آرونا