شیخ علی محمود

پس از رحلت استاد فقید شیخ احمد نداء با وجود آن كه بسیاری به منصّه ظهور نشستند اما هیچ یك را توانایی آن نبود كه رسالت شیخ را در این مسیر به انجام رساند . در این زمان مردی گندمگون و كوتاه قد به نام « شیخ علی محمود » در این میدان مطرح شد . كسی كه پس از شیخ احمد نداء ، تنها فردی بود كه توانست رسالت و طریقه شیخ را ادامه دهد . او در یكی محله های تنگ عبّاسیه در میان خانواده ای ثروتمند پا به عرصه وجود گذاشت و حادثه ای خانواده را برآن داشت تا او را به مكتب خانه فرستد تا قرآن را حفظ كند . پس از گذر ایامی چند ، شیخ موسیقی شرقی را آموخته در آن تبحّر یافت . از این رو به خواندن قصاید و ابتهالات دینی پرداخت و چنان الحان و نغماتی را در این قصاید به كار برد ، كه عقل ها را از سر به در كرده ، به آنان شادی و نشاطی وصف ناشدنی می بخشید و شاید بتوان گفت كه بسیاری قصاید دینی را كه امروزه در محافل و مجالس می شنویم همه از نغمات زیبای اوست . بیشتر آنان كه به سرودن این قصاید پرداخته اند بر همین اسلوب و فنون عمل كرده ، در چهار چوب مكتب او پرورش یافته اند . شگفت آنكه عموم از این نكته غافلند و شاید هرگز در اذهان چنین اندیشه ای رسوخ نكرده باشد كه آهنگ ها و نغماتی را كه محمد عبد الوهاب ، موسیقی دان بزرگ عرب ، ساخته مبتنی بر نظرات و آراء شیخ علی محمود بوده است ؛ چرا كه تمامی این آهنگ ها و الحان پیش از آنكه در رادیو به سمع مردم برسد بر او عرضه شده است .
شیخ علی محمود با وجود آنكه مردی نابینا بود ، در این طریق تا آنجا پیش رفت كه به عنوان یكی از نوابغ زمان مطرح گردید . او از دوستان سید درویش بود و هرگاه كه به سرودن قصیده « بدر تجلی فی الافق » می پرداخت ، و آن را به آواز می خواند سید از استماع صدای او به شدت می گریست . زمانی كه از او خواسته شد كه پیرامون شخصیت شیخ محمود سخن بگوید ، بیدرنگ او را نابغه ای عظیم خواند و اظهار داشت كه سرآمد تمامی ملحّنین و نوازندگان است . صوت زیبای شیخ علی محمود همواره نوازنده دل و جان مستمعین بود. صوتی كه هیچ گاه به جهت آن اجر و مزدی طلب نمی كرد . با این وجود منزلش مامن اهل فن و ادبا و بزرگان زمان بود. او از برترین پیش كسوت ترین قاریان می باشد .
استاد در سرودن قصاید ، دارای شیوه خاص خویش بود ؛ همان شیوه ای كه دو تن از مشاهیر بزرگ مصر در سایه آن پرورش یافتند و پس از استادشان از بزرگترین علمای فن شدند . « شیخ طه الفشنی » یكی از اساتید برجسته ای است كه در فن تواشیح خوانی و سرودن قصاید شهرت چشمگیری یافت . كسی كه عاشقان قرآن و حضرت رسول و خواندان مطهرش بارها و بارها مدایح و تواشیحات زیبای او را استماع كرده اند . از دیگر شاگردان او شیخ زكریا احمد بود . مردی كه در زمینه ی نغمات چنان پرورش یافت كه بعد ها در آستان وی بزرگترین علمای این فنون پا به عرصه عمل گزاردند . گرچه شیخ زكریا احمد در آغاز كار تنها یك قاری قرآن بود . آنگاه كه صوت زیبای شیخ علی محمود را شنید به مكتب او پیوست و به همراهی او به سرودن تواشیح و ابتهالات و قصاید دینی در مراسم و محافل پرداخت ؛ اما پس از آن به كار موسیقی روی آورده و پس از چندی در این فن به مقام استادی رسید . این همه تجلی مقام علی محمود بود كه در آستانش چنین افرادی تربیت یافتند . همان كسی كه عنوان داشت كه صوت شكل و ظاهر است و آنچه كه اصل است لحن می باشد كه در برگیرنده مفهوم و مضمون می باشد . پس آنگاه كه مضمون زیبا باشد مستمع دیگر توجهی بدان صورت به شكل و ظاهر نخواهد داشت . شخصی كه اهل فن باشد با آشنایی با مقام ها می تواند از صدای ناخوش چنان صوتی بیافریند كه تمامی مستمعین را مدهوش و شیدا سازد . شیخ علی محمود می گوید : لحن زیبا همان لحن ساده و صادقی است كه با سادگی خویش مفاهیم عمیق و عظیم را با صداقت بر شنوندگان بیان كند .
از دیگر پرورش یافتگان مكتب شیخ علی محمود ، محمد عبدالوهاب ، آهنگساز و نوازنده معروف عرب ، می باشد كه در آغاز كار خویش تمامی الحان و نغمات خود را بر علی محمود عرضه می كرد و تمامی آهنگ ها و ساخته های دست او را پیش از آنكه به استماع مردم برسد شیخ علی محمود شنیده بود . شیخ علی محمود مطلع شد كه جوانی معمّم قرآن را تلاوت كرده ، قصاید و ابتهالات را به طریقه ای نوین كه احدی پیش از آن چنین شیوه ای نداشته است ، قرائت می كند و شهرت و آوازه او از محدوده ای كه در آن متولد شده تجاوز كرده است . شیوه این جوان معمّم كه سید درویش نام داشت مورد توجه شیخ علی محمود قرار گرفته از این رو شاگرد و دوست و همراهش ، شیخ ذكریا احمد را به اسكندریه به نزد سید فرستاد ؛ چه او دوست می داشت كه این فن جدید را شنیده و حقیقت آن را نیز یاد بگیرد . شیخ ذكریا نیز به آنجا رفت ، سید را یافت و سید چون دریافت كه او فرستاده شیخ محمود است بسیار شادمان گردید و مجلس جشنی به پا كرده ، تا میانه روز برای شیخ ذكریا احمد به تلاوت قرآن پرداخت . سپس سید به همراه او به قاهره سفر كرد و در منزل شیخ محمود اقامت گزید . وی به مدت سه شب برای شیخ و یارانش خواند . به این طریق این فن جدید نیز كه به ذهن احدی خطور نكرده بود بر آنان مكشوف گردید و در مدت كمتر از یك هفته تمامی آن فنون را به وی آموخت .
از عادات شیخ علی محمود آن بود كه همیشه اذان صبح را در مسجد امام حسین (ع) با صدای بلند سر می داد . در این لحظات این میدان شاهد انبوهی از جمعیت می شد كه از هر مكانی برای استماع صدای اذان شیخ به آنجا آمده بودند . در میان این جمعیت شیخ محمد بابلی و حسین ترزی و امام العبد و شیخ بشری و شیخ جزار به چشم می خوردند كه اینان نیز قبل از اذان در آن مكان گرد هم می آمدند . اشتیاق تا بدان حدّ بود كه رادیوی قاهره اقدام به ضبط این اذان می كرد در ایام مبارك رمضان علاوه بر این رادیو ، رادیوی كویت نیز آن را پخش می كرد . شیخ علی محمود علاوه بر تلاوت قرآن بیشتر سعی در خواندن قصاید و ابتهالات دینی و تواشیح داشت . شیخ هرگز جز طریق منزل تا مسجد را طی نكرد . همواره در مكان مقدس و معنوی مسجد الحسین (ع) به تلاوت می پرداخت و جز این تنها مكانی كه در آنجا به تلاوت اهتمام می ورزید منازل فقرا و نیازمندانی بود كه شیخ را می شناختند و به او عشق می ورزیدند . او بسیار كریم و سخاوتمند بود و تا آنجا پیش رفت كه تمامی ثروتی را كه از پدرش به او به ارث رسیده بود در میان فقرا و نیازمندان انفاق كرد .
نقل كرده اند زمانی كه سعد زغلول از رهبران مصر وفات كرد شیخ در مجلس ترحیم او همراه با تنی چند از قاریان بزرگ به تلاوت قرآن پرداخت . سپس در میان باب الخلق خیمه بزرگی برپا كرد و در آنجا به مدت یك هفته به سرودن قصاید و ابتهالاتی در رثای سعد زغلول پرداخت . شیخ تنها یك بار مصر را به قصد شهر یافا در فلسطین اشغالی ترك گفت . مدت یك هفته در این شهر اقامت گزید و در آنجا نیز قصاید و ابتهالاتی بسیار زیبا خواند . پس از آن بارها از او دعوت های مكررّی انجام گرفت كه هیچ كدام را نپذیرفت . تنها در یكی از این دعوتها كه به شام رفته بود . احساس بیماری به وی دست داده بلافاصله به مصر بازگشت . این بیماری سرانجام زمینه ساز رحلت این استاد بزرگ گردید . مردی كه تمامی ثروت و اموالش را وقف فقرا و درماندگان و قاریان قرآن كرد . فردی كه شهرت و آوازه اش علاوه بر مصر بر سایر كشورهای اسلامی نیز سایه افكنده ، مورد توجه و علاقه همگان قرار گرفت .
مردی كه تمامی ستارگان قرائت از خورشید وجود او نور گرفته اند و همواره در آستان سراسر فضلش سر تعزیم فرود آورده اند و بدین سان وجود او زمینه ساز ظهور نوابغ زمان پس از خویشتن گردید .

منبع : سایت قاریان